آغاز چرخش سیاست ترکیه در قابل سوریه

تسنیم: ابراهیم الامین سردبیر روزنامه الاخبار لبنان در مقاله‌ای در این روزنامه به چرخش سیاست‌های ترکیه در قبال بحران سوریه اشاره و تأکید کرد از بین تمام کشورهای مربوط به بحران سوریه امروز فقط ترکیه استراتژی واضح و مشخصی در قبال این بحران ندارد، استراتژی که روز به ‌روز نشانه‌های تغییر و پیش‌بینی‌های تحول در آن بیشتر مشخص می‌شود، البته این تغییر تا جایی نیست که پیش ‌بینی سفر قریب ‌الوقوع اردوغان به دمشق منطقی به نظر برسد. مشخص است که ترکیه سیاست جدیدی را در پیش رو گرفته که مبتنی بر تحولات منطقه در سال گذشته است، مشکل بزرگی که در برابر سران آنکارا قرار دارد، تکروی و رویکرد خاص این کشور است که از زمان آغاز عملیات ائتلاف غربی بر ضد داعش و جنگ فراگیر ایران بر ضد این گروه دیگر مفید به نظر نمی‌رسد. مشخص است که ترکیه امروز با چالش‌هایی مواجه شده است، این کشور دیگر مطمئن نیست که اتحادیه اروپا قوی و متحد باقی می‌ماند و همچنین مطمئن نیست که فرصت این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا در کوتاه ‌مدت فراهم شود . آنکارا به دنبال ایجاد موقعیتی منطقه‌ای و بین‌المللی برای خود است، اما می‌داند که ادامه حضور در ائتلاف ناتو تنها گذرگاه اجباری پذیرش این نقش است. در عین حال ترکیه با اوضاع داخلی پیچیده‌ای مواجه است، به ویژه اینکه رویکردهای افراط گرایانه حامی داعش در این در این کشور تقویت شده است. مشکل دیگر ترکیه در این است که این کشور در میدان جاذبه بسیار قوی در منطقه قرار دارد، در یک سو عربستان و آمریکا به دنبال قانع کردن این کشور در پیوستن به راهبرد ویژه خود در سوریه و مصر و عراق و مناسبات با تهران هستند. آمریکایی‌ها و سعودی‌ها آمادگی زیادی برای افزایش نقش منطقه‌ای ترکیه در راستای تحقق آشتی یا سازش به ویژه با مصر دارند. در همین راستا غرب و عربستان سعودی از ترکیه خواسته‌اند تا از سیاست‌های راهبردی خود مبتنی بر تکروی در پرونده‌های داغ منطقه‌ای، دست بردارد. در طرف دیگر روس‌ها و ایرانی‌ها به دنبال ارائه طرح های عملی به ترکیه هستند، روس‌ها اعلام کردند که این آمادگی را دارند که ترکیه را گذرگاه اجباری گاز قرارداده و با این کشور تفاهم راهبردی را امضا کنند که نقش آنکارا در آسیای میانه را تقویت کرده و موقعیت این کشور در منطقه عربی را بیشتر نماید. ایران نیز در جریان سفر اردوغان به این کشور که چندی پیش انجام شد، اعلام کرد که مانعی در ایجاد ارتباط دو جانبه ترکیه و ایران نمی‌بیند، ائتلافی که مبتنی بر تفاهم در زمینه پرونده‌های حیاتی منطقه و سوریه و عراق باشد و خود را به‌عنوان یک قدرت تأثیرگذار به غرب و شرق تحمیل کند. ایرانی ها صراحتاً به اردوغان گفتند که وی نمی‌تواند با اسرائیل ائتلاف کند، چرا که این اقدام به ضرر تمام جهان عرب و بخش بسیار بزرگی از جهان اسلام خواهد بود. تهران تأکید کرد که صرف تفکر ترکیه در زمینه ارتباط با عربستان سعودی نیز موانع زیادی پیش را دارد که مهم‌ترین آن‌ها این است که عربستان رقیب اصلی ترکیه در زمینه‌های حیاتی منطقه است و ابعاد اعتقادی بین دو کشور نیز در حالت چالش‌های موجودیتی قرار دارد. ایران عملاً از ترکیه خواسته است با پیوستن به ائتلاف موجود در منطقه مبتنی بر دو قدرت عظیم یعنی ایران و ترکیه، با دو کشور دیگر عربی که مرکز ثقل جهان عرب به شمار می‌روند یعنی عراق و سوریه نیز ائتلاف کند. در این حالت ترکیه قلب جنبش مقاومت در منطقه خواهد بود که هم‌پیمانان دیگری در مصر لبنان و فلسطین را نیز شامل می‌شود. البته مشکل اردوغان با این پیشنهاد ایران این است که همچنان روی حرف خود باقی‌مانده و می‌گوید هر موضوعی بعد از سقوط بشار اسد قابل بررسی است. اخبار موجود حکایت از آن دارد که یک دیپلمات برجسته ایرانی در پاسخ به این موضع آنکارا اعلام کرده که در صورت پایداری بشار اسد یا سقوط وی - که اعتقاد تهران به پایداری او است- این طرح بعد از مرحله کنونی مطرح نخواهد بود. مسائل زیادی پیش آمده که تجدید نظر در سیاست‌های آنکارا را ضروری می‌کند، اول اینکه سرویس‌های اطلاعاتی این کشور به این نتیجه قطعی رسیده‌اند که براندازی دولت در سوریه در نتیجه بحران کنونی غیرممکن است. به ویژه اینکه سیگنال‌های دیپلماتیک از پایتخت‌های غربی و کشورهای عربی نشان می‌دهد که همه به دنبال همزیستی با موضوع ابقای بشار اسد هستند. از سوی دیگر مشکلی در عراق به وجود آمده و بخش‌هایی از این کشور در اختیار داعش قرار گرفته و این گروه نیز دولت خلافت اسلامی را تشکیل داده که ترکیه آن را دشمن خود می‌داند. این در حالی است که پروژه اخوان المسلمین در مصر و تونس و لیبی و سوریه شکست ‌خورده و جنبش حماس در فلسطین نیز با مشکلاتی مواجه است.