جدیدترین ارزیابی از ماراتن هسته‌ای در وین

تسنیم: ماراتن جدید مذاکرات هسته‌ای در شهر وین روز گذشته شروع شد، اما فضای خبری در آن مثل هوای این شهر سرد است. تعداد خبرنگاران ایرانی و خارجی هم در روبروی محل مذاکرات افزوده شده است. ماراتن جدید مذاکرات هسته‌ای در شهر وین روز گذشته شروع شد، اما فضای خبری در آن مثل هوای این شهر سرد است. تعداد خبرنگاران ایرانی و خارجی هم در روبروی محل مذاکرات افزوده شده است. جدی و سخت بودن مباحث باعث شده است که اخبار به بیرون درز نکند. با توجه به اینکه وزرای خارجه کشورهای دیگر به پایتخت اتریش نیامده‌اند، و اخبار چندانی به بیرون نیامده است، شاید نتوان یک ارزیابی جدی و دقیق از مذاکرات و وضعیت آنها ارائه کرد. در حالی که رسانه‌های غربی و جبهه مقابل کمپین متهم سازی ایران را از چندی قبل مطرح کرده‌اند و به آن ادامه می‌دهند، اما فضا به گونه‌ای است که برای رسیدن به راه حل، وابسته به تصمیم‌گیری آمریکایی‌ها است. اخبار شنیده شده از منابع غربی احتمال سفر وزرای خارجه برخی کشورهای 1+5 به خصوص آمریکا به وین طی روزهای آینده حکایت دارند. برخی اخبار روزهای شنبه و یکشنبه را محتمل‌ترین روزها برای سفر وزیر خارجه آمریکا به وین می‌دانند. قرار دادن بخشی از حصارهای امنیتی در ابتدا و انتهای خیابان محل استقرار هتل هم این گمانه‌زنی‌ها را تقویت کرده‌اند. موضوعاتی مانند غنی‌سازی و رفع تحریم‌ها نیز همچنان سخت‌ترین موضوعات پیش رو هستند که در این میان و در بین گمانه‌زنی‌ها در وین، رفع تحریم‌ها موضوع سخت‌تر مذاکرات این شهر به نظر می‌رسند. به گفته آقای ظریف، موضوع میزان غنی سازی ایران (نه اصل غنی سازی) و نحوه اوج گرفتن به سمت غنی سازی صنعتی محل اختلاف است. این همان موردی است که مقام معظم رهبری اما خامنه‌ای از آن تحت عنوان نیاز 190 هزار سو ایران، به گفته کارشناسان، برای تامین سوخت نیروگاه بوشهر یاد کردند. تیم مقابل به ویژه آمریکایی سعی کرده‌اند تا برنامه هسته‌ای ایران را تا آنجایی که می‌توانند محدود کنند. مسلما ترجیح آنها این است که ایران برنامه غنی‌سازی در مقیاس صنعتی نداشته باشد و تا آنجایی که می‌شود محدود شود. این همان موضوعی است مقامات مذاکره‌کننده و وزیر امور خارجه ایران تحت عنوان زیاده خواهی تعبیر می‌کنند. واژه زیاده‌خواهی در این موقعیت نه تنها جنبه شعاری ندارد، بلکه به واقع توصیف خوبی از رفتار آمریکایی هاست. موضوع دیگر اختلاف هم، تحریم‌ها هستند که درباره نحوه زمانبندی یا میزان آن بین طرفین اختلاف بوده است. در این زمینه هم آمریکایی‌ها و غربی‌ها سعی دارند، ما به ازای کمتری را به ایران بدهند. بررسی این موارد آن هم با پس زمینه پایبندی کامل ایران به مفاد توافق ژنو از یک طرف، و نشان دادن حسن نیت فراتر از توافق ژنو از طرفی دیگر باعث شده است که تهران شک و شبهه‌ای را در اراده و آمادگی خود رای تحقق یک بازی برد-برد باقی نگذارد. خبرنگاران رسانه‌های غربی در گزارش‌های خود از آمادگی ایران برای به نتیجه رساندن این دور از مذاکرات خبر می‌دهند. خبرگزاری خارجی روس ریانووستی به نقل از یک منبع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران گفت تهران هیچ تمایلی به تمدید مذاکرات ندارد و علاقمند است که مذاکرات در این دور به نتیجه برسد. با این وجود اکثر خبرنگاران خارجی که فضای مذاکرات را از نزدیک درک کرده‌اند، به این نکته واقف هستند که ایران در رسیدن به توافق جدی و حتی مصمم است. این مسئله گویای این نکته است که برای رسیدن از وضعیت موجود طرفهای مقابل هم باید همراهی کنند و به قول وزیر خارجه ایران، پیشرفت مذاکرات به اراده سیاسی بستگی دارد. وضعیت موجود در مذاکرات و ادامه اختلافات در زمینه‌های فوق الذکر نشان از این دارد که تیم ایرانی به خطوط قرمز موجود پایبند بوده‌اند، چرا که اگر چنین نبود، موضوع خیلی زودتر از این فیصله یافته بود. در این میان، عده‌ای معتقدند که آمریکایی‌ها منتظرند تا در دقیقه نود تصمیم نهایی خود را روی میز بگذارند و با این کار به دنبال کسب خروجی بیشتر برای خود در مذاکرات هستند. اما عده‌ای هم هستند که دلایل دیگری را برای عدم انعطاف لازم تیم امریکایی عنوان می‌کنند،. آنها شکاف حاکمیتی در واشنگتن را که در پی انتخابات اخیر کنگره در این کشور عمیق‌تر شد را در کنار عوامل مانند فشار لابی‌های اسرائیلی و برخی کشورهای عربی را از جمله علل ناتوانی دولت اوباما برای تحقق بخشیدن توافق برد-برد با ایران می‌دانند. اگر فرض اول در خصوص آمریکایی‌ها صدق کند، یعنی اینکه آنها با این بازی خواستار تعدیل مواضع ایران باشند، ارزیابی شرایط نیازمند ملاحظاتی خواهد بود. توضیح اینکه خطوط قرمز ترسیمی ایران، خطوطی نیستند که با این گونه حرکات تاکتیکی تغییر یابند یا بتوان از آنها عبور کرد. از طرفی تیم مذاکره کننده تا به اینجا تاکید کرده است که از خطوط قرمز عبور نکرده و برای تحقق حقوق ملت ایران مصمم خواهد بود. با این تفاسیر، دل بستن آمریکایی‌ها به عقب‌نشینی ایران شاید اتلاف وقت و بیهوده خواهد بود. اینجاست که مفهوم سخن دیروزی آقای ظریف پس از ناهار کاری با کاترین اشتون مفهوم پیدا می‌کند. وی پس از این دیدار گفت که پیشرفت در مذاکرات به اراده سیاسی بستگی دارد. بنابراین اگر طرف‌های مقابل آمادگی و تمایل رسیدن به نتیجه را داشته باشند باید تصمیمی سخت را بگیرند، هر چند که این تصمیم برای آنها در سایه شکاف داخلی در واشنگتن و فشارهای لابی های درونی و خارجی سخت باشد. چرا که دیگر شاید چنین فرصت تعامل با ایران برای آنها پیش نیاید. اینکه به فرض اگر مذاکرات به عدم توافق با ایران منجر شود و سناریوهای متفاوت پیش رو، بحثی که مجال گسترده‌تر و متفاوتی را می‌طلبد، اما حداقل آن شرایط این خواهد بود که آمریکا و اروپا دچار اختلاف و شکاف در تعامل با ایران خواهند شد. این مطلب اخیرا در یکی از یادداشت‌های روزنامه فایننشال تایمز نیز منعکس شد. در ادامه به نظر می رسد اروپایی‌ها آمریکا را به ناتوانی در تعامل با ایران متهم خواهند کرد. چرا که آنها در تحریم ایران، بیشتر از متحد آمریکایی خود ضرر کرده‌اند. از طرفی دیگر سفت و محکم کردن پیچ و مهره‌های تحریم ایران هم از این به بعد کار آسانی برای غرب نخواهد بود که چه بسا شل‌تر خواهند شد. این موضوع با در نظر گرفتن اختلافات روسیه و غرب رنگ بیشتری را می‌گیرد. جمع‌بندی می‌تواند این باشد که این فرصت توافق بیشتر یک فرصت تاریخی برای غرب است تا ایران، چرا که در غیر اینصورت پیشرفت هسته‌ای ایران در سایه اقتصاد مقاومتی و دور زدن بیشتر تحریم‌ها ادامه خواهد یافت.