مقصد خارجی گردشگران ایرانی کجاست؟

جام جم: آمارهای سازمان گردشگری از سفر هفت میلیون نفری گردشگران ایرانی در سال 2013 (92) به خارج از کشور حکایت دارد که دو میلیون و 200 نفر به عتبات عالیات600 هزار نفر به عربستان برای حج تمتع و عمره و بقیه به کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان بوده است. ایرانی ها برای سفر به کشورهای خارجی در حالی حدود 10 میلیارد دلار هزینه کرده اند که ورود 4.5 میلیون گردشگر خارجی طی همین مدت فقط پنج میلیارد دلار درآمد نصیب گردشگری کشورمان کرده است. به همین علت است که میزان درآمد حاصل از ورود گردشگران به ایران با درآمدی که از کنار سفر ایرانی ها به خارج به دست می آید، همخوان نیست. اما چرا این هفت میلیون گردشگر داخلی ترجیح دادند به جای این که پولشان را در کشور خودشان هزینه کنند، با صرف هزینه بیشتر به کشورهایی مانند عراق، عربستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان بروند، آن هم در شرایطی که ممکن است هنوز برخی شهرهای گردشگرپذیر کشور خودشان را هم ندیده باشند. محمدرضا پوینده، مدیرکل دفتر برنامه ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور معتقد است خروج هفت میلیون گردشگر ایرانی از کشور در سال 92 و خروج بیش از سه میلیون طی شش ماهه اول امسال با توجه به جمعیت 80 میلیونی کشورمان رقم قابل توجهی نیست و بسیاری از کشورها مانند مالزی و ترکیه تعداد گردشگران خروجی شان بیش از این هاست. اما نکته ای که به نظر می رسد از دید مسئولان سازمان گردشگری نادیده گرفته شده، این است که خروجی هفت میلیون گردشگر داخلی در مقایسه با فقط 4.5 میلیون گردشگر خارجی است که وارد کشور شده اند و این یعنی کفه گردشگری کشورمان همچنان به سمت گردشگران خروجی سنگینی می کند. البته این مقام مسئول در سازمان گردشگری توضیح می دهد که در شش ماهه اول امسال برای نخستین بار پس از انقلاب در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تراز گردشگران خروجی از کشور تقریبا برابر شده است. با این حال مدیرکل دفتر برنامه ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، فاصله ای که بین گردشگران ورودی به کشور و گردشگران خروجی از کشور وجود دارد و در سال های گذشته ایجاد شده را انکار نمی کند. پوینده تاکید می کند: با توجه به این که بخشی از این خروجی ها اجتناب ناپذیر است و سیاست سازمان نیز مانع تراشی برای خروج گردشگران ایرانی نیست، اما به دنبال راهکارهای ایجاد این توازن با هدف سنگین کردن کفه گردشگران ورودی به کشور است. کشورهای زیارتی، هدف 50 درصد گردشگران ایرانی براساس آمارهای سازمان گردشگری، عراق و عربستان مقصد 50 درصد گردشگران ایرانی خروجی از کشور هستند و پس از آن به ترتیب کشورهای ترکیه و آذربایجان قرار دارند. مدیرکل دفتر برنامه ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در این باره می گوید: نمی توان برای خروج گردشگران از کشور محدودیت ایجاد کرد چراکه بیش از 50 درصد این افراد گردشگران زیارتی هستند که تحت هر شرایطی می خواهند به عربستان و عراق سفر کنند. پوینده، تاکید می کند: سیاست سازمان گردشگری هم این نیست که برای خروج گردشگران ایرانی از کشور مانع ایجاد کند، زیرا کشورهایی که در ردیف اول ورود گردشگر هستند به طور عمده از کشورهای همسایه شان گردشگر جذب می کنند چراکه از لحاظ فرهنگی به هم نزدیک هستند، پروازها یکسره و اکثرا روادید آنها لغو شده است. تفاوت قیمت برخی تورهای داخلی و خارجی به این ارقام توجه کنید: تور کیش نوروز 94، دو شب اقامت در هتل 5 ستاره، 910 هزارتومان. تور آنتالیا، نوروز 94، پنج شب اقامت در هتل 3 ستاره، یک میلیون و 100 هزارتومان. شما کدام یک از این دو را انتخاب می کنید؟ این اتفاقی بود که نوروز سال 93 هم افتاد؛ وقتی تورهای داخلی به دلیل فرارسیدن نوروز، قیمت های خود را تصاعدی بالا بردند که البته هتل ها نیز از این قاعده مستثنا نبودند و این نکته مهمی است که از دید مسئولان سازمان گردشگری دور مانده است. عباس گلدوست، عضو هیات مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، نیز با یادآوری این شرایط می گوید: نوروز امسال هزینه یک هفته سفر به کیش با یک هفته سفر به استانبول برابری می کرد. در چنین شرایطی طبیعی است که گردشگران ایرانی ترجیح دهند با صرف کمی هزینه بیشتر سفر خارجی را انتخاب کنند و با این کار با یک تیر دو نشان بزنند. هم با آرامش خاطر سفر کنند و خدماتی متناسب را با هزینه ای که می کنند از هتل، غذا، بازدید از مناطق گردشگری بگیرند و هم یک سفر خارجی رفته باشند تا این که این پول را صرف سفری داخلی کنند که خدمات ارائه شده در آن از کیفیت پایین تری نسبت به هزینه پرداختی برخوردار است. گلدوست، با تائید این موضوع مشکل دیگر در بی رغبتی برخی گردشگران به تورهای گردشگری داخلی را تفاوت قیمت نه چندان قابل توجه تورهای داخلی در مقایسه با تورهای خارجی برخی کشورها دانسته و تاکید می کند: در این شرایط طبیعی است که گردشگران ایرانی ترجیح بدهند با پرداخت مبلغ ما به تفاوت بیشتری سفر خارجی را انتخاب کنند تا یک سفر خارجی را هم تجربه کرده باشند. عضو هیات مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، در این باره مثالی زده و توضیح می دهد: قرار نیست کشورمان را با کشورهای اروپایی مقایسه کنیم، اما نگاهی به کشورهای همسایه اطراف مانند ترکیه و دبی نشان می دهد، دولت در این کشورها به هتل ها و مراکز اقامتی گردشگری یارانه می دهد تا گردانندگان آنها بتوانند کسری درآمد خود را با حمایت دولت و نه از جیب گردشگران تامین کنند. همچنین به بخش خصوصی مجوزها و تسهیلاتی ارائه می شود تا موانع پیش پای احداث هتل های با کیفیت و چند ستاره و مهمانپذیرهای در شان گردشگران برداشته شود. نتیجه این شرایط این می شود که نه فقط گردشگران خارجی به دلیل ارزان بودن نرخ هتل ها روی گردشگری آن حساب باز می کنند، بلکه قدرت پرداخت این هزینه ها برای گردشگران داخلی شان نیز براحتی امکان پذیر است. اما آنچه در کشور ما می گذرد برعکس شرایطی است که در کشورهای موفق همسایه برای رونق گردشگری داخلی و خارجی به کار گرفته می شود. هتل ها و مراکز اقامتی و به تبع آن تورهای گردشگری همواره به دنبال بهانه ای برای افزایش نرخ های خود هستند تا کمبود درآمد خود را از جیب گردشگران تامین کنند. کارشناسان و فعالان عرصه گردشگری معتقدند تا وقتی این دیدگاه بر گردشگری حاکم باشد نه فقط نمی توان رغبتی در گردشگران داخلی برای خرج کردن پولشان در کشور خودشان ایجاد کرد، بلکه بیم این وجود دارد موجی که هم اکنون در زمینه ورود گردشگر خارجی به ایران نیز به وجود آمده بتدریج فروکش کند.