علاج «ریا» از زبان آیت‌الله بهجت

فارس: از آن جایی که اخلاق نیکو و صفات حمیده، یکی از مهمترین و بزرگترین ویژگی‌های انسانی است؛‌ دین مبین اسلام همیشه پیروان خود را به سوی اخلاق زیبا و صفات حمیده دعوت می‌کند و حضرت محمد(ص)هدف از بعثتش را اینگونه بیان می‌کند: «إِنَّماَ بُعِثتُ لِاُ تَمِّمَ مَکَارِمَ‌ الاً خلَاقَ‌؛ به راستی که برانگیخته شده‌ام تا زیبایی‌های اخلاق را تکمیل کنم. فضایل اخلاقی با ارزش‌ترین و سنگین‌ترین عملی است که روز قیامت ترازوی حسنات انسان مسلمان را سنگین نموده و بالا می‌برد تا جایی که پیامبر(ص) می‌فرمایند: هیچ چیزی در روز قیامت، سنگین‌تر از اخلاق حسنه در ترازوی مؤمن مسلمان نیست و به همان اندازه رذایل اخلاقی هم موجب خسران انسان می‌شود. یکی از این رذایل اخلاقی که بسیاری از انسان‌ها به آن مبتلا می‌شوند «ریا» است، آنچه که در ادامه می‌خوانید بیاناتی از مرحوم آیت‌الله بهجت در خصوص درمان ریا است: ریا در عبادت مبطل است اما ریا در غیر عبادات اشکالی ندارد. ولی خودِ ریا می‌تواند چاره و علاج ریا باشد به این صورت که با تأملات صحیح، ریا را بالا ببرد مثلا انسان می‌خواهد پیش رئیس شهربانی احترام کند و توجه او را به خویش جلب کند؛ از این رو نزد پاسبان می‌رود و سعی می‌کند نظر او را جلب کند و سپس او را بین خود و رئیس پاسبانی واسطه قرار می‌دهد . در اینجا خوب است انسان با خود بگوید: این پاسبان که تنها واسطه است و اگر هم کاغذی بنویسد و وساطتی کند باز دست آخر رئیس شهربانی باید پای ورقه او را امضاء کند پس خوب است مستقیماً نظر خود رئیس شهربانی را جلب کنم که مقام بالاتری دارد و اصلاً کار خوب و عمل نیک را به خود رئیس شهربانی نشان دهم. یعنی برای مقام بالاتر ریا کنم! همچنین اگر انسان عاقل باشد و توجه پیدا کند که مقامی بالاتر از رئیس شهربانی مانند وزیر، رئیس جمهور وجود دارد، می‌گوید خوب است کار خیر و عمل نیک خود را به وزیر یا رئیس جمهور و بالاخره به مقام بالاتر نشان دهم! یعنی همیشه انسان باید ریا را برای مرتبه بالاتر انجام دهد. اگر چنین باشد در واقع می‌توان گفت ریا علاج ریا می‌شود. بنابراین اگر در عبادات نیز نسبت به اقوای و بالاترین موجود یعنی خداوند متعال ریا کنیم اشکالی ندارد و علاج ریا می‌شود. درباره «ریا» در روایات آمده است که: کسانی که در هنگام نماز به این سو و آن سو نگاه می‌کنند تا مردم آنها را تماشا کنند به صورت حمار محشور می‌شوند. واقعاً همین طور است آیا این حماریت نیست که آدم جلوی وزیر و رئیس شهربانی به پاسبانی نگاه کند؟ حماریت است آقا. ولی خوشمان می‌آید و با این حماریت، ساخته‌ایم از طرفی اگر به ما حمار بگویند ناراحت می‌شویم و بدمان می‌آید اما باید گفت: کار شبانه‌روزی تو همین است چرا بدت می‌آید؟!