نگاه ناصحیح به نشریات دانشجویی
محمدصالح مفتاح ، فعال رسانه‌ای گفت: متاسفانه مشکل این است که رسانه‌های حرفه‌ای نگاه صحیحی به این جشنوارها ندارند. اهالی رسانه‌ای ما چندان به فکر استعدادیابی و تقویت آن‌ها نیستند.
• شما از اینکه وارد فضای رسانه به صورت حرفه‌ای شوید، در نشریات دانشجویی نیز فعالیت داشته‌اید؟
بله. بنده قبل از این در دانشگاه فعالیت نشریاتی داشتم. اول از همه و بیشتر از همه با نشریه بسیج دانشگاه‌مان همکاری می‌کردم. عمده فعالیتم در نشریه «هفت قفل» بود که آن زمان بسیار اثرگذار و مورد توجه بود. هفت قفل در دانشگاه‌های مختلف کشور توزیع می‌شد. از سیستان و بلوچستان تا مشهد و تا تهران و اصفهان و... بسیار کاری جدی‌ای بود. معمولا هرساله هم نشریه بر‌تر کشور می‌شد. البته بیست شماره بیشتر با این نام منتشر نشد و بعد از آن به «حیات» تغییر نام یافت. بنده در شماره‌های انتهایی هفت قفل و اولین شماره‌های حیات همکاری می‌کردم و در شورای سردبیری بودم. • نسبت اثرپذیری و اثرگذاری نشریات دانشجویی و فضای حرفه‌ای رسانه چیستیک نظم منطقی وجود ندارد. یادم هست آن روز‌ها برخی از مطالب نشریات حتی به صفحهٔ اول روزنامه‌های بسیار مهم و اثرگذار هم رسیده بود. اما این‌ها یک استثنا بود. معمولا موضوعات از فضای عمومی و بیرونی به نشریات وارد می‌شود. اما نباید این را یک اصل لایتغیر دانست.
به نظرم نشریات دانشجویی هم تابع شرایط فضای دانشگاه هستند. همانطور که جریان دانشجویی ممکن است متاثر از فضای بیرون دانشگاه باشد و جریان مستقلی نداشته باشد، نشریات و رسانه‌ها هم همین طور هستند. به نظرم دسترسی‌های دانشجویان به سوژه‌ها آنقدر زیاد است که اگر بخواهند می‌توانند از خیلی از رسانه‌ها جلو بزنند. همچنین آزادی عمل رسانه دانشجویی قطعا بیش از سایرین ست. این را بگذارید کنار ذهن خلاق و پرشور دانشجو که می‌تواند آفرینش جدیدی در رسانهٔ خود بکند. • فعالیت در نشریات دانشجویی چگونه می‌تواند پلی برای ورود به فضای حرفه‌ای رسانه باشد؟
اول بگذارید تکلیف خودمان را با یک چیز روشن کنیم و آن اینکه فعالیت دانشجویی طریقیت دارد یا موضوعیت. من به وجه دوم قائل هستم. یعنی فعالیت دانشجویی خودش انجام وظیفه است و همان چیزی است که از دانشجو انتظار می‌رود. این طور نیست که فعالیت در دوران دانشجویی فقط تجربه و پل باشد. اینکه برخی تصور می‌کنند فعالیت دانشجویی پلی به سوی شغل و مسئولیت و امثال اینهاست، آسب بزرگی را برای فضای دانشجویی به بار می‌آورد که هم محافظه کاری می‌آورد و هم خلاقیت را می‌کشد و هم از نقش آفرینی جدی می‌کاهد. در این حالتی برخی سعی می‌کنند تا به جای تکیه بر آرمان‌خواهی به فکر دیدن و ارتباط با مسئولین بیفتند.
به هر حال اگر کسی فعالیت رسانه‌ای را به عنوان مسیر آینده خود انتخاب کرده باشد، مسیر نشریه دانشجویی قطعا بسیار موثر است و می‌تواند او را در این مسیر رشد دهد. همچنین رسانه‌های بیرون دانشگاه می‌توانند بستری برای انتشار بسیاری از تولیداتی باشند که در فضای دانشگاه تولید می‌شوند. همچنین می‌توانند با یکدیگر تبادل سوژه داشته باشند و...
• شما در حوزه رسانه‌ای خودتان، چقدر فضا را فراهم کردید که فعالان نشریات دانشجویی با فضای حرفه‌ای رسانه ارتباط بگیرند؟ در حال حاضر ما پرداختن به دغدغه‌های دانشجویی را به عنوان یکی از محورهای فعالیت‌های رسانه‌ای خود در نظر گرفته‌ایم و تلاش کرده‌ایم تا در این زمینه ارتباط خود را تقویت کنیم. و البته خودمان را گاهی استمرار فعالیت‌های دانشجویی دانسته‌ایم. معرفی تولیدات دانشجویی و استفاده از گزیده مطالب آن‌ها یکی از فعالیت‌هایی بوده است که پیگیری کرده‌ایم. مثلا در کنار معرفی نشریات حرفه‌ای، نشریات دانشجویی مهم را هم معرفی می‌کنیم. اصالت دادن (و نه تبعی دانستن آن‌ها) به نشریات دانشجویی از جمله کارهایی بوده است که مد نظر قرار داده‌ایم.
از جمله همراهی‌ها با فضای رسانه‌ای دانشجویی، تدریس و گفتگو با فعالان رسانه‌های دانشجویی بوده است که به مناسبت‌های مختلف استمرار یافته است و از این طریق تلاش کرده‌ام تا در انتقال تجربه به همکاران رسانه‌ای دانشجو تلاش کنم.
• ارتباط گرفتن رسانه‌های حرفه‌ای با نشریات دانشجویی با چه ملاحظاتی می‌تواند برای دانشجویان مفید باشد؟ همانطور که قبلا هم گفتم نشریات دانشجویی، مرکز خلاقیت و ایده و نیز آزاداندیشی است و نسبت به نشریات بیرون دانشگاه مزایای جدی دارد. نسبت به آن‌ها نیز اصالت دارد و تبعیت نمی‌کند. حالا اگر تبادل سوژه و موضوع باشد، اشکالی ندارد. اما این امر نباید منجر به این شود که نشریه دانشجویی به یک کپی درجه چندم از نشریات بیرون دانشگاه تبدیل شود یا سخنگوی دیگران در فضای دانشجویی شود
همچنین باید مواظبت کرد تا این ارتباط‌گیری به فراموش کردنشان دانشجویی و رسالت دانشگاهی ما شود. مطمئن باشید که بخشی از اثربخشی نشریات دانشجویی که بسیار هم مهم است اصلا از نشریات بیرون دانشگاه بر نمی‌آید. ارتباط بی‌واسطه با فضای دانشگاه بسیار مزیت بزرگی است. به هر حال نشریه دانشجویی می‌تواند جریان‌ساز باشد و اگر تولیدات خاص باشد و با کیفیت تولید شود دیگران به دنبال شما خواهند آمد.
• آیا در شیوه تعامل نشریات حرفه‌ای و نشریات دانشجویی، جایی برای آموزش دانشجویان دیده شده است؟
متاسفانه در فضای رسانه‌ای ما، کمتر برای آموزش جایگاهی دیده می‌شود. معمولا همه‌چیز با تجربه پیگیری می‌شود و بیشتر افراد چرخ را خودشان یک‌بار دیگر اختراع می‌کنند! اما در کنار این، خیلی از خبرگزاری‌ها و برخی موسسات مهم رسانه‌ای (مثل همشهری) به موضوع آموزش هم می‌پردازند. متاسفانه آموزش رسانه در کشور ما چندان مهم تلقی نمی‌شود و هرکس ایده‌هایی در ذهن دارد یا زیاد روزنامه خوانده است، خودش را روزنامه‌نگار می‌داند در حالی که اسلوب نوشتن درست رسانه‌ای را نمی‌داند یا فقط به کلیات بسنده کرده است و در عمل به کار نمی‌گیرد. وقتی رسانه‌های بیرون دانشگاه برای نیروی انسانی خودشان هم آموزش را جدی نمی‌گیرند، به طریق اولی برای دیگران هم جایی را در نظر نمی‌گیرند.
• ایجاد فضای رقابت میان نشریات دانشجویی باید به چه شیوه‌ای باشد؟
به نظرم ارزش‌هایی که باید در این جشنواره‌ها تقویت شود اینهاست:
۱- تقویت روحیه آرمان‌خواهی و عدالت‌طلبی ۲- تقویت خلاقیت و شکستن حصار چارچوب‌های جعلی ۳- آموزش توانمندی‌های حرفه‌ای (از نویسندگی و طراحی و عکاسی گرفته تا طنز و کاریکاتور و...) ۴- ایجاد شبکه ارتباطی میان نشریات مختلف درون و بیرون دانشگاه (به خصوص میان نشریات هم‌سنخ) ۵- توجه به آسیب‌شناسی نشریات (درون و بیرون دانشگاه) در حوزه اخلاق و رفتار دینی ۶- معرفی الگو‌ها و انتقال تجربیات و معرفی ایده‌های خلاقانه ۷- کمک برای پرکردن خلاءهای نشریات کشور در کنار رقابت میان آن‌ها ۸- برند سازی از نشریات دانشجویی و کمک برای استمرار فعالیت‌های نشریات ۹- ایجاد ارتباط میان نسل‌های قدیم و جدید نشریات و فعالان نشریات دانشجویی
• برگزاری جشنواره‌های سالانه مانند نمایشگاه‌های سالانه مطبوعات، چه قدر می‌تواند موجب رشد نشریات دانشجویی شود؟ قطعا کمک می‌کند. به نظرم اگر بتواند ارزش‌هایی که گفتم را پیگیری کند و در کنار جشنواره، نمایشگاهی هم ایجاد شود، خیلی خوب است. اما این نکته هم مهم است که این نمایشگاه برای آنکه صاحب مخاطب جدی شود، مجبور است ابتدا برنامه‌ای برای دیده‌شدن خود در فضای دانشگاهی و غیر دانشجویی تدارک ببیند و گرنه تلاش اهالی نشریات دانشجویی قدر نمی‌بیند و در صدر نمی‌نشیند. (که جایگاهش در صدر نشستن است)
• فرصت‌های حاصل از جشنواره نسل چهارم، شامل چه مواردی است؟ آیا رسانه‌های حرفه‌ای به این جشنواره به دیده فرصت نگاه می‌کنند؟ متاسفانه مشکل این است که رسانه‌های حرفه‌ای نگاه صحیحی به این جشنوارها ندارند. اهالی رسانه‌ای ما چندان به فکر استعدادیابی و تقویت آن‌ها نیستند. شما تا به حال چند مدیر رسانه را دیده‌اید که جدی اخبار این جشنواره را پیگیری کند؟ یا بخواهد از برگزیدگان این جشنواره‌ها حمایت کند یا آن‌ها را به همکاری دعوت کند؟ ورود به این رسانه‌ها معمولا تابع ارتباط و شناخت‌های فردی است و چندان به ملاک‌های جشنواره‌ای و رقابتی ارتباط ندارد. در هر حالی که این نگاه اشتباه است. انشالله که این نگاه برطرف شود.