"تفاهم سیاسی"در راه است یا توافق هسته‌ای؟/اوباما: تحریم‌ فوری لغو نمی‌شود/سناریوی تمدید مذاکرات

سرویس سیاسی «فردا»: تقریباً یک سال از توافق موقت ژنو که در آن ایران و گروه 1+5 بر اساس "برنامه اقدام مشترک" پذیرفتند که برنامه هسته‌ای ایران به‌ازای تسهیل برخی تحریم‌ها محدود شود می‌گذرد. و اکنون تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان به‌ریاست محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، در وین، پایتخت اتریش، حضور یافته تا برای آخرین بار پیش از پایان ضرب‌الاجل توافق شده به گفت‌وگو با شش قدرت جهانی بپردازند. رسانه‌ها و کارشناسان امر گمانه‌زنی‌های گوناگونی درباره نتایج این مذاکرات مطرح می‌کنند، اما احتمال دستیابی به نوعی توافق نسبی توأم با تمدید گفت‌وگوها بیشترین رأی صاحب‌نظران را به خود اختصاص داده است. از ظرفیت غنی‌سازی در ایران و نیز جدول زمان‌بندی لغو تحریم‌های ایران به‌عنوان بزرگترین چالش‌های مذاکرات نام برده می‌شود. در حالی که کشورمان بر ضرورت برخورداری از غنی‌سازی صنعتی در پایان دوره توافق نهایی (که خود محل مجادله است) تأکید دارد،‌ آمریکایی‌ها، به‌عنوان طرف اصلی مذاکره با ایران، خواهان محدود شدن توان غنی‌سازی ایران به‌نوعی ظرفیت دکوری هستند. در حوزه تحریم‌ها نیز تهران اصرار دارد که برچیده شدن آنها به‌صورتی مؤثر و محسوس انجام شود اما هدف غربی‌ها این است که تا حداکثر زمان ممکن ساختار تحریم‌ها را حفظ کنند، خواسته‌ای که با مخالفت مذاکره کنندگان کشورمان رویارو شده است. "تفاهم سیاسی" یا "توافق هسته‌ای" ؟ در تازه ترین تحولات، یک مقام ارشد ایرانی با بیان این که بر روی چارچوب یک تفاهم سیاسی متمرکز هستیم گفت: ما علاقمند به تمدید مذاکرات نبوده و نیستم و سخت بر روی رسیدن به یک چارچوب برای تفاهم سیاسی کار می کنیم. این مقام ارشد ایرانی عصر یک‌شنبه پس از دیدارهای وزیران خارجه ایران و آمریکا برای پنجمین‌بار در وین ، با اعلام این مطلب به ایسنا گفته است: مذاکرات بر روی رسیدن به یک تفاهم سیاسی و کلی در چارچوب مذاکرات جامع انجام می‌شود و تا الان هیچ بحثی درباره تمدید مذاکرات یا گزینه‌های دیگر نداشته‌ایم. در همین راستا منابع غربی روز یکشنبه گزارش داده‌اند که ایران و گروه موسوم به 1+5 احتمالا فردا همزمان با ضرب‌الاجل برنامه مشترک اقدام، حصول یک «توافق سیاسی» را اعلام می‌کنند. به گفته این منابع، این توافق شفاهی و غیرمکتوب (Non-Paper) احتمالا چارچوب و کلیات راهکار جامع را مشخص می‌کند. بر اساس این موافقتنامه، طرفین همچنین به مدت دو ماه (احتمالا تا بهمن‌ ماه) برای تعیین جزئیات راهکار جامع هسته‌ای، زمان خواهند داشت. پیش از این هم برخی منابع از جمله خبرنگار شبکه بی‌بی‌سی هم گزارش داده بودند که طرفین به توافقی سیاسی دست یافته‌اند که امروز اعلام می‌شود. در همین خصوص شب گذشته یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایرانی در گفت‌وگو با فارس در خصوص حصول توافق جامع با بیان اینکه با توجه به فرصت محدود باقی مانده تا سوم آذر، حصول توافق جامع بعید به نظر می‌رسد، گفته بود: «در حال حاضر همه تلاش‌ها بر تفاهم سیاسی متمرکز است.» وی همچنین تصریح کرد: «تا این لحظه مذاکره‌ای برای تمدید صورت نگرفته است و در صورتی که یکشنبه شب به تفاهم نرسیم و چشم‌انداز روشن نباشد، در خصوص احتمال تمدید توافق ژنو صحبت خواهد شد که مدت این تمدید 6 ماه تا یکسال خواهد بود.» ایران به دنبال لغو فوری تحریم‌هاست ولی ما نمی‌توانیم چنین کاری انجام دهیم از دیگر سو دیروز رئیس‌جمهور آمریکا طی مصاحبه با شبکه «ای بی سی» تأکید کرد که هنوز شکاف موجود در مذاکرات هسته‌ای «چشمگیر» است و خیلی زود است که بگوییم که طرفین مذاکره تا روز دوشنبه به توافق نهایی می‌رسند یا خیر.«باراک اوباما» رئیس‌جمهور آمریکا در مصاحبه با شبکه «ای بی سی نیوز» در خصوص مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین بعلاوه آلمان) که هم‌اکنون در وین در جریان است، گفت که شکاف‌های موجود در مذاکرات هنوز «چشمگیر» است و هنوز زود است که بگوییم آیا طرفین مذاکره تا روز دوشنبه به توافق می‌رسند. وی در گفت‌وگو با برنامه «این هفته» ای بی سی ادامه داد: خبر خوب این است که توافق موقت که ما وارد آن شدیم، به طور قطع پیشروی برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده است،و در برخی موارد به طور قطع برخی از کارهایی که انجام داده‌اند را بعنوان مثال ذخایر اورانیوم و چگونگی غنی‌سازی اورانیوم آنها کاهش داده است بنابراین یک توافق موفق بوده است و ایران از مفاد توافق پیروی کرده است. هم‌اکنون سوال اینجاست که آیا ما می‌توانیم به توافق دائم برسیم؟ و اینکه شکاف‌ها همچنان چشمگیر است. رئیس‌جمهور آمریکا ادامه داد که اگر توافق دائمی حاصل شود، اطمینان دارد که می‌تواند کنگره را متقاعد کند که این توافق ایران را از تولید یک سلاح هسته‌ای منع می‌کند. اوباما در اینباره اینگونه گفت: «اطمینان دارم که اگر به توافقی برسیم که قابل راستی‌آزمایی باشد و تضمین کند که ایران ظرفیت گریز ندارد، من نه تنها می‌توانم کنگره را متقاعد کنم بلکه می‌توانم مردم آمریکا را متقاعد کنم که این یک توافق درست بوده است. اگر ما بتوانیم به این هدف نائل آییم. اگر از آن اطمینان حاصل کنم و کارشنان و افراد فنی ما بتوانند بگویند که دلیل علمی وجود دارد که آنها نمی‌توانند گریز داشته باشند و ما یک مکانیسم قابل تأیید و راستی‌آزمایی داشته باشیم، اطمینان دارم که می‌توانیم با ایران توافق داشته باشیم.» رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید که تنها به دنبال از بین بردن کامل برنامه هسته‌ای ایران نیست و اهداف هدفمندی را دنبال می‌کند و گفت: «هدف ما هرگز متوسل شدن به اقدام نظامی در وهله اول نیست. هدف ما حل یک مشکل خاص در اینجا است و آن این است که اطمینان حاصل کنیم که ایران موجب یک رقابت تسلیحات هسته‌ای نمی‌شود، نمی‌تواند آمریکا و همپیمانانی چون اسرائیل را تهدید کند.» اوباما ادامه داد:حتی اگر در مسئله هسته‌ای با ایران به توافق برسیم، با آن‌ها در زمینه حمایت از تروریسم و موضعشان در قبال اسرائیل مسئله خواهیم داشت. اوباما تصریح کرد: آنچه که یک توافق انجام می‌دهد این است که بخش بزرگی از مشکل را از میز خارج می‌کند و شاید یک فرایند طولانی را آغاز کند که طی آن نه تنها روابط ایران و ما بلکه روابط ایران و جهان و منطقه شروع به تغییر کند. رئیس‌جمهور آمریکا درباره همکاری با ایران برای مقابله با تکفیری‌های داعش گفت: همانطور که می‌دانیم ایران از پیش از طریق عناصر عملیاتی خود با داعش مقابله می‌کرده است. فکر نمی کنم به این زودی فعالیت‌های نظامی با ایران را هماهنگ نمی‌کنیم زیرا به یاد داشته باشید که حتی اگر موضوع هسته‌ای را حل کنیم، هنوز در خصوص مسائلی چون حمایت ایران از فعالیت‌های تروریستی در منطقه مشکل داریم. ما همچنین درباره رویکرد ایران در قبال دوستانی چون اسرائیل مشکل داریم بنابراین مسیر طولانی به سوی عادی شدن روابط با ایران وجود خواهد داشت. من فکر می‌کنم این در نهایت برای مردم ایران نیز خوب باشد. شما می‌دانید که ایران یک کشور بزرگ با استعدادهای فراوان و کمالات فراوان است. رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید: ایران همچون کره شمالی نیست که کشوری کاملاً‌ منزوی و ناکارآمد می‌باشد بنابراین آنها فرصت دارند تا واقعاً رشد کنند. گمان می‌کنم که روحانی تمایل داشته باشد از این فرصت استفاده کند اما در نهایت مجبور است با سیاستمداران در کشورش روبرو شود و او تصمیم‌گیرنده نهایی در ایران نیست بلکه رهبر عالی ایران تصمیم‌گیرنده نهایی است. رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص موضع خود درباره تحریم‌های ایران گفت، که موضع تحریم‌ها قابل مذاکره نیست و تصریح کرد: من فکر می‌کنم که هدف ما به طور مداوم این است که مجموعه‌ای از مسیرهایی که ممکن است ایران را به یک سلاح هسته‌ای برساند مسدود کنیم و در عین حال اطمنیان حاصل کنیم که ساختار تحریم‌ها را به صورت گام به گام و همزمان با اقداماتی که ایران به طور پیش‌فرض می‌بایست انجام دهد، کاهش دهیم. فکر می‌کنم ایران عاشق این است که تحریم‌ها فوراً پایان یابد و در عین حال مسیرها (به سوی ساخت تسلیحات هسته‌ای) باز باشد و ما نمی‌توانیم چنین کاری را انجام دهیم. اوباما ادامه داد: «بنابراین خبر خوب این است که مذاکرات ادامه دارد و مهم‌تر از آن این است که ائتلاف بین‌المللی که تحریم‌ها را بسیار کارآمد کرده است، شکل گرفته است. گروه 1+5 شکل گرفته است. روسیه و چین همانطور که می‌دانید اغلب اوقات با آنها تنش داریم اما با این وجود آنها تصریح کرده‌اند که موضع ما یک موضع منصفانه است و مسئله اینجاست که :آیا ایران می تواند آری بگوید» آنها نیز تندروهای خود را دارند.»