«جاسوسی ژنتیکی» انگلیسی‌ها از ایرانیان
رئیس سازمان بسیج علمی با توجه به فضاسازی‌های مجازی و برای کمک به بیماران لوسمی نسبت به «جاسوسی ژنتیکی» که هدف برخی از مراکز تحقیقاتی از جمله ریشه آن مربوط به یک مجموعه آزمایشگاهی در انگلستان است، پرداخت.
در این کلیپ، با ابراز ناراحتی از سهم کم نمونه‌های ایرانی در بانک جهانی ژن گفته شده که ایرانی‌ها علاقه‌ای به نجات دادن جان بیماران ایرانی و خارجی و بیماران لوسمی ندارند.
حرف اصلی کلیپ یادشده این است که برای نجات بیماران جهان نیازمند اهدای نمونه سلولی ایرانیان هستیم! فضای کلیپ به‌شدت احساسی است و در انتهای آن آدرس مجموعه بانک‌های ژن کشورهای اروپایی و آمریکایی و بانک جهانی اهداکنندگان نمونه مغز استخوان بیان می‌شود.
در این راستا، محمود تولایی رئیس سازمان بسیج علمی و عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی، ژنتیک و ایمنی زیستی ایران به چرایی و چگونگی این موضوع پرداخت.
این عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی و ژنتیک ایران گفت: مجموعه ویژگی‌های فردی هر انسانی در قالب رازها و اسرار نهفته شده در ژن‌ها است که از سوی خداوند متعال خلق شده و این آثار آنچه که بیانگر ویژگی‌های ظاهری فرد مانند رنگ چشم، نوع مو، ظرفیت‌ها و استعدادها و سلامت هستند، همه اطلاعات نهفته شده‌ای است که خداوند متعال در ژنوم انسان به ودیعت گذاشته است.
وی با اشاره به اینکه به هر میزانی که علم بشر پیشرفت می‌کند و با دستیابی به فن‌آوری‌های علم جدید، بخشی از این رازها برای بشر شناسایی می‌شود؛ افزود: به اقتضاء همین پیشرفت‌ها، میزان تسلط بر استفاده از ظرفیت‌های خدادادی نیز افزایش می‌یابد، بنابراین یکی از جنبه‌هایی که امروز در جهان مادی مورد توجه قرار گرفته است، توسعه علم پزشکی از پزشکی متداول به سمت علم مولکولی است.
تولایی تصریح کرد: طبیعتاً وجود چنین ظرفیت‌هایی، پزشکی ما را از سمت پزشکی عام به سمت "پزشکی اختصاصی یا پرسنال مدیسین" پیش می‌برد. یعنی ویژگی‌های ژنتیکی هر شخصی منحصربه فرد است و مطرح کردن اینکه هر دارویی امکان پاسخگویی به همه افراد را دارد، معقول نیست و آن متناسب با تفاوت‌های فردی است.
رئیس سازمان بسیج علمی با تاکید بر اینکه این تفاوت‌ها باعث می‌شود، قابلیت پاسخگویی دارو به هر فردی متفاوت باشد، گفت: همین مسئله ایجاب می‌کند برای هر فرد خاص، مطالعات ویژه مولکولی صورت بگیرد و امروز مباحثی مانند ژن‌درمانی و اصلاح ژن و یا تغییر در فرآیندهای تولید پروتئین و فرآورده‌های متابولیک در بدن ما به وسیله مطالعات ژنتیک قابل مدیریت کردن باشد.
وی در ادامه اظهار داشت: این بحث از سویی، ابزار مطلوبی برای رفاه و پیشرفت در زندگی است اما از سوی دیگر، اگر این اطلاعات در اختیار افراد غیرمطمئن قرار بگیرد، امکان دارد که وضعیت آسیب‌پذیری فردی نسبت به یک بیماری یا شناخت آسیب‌پذیری یک جامعه نسبت به یک عامل عفونی به عنوان یک ظرفیت مورد شناسایی شود و چنانچه در پشت‌پرده چنین مجموعه‌ای افراد ناسالم وجود داشته باشند، میکروارگانیسم‌ها، عوامل عفونی و عوامل بیما‌زایی را طراحی می‌کنند به طوریکه جامعه هدف فاقد قابلیت مقابله و پاسخگویی در برابر آن عامل مهاجم پاتولوژیک باشد.
تولایی عنوان کرد: بنابراین اگر این اطلاعات ژنتیک در اختیار یک مجموعه سالم درمانی قرار بگیرد، به طور اختصاصی می‌تواند برای یک بیمار نجا‌ت‌بخش باشد و اگر در اختیار یک فرد ناسالم قرار بگیرد، بیماری‌های جدیدی را برای آن فرد، طراحی خواهند کرد که بدن وی توان مقابله با آن بیماری را نداشته باشد و در قالب یک عفونت ویروسی منتقل شود. بنابراین اطلاعات ژنتیکی یک سلاح دولبه‌ای است که باید از آن حراست کرد.
این عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی و ژنتیک ایران به مطالبی که اخیراً در فضای مجازی منتشر شده است، اشاره کرد و گفت: ریشه این حرکت مربوط به یک مجموعه آزمایشگاهی در انگلستان است که به ظاهر اعلام کرده‌اند می‌خواهیم به شناخت بیماری‌های خاص و خطرناک کمک کنیم، اما با توجه به سوابق کشور انگلستان در لطمه زدن به کشور ما، این نگرانی وجود دارد که هدف اصلی آنها به دست آوردن اطلاعات ژنتیکی مردم جهان سوم به ویژه جمهوری اسلامی ایران باشد.
وی هشدار داد: اگر آنها بخواهند نمونه‌هایی را از جامعه ایرانی به دست بیاورند تا عرصه‌های آسیب‌پذیر ژنوم ایرانیان را شناسایی کنند و این از نظر کلان و اجتماعی یک تهدید به شمار می‌آید و از نظر اخلاقی هم کشف و انتشار بسیاری از رازهای سلامت افراد درست نیست. همانگونه که آنچه به وسیله ویزیت و معاینه یک بیمار به دست می‌آید و پزشک موظف به حفظ این اسرار است، اگر وضعیت بیماری این فرد را به اشخاص دیگر منتقل کند به عنوان جرم تلقی می‌شود.
رئیس سازمان بسیج علمی با تبیین اینکه از طریق این علم می‌توان مشخص کرد که برای مثال، فردی مستعد است تا 10 سال آینده دچار بیماری قلبی شود و یا اگر با یک عامل سرطانی مواجه شود، سیستم ایمنی‌اش توانایی پاسخگویی را ندارد، تصریح کرد: اگر آسیب‌پذیری ژنتیکی افراد شناسایی و منتشر شود، تبعات و عوارض از همان زمان دامنگیر افراد خواهد شد، زیرا با شناسایی اینکه چه افرادی دچار بیماری خواهند شد، آنها موقعیت‌ها و حقوق اجتماعی خود را خواسته یا ناخواسته از دست می‌دهند. مثلاً بانک‌ها ممکن است به این افراد وام ندهند، استخدام آنها دچار مشکل می‌شود، کسی به سادگی با آنها عقد قرارداد نمی‌کند و زندگی را دچار زحمت و مشقت می‌کند.
وی با بیان اینکه انتشار اسرار ژنتیکی افراد یک تهدید ژنتیکی است ، گفت: مردم باید هشیار باشند و با برخی شعارهای عوام‌فریبانه، گنجینه اسرار ژنتیکی خودشان را در اختیار هر کسی قرار ندهند و اگر واقعا هدف خیرخواهانه‌ای مطرح می‌شود، حتماً از طریق مراکز مطمئن داخلی اقدام کنند زیرا امروز در کشور ما ظرفیت تخصصی در موضوع ژنتیک، از سطح منطقه بسیار مطلوب‌تر است.
تولایی اطلاع‌رسانی رسانه‌ها را برای اینکه مردم آگاه باشند تا فریب هرگونه بازی را در جامعه نخورند، ضروری دانست و گفت: ما در قوانین جاری خودمان، لایحه حفاظت از میراث ژنتیکی را داریم اما به نظر می‌آید بر اجرای آنها باید تاکید شود زیرا برخی از این رفتارها و ارتباطات به صورت آشکارا صورت می‌پذیرد.
رئیس بسیج علمی ادامه داد: گاهی حتی پیش آمده که یک پزشک در قالب اجرای طرحی بدون اینکه صلاحدید کشور را در نظر بگیرد و با مراکز تحقیقاتی داخلی هماهنگی کند، با هر مرکز تحقیقاتی در دنیا وارد مذاکره می‌شود و در بررسی یک دارو، نمونه‌های بیمار خود را برای آن مجموعه‌ها ارسال می‌کند، با این کار برای مردم کشورش خطرآفرینی کرده است و البته این کار، خلاف اصول اخلاق پزشکی است.
عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی، ژنتیک و ایمنی زیستی ایران گفت: ویژگی‌های ژنتیکی هر شخصی منحصر به فرد است و چنانچه این اطلاعات جمع‌آوری شود و در اختیار افراد ناسالم قرار بگیرد، آنها می‌توانند میکروارگانیسم‌ها، عوامل عفونی و عوامل بیما‌زایی را طراحی کنند به طوریکه جامعه هدف قابلیت مقابله و پاسخگویی در برابر آن عامل مهاجم پاتولوژیک را نداشته باشد.
وی با بیان اینکه تا به حال برخوردی با این موارد صورت نگرفته، این خلاف روشن، امری بسیار طبیعی تلقی شده است، گفت: اما در دنیا این موضوع تابع "اخلاق پزشکی" است و یک فرد می‌تواند اجازه ندهد هرگونه تستی بر روی وی انجام شود و اگر قرار است محققی هم تستی را انجام دهد، بر مبنای فرم اخذ رضایت آگاهانه از بیمار فرد را کاملاً توجیه کند که از نمونه‌های تست وی قرار است چه استفاده‌هایی بشود.
تولایی با ابراز شگفتی از اینکه فضای مجازی اعلام می‌کند که هر کسی می‌تواند یک نمونه بیولوژیک خود را به یک مرکز تحقیقاتی بفرستد، خاطرنشان کرد: «جاسوسی ژنتیکی» هدف اصلی این مراکز است به ویژه یک مرکز تحقیقاتی که در بریتانیا مستقر است. این مراکز در نظر دارند که اعمال خطر آفرین این‌چنینی را انجام دهند و رسانه‌ها هم باید هوشیار بوده و ریشه این اطلاع‌رسانی را در شبکه‌های اجتماعی شناسایی کنند و به مراجع ذیربط اطلاع دهند.