آیا با باروری ابر در تهران، مناطق ديگر دچار مشکل شده‌اند؟/ چرا ابرهای خوزستان را بارور نمی‌کنند؟!

12 بهمن امسال بود که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران از باروری ابرها در تهران خبر داد و گفت: باروری ابرها در تهران جواب داد و ریزش باران در تهران در روزهای دهم و یازدهم بهمن ماه بعد از باروری ابرها بود. ارتقایی با اشاره به اینکه گزارش کامل باروری ابرها در تهران از سوی مرکز تحقیقات آب در اختیار ما قرار گرفته و در حال حاضر نیز این گزارش روی میز بنده است، گفت: نتیجه کمی و کیفی این باروری ابرها منتشر خواهد شد. به گفته وی، ضخامت ابرها برای باروری ابرها باید 5 کیلومتر باشد اما ضخامت این ابرها چندان زیاد نبود اما خوشبختانه نتیجه داد و دیدیم که ریزش خوبی صورت گرفت. بارور کردن ابرها یعنی چه؟ بارور کردن ابرها روشی است که برای تحریک تشکیل باران در یک ابر مورد استفاده قرار می گیرد. این کار معمولا با انتقال ذراتی مناسب به داخل ابرهای دارای آب بسیار سرد انجام می شود. بارش طبیعی موقعی رخ می دهد که آب خیلی سرد با ذرات شن، نمک و گرد و غبار تماس پیدا کند و بلورهای یخ تشکیل شود. بلورهای یخ، هسته هایی را ایجاد می کنند که قطرات آب بیشتری می توانند به آنها ضمیمه شوند، به این ترتیب اندازه قطرات بزرگ می شوند. موقعی که قطرات آب یا ذرات برف به اندازه کافی بزرگ می شوند می توانند به صورت باران یا برف فرود آیند. در فرایند باروری ابر، قطرات باران یا برفی تشکیل می شوند که درصورتی که باروری ابر صورت نمی گرفت تشکیل نمی شدند. به طورکلی ابرها چه در تابستان و چه در زمستان بارش کاملا موثری ندارند. در زمستان مشکل این است که به اندازه کافی بلورهای های یخ در ابرها وجود ندارد. ایده این است که ذراتی شبیه به یخ به آنها اضافه شود تا بتوانند ببارند. شناخته شده ترین ذره برای بارور کردن ابرها در این شرایط یدید نقره است. مدت ها است انسان می داند که ساختار یدید نقره در سطح مولکولی خیلی شبیه به ساختار یخ است و شاید به همین خاطر است که یخ ها می خواهند به آن متصل شوند. به این ترتیب یدید نقره به مانند یک هسته برای تشکیل قطرات باران و ذرات برف مورد استفاده قرار می گیرد. درنتیجه در فرایند تشکیل باران سرد با استفاده از باروری ابرها، می توان از یدید نقره به عنوان هسته برای بلورهای یخ بهره برد. "با باروري ابر در يک منطقه، مناطق ديگر دچار مشکل شوند" آبان ماه امسال بود که وزير نيرو در صحن علني مجلس "بارورسازي ابرها" را يکي از راهکارهاي مهم وزارت نيرو براي افزايش بارش در فلات مرکزي عنوان کرد. راهکاري که عباس پاپي‌زاده، سخنگوي کميسيون کشاورزي، آب و منابع طبيعي کشور آن را "نامناسب و مقطعي" مي‌ دانست. به عقیده اين نماينده مجلس شوراي اسلامي هرگونه دستکاري درطبيعت قطعا عوارضي خاص در مناطق ديگر به ‌دنبال خواهد داشت. طبق همين ادعا، پاپي‌زاده گفته بود: اگر ابرها را در نقطه‌اي از کشور بارور کنيم به‌طور قطعي پتانسيل بارش ابرها در ديگر نقاط با مشکل مواجه می شود و بهترين راهکار اين است که منابع آبي را شناسايي کنيم و با انتقال صنايع آب‌بر و جمعيت به سمت اين منابع، ريشه خشکسالي را به صورت دايمي بخشکانيم. سخنگوي کميسيون کشاورزي، آب و منابع طبيعي کشور افزوده بود: بهترين راه‌حل براي مديريت آب استفاده از روش‌هاي سازگار با محيط زيست است. پتانسیل و ظرفيت ابرها دردنيا عدد مشخصي است و همين مساله باعث مي‌شود با باروري ابر در يک منطقه مناطق ديگر دچار مشکل شوند. عباس پاپي‌زاده در پاسخ به اين سوال که "آيا نمايندگان مجلس و مخالفان طرح باروري ابرها اين مسايل را با وزير نيرو در ميان گذاشته‌اند؟" تصریح کرده بود: درجلسات مختلفي که با وزيرنيرو داشته‌ايم بارها اين مساله را مطرح کرده‌ايم اما درواقع خود ايشان نيز معتقدند اين روش در وضعيت فعلي و از روي ناچاري تنها روشي است که مي‌توانيم از آن استفاده کنيم. آیا هزینه بارور کردن ابرها به صرفه است؟ به تازگی محمدمهدی جوادیان‌زاده، مدیر مرکز مطالعات باروری ابرها، گفته: از دو هفته گذشته عملیات باروری ابر‌ها در تهران شروع شد. وی در ادامه افزوده: معمولا عملیات باروری ابر‌ها در سیستم‌های بارشی‌ای که مناسب باروری باشند، انجام می‌شود. همچنین دو پرواز عملیاتی در روزهای هشتم و دهم بهمن‌ماه در تهران داشتیم که همراه با بارش‌هایی در منطقه بود؛ حالا هم منتظریم تا سیستم‌های بارشی بعدی بیاید و به تدریج فعال شویم. وی تاکید کرده: در ایران عمدتا باروری به شکل هوایی انجام می‌شود. برای باروری زمینی نیز برای اولین‌بار در کشور مطالعاتی انجام داده‌ایم تا در آذربایجان غربی آغاز شود و بتوانیم این شیوه را نیز در کشور توسعه دهیم. در حال حاضر مطالعات این طرح تمام شده، طرح‌اش نیز تصویب شده و در مرحله ساخت تجهیزات و نصب آن‌ها هستیم. احتمالا تا یک سال و نیم دیگر طول می‌کشد تا اولین ژنراتور‌ها را داشته باشیم. وی در خصوص تاثیر این بارورسازی بر افزایش بارندگی سالانه گفته: میانگینی که در کشور وجود دارد بین 15 تا 20 درصد است و این باروری‌ها به‌طور متوسط سالانه یک میلیارد مترمکعب در مناطق هدف، موجب افزایش بارش شده‌اند. جوادیان‌زاده تصریح کرده: برای باروری هر سیستم بارشی، ‌ یک پرواز انجام می‌شود. البته این موضوع به تعداد شلیک‌ها وابسته است. یک پرواز ممکن است تا سه ساعت یا سه ساعت و نیم طول بکشد و تا 400 پیروپاترون (گلوله‌های یدید نقره) هم به داخل ابر شلیک شود. هر کدام از این گلوله‌ها باعث باروری می‌شوند و هر چقدر که سیستم بارشی مساعد‌تر باشد تعداد گلوله‌های زیادتری شلیک می‌کنیم. وی در خصوص میزان هزینه مورد نیاز برای هر بار بارورسازی بیان کرده: هر عملیات چیزی حدود 120 تا 150 میلیون تومان هزینه دارد و قیمت تمام شده هر مترمکعب آب قابل استحصال هم مطابق آخرین برآورد‌ها در سال 91 و 92 نزدیک به 200 ریال بوده است. حال سوال پیش آمده اینجاست، که هزینه حدود 150 میلیون تومانی برای هر بار بارور سازی ابرها به صرفه است؟ آیا بهتر نیست این هزینه ها، صرف تفکیک آب شرب و آب تصفیه شده شود؟ اگر با بارور کردن ابرهای تهران، مناطق دیگر دچار مشکلات شوند چه تدبیری برای آنها اندیشیده شده است؟ چرا در خوزستان که شهروندان این استان به جای هوا، خاک تنفس می کنند ابرها را بارور نکرده اند؟ و "چرا"های دیگر که جوابی برایشان پیدا نمی شود.