چرا مذاکرات مسقط بسیار مهم است؟ / مذاکره کنندگان در حال چکش‌کاری توافق نهایی

سرویس سیاسی «فردا»؛ درحالی 12 سال مناقشه بر سر مساله هسته‌ای ایران در مسقط پایتخت پادشاهی عمان پیگیری می شود که این مذاکرات مهمترین و سرنوشت‌سازترین مذاکرات چهار ماه گذشته به شمار می آید. اهمیت این مذاکرات بدین جهت است که نتیجه آن بر نتیجه نهایی مذاکرات بسیار اثر گذار است و درواقع شکست یا عدم شکست این مذاکرات است که تکلیف توافق نهایی را معین می کند. با این اوصاف رصد اخبار مربوط به مذاکرات مسقط فضای مبهمی را پیش روی ما قرار می ‌دهد. محور مهم این مذاکرات بحث تحریم‌ها و غنی سازی است. با توجه به سخنان عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان مذاکرات در همه ابعاد ادامه دارد و هر موضوعی که مطرح می‌شود مسایل جانبی و پیچیدگی‌هایی همچون مسایل فنی، حقوقی و سیاسی دارد. در مبحث تحریم ها با توجه به اینکه تحریم‌های وضع شده از چهار مسیر یعنی شورای امنیت، اتحادیه اروپا، کنگره آمریکا و کاخ سفید می گذرد و با توجه به اینکه ایران خواستار لغو و نه تعلیق و نه حتی رفع گام به گام تحریم‌هاست، بایستی مذاکرات منسجم و قاعده مندی در این زمینه صورت گیرد تا به طور کلی شاهد رفع تحریم‌ها باشیم. جزئیات در این روند بسیار مهم است و بایستی منافذ مختلف بر سر فرار غرب از این مساله بسته شود. عراقچی مطرح کرده است که احتمال دارد در کلیات توافقی صورت گیرد اما موضوع مهم در این مساله جزئیات است؛ چراکه خود آمریکایی‌ها در این زمینه مثل معروفی دارند که می گویند‌ » شیطان در جزئیات است» و ممکن است مسائلی در آینده بر سر توافق نهایی مترتب شود که آن را دچار خدشه کند و حتی آنرا از کار بیندازد. موضوعی که بعضا پس از توافق ناقص ژنو شاهد بودیم و در آن کشورهای غربی با وضع تحریم‌هایی که در چارچوب تحریم‌های گذشته اعمال شده سعی کردن فشار مضاعفی را بر ایران وارد کنند. این مساله همواره از سوی تیم دپلماسی هسته‌ای کشورمان با واکنش منفی روبرو شده است و این جمله معروف که وضع تحریم‌های جدید با روح توافق ژنو منافات دارد، ورد زبان دیپلمات‌های ایرانی بوده اما آنچه در این باب حائز اهمیت است، به قول اهل صنعت آب بندی توافق نهایی است. عراقچی در این زمینه مطرح کرده است که «‌ فعلا نه پیشرفتی حاصل شده و نه مذاکرات پس رفت داشته است» و با این پیچیدگی ها شاید رسیدن به متن اصلی توافق نهایی تا سوم آذر امکان پذیر نباشد. موضوعی که عراقچی نیز به آن اشاره کرده است اما بیان داشته که ناامید نیستم. در باب محور دوم یعنی بحث غنی‌سازی، مذاکرات به طور فشرده تری ادامه دارد. دولت امریکا اعلام کرده است می خواهد زمان گریز هسته ای ایران حداقل یک سال باشد و این بدان معناست که تعداد ماشین های ایران حداکثر نمی تواند از 5000 عدد فراتر برود. پیش از این خبرهایی منتشر شده بود که امریکا با حداکثر 6000 ماشین در ایران موافقت کرده است. این در حالی است که ایران خواهان حفظ تمام 10200 ماشین فعال خود در طول گام نهایی است. گفته می شود که موضوع شفافیت، تحقیق و توسعه و اراک به طور کامل حل و فصل شده است. اما به موازات این امر کارشناسان عقیده دارند اگر امریکا دیدگاه خود را درباره زمان گریز هسته ای تغییر ندهد، توافق نهایی ممکن نخواهد بود. اما همین مساله نیز تحت شعاع زمان گریز هسته‌ای ایران قرار دارد. مساله‌ای که حتی امریکایی‌ها آن را معطوف به چندین سال دانسته اند اما این موضوع توسط ایران رد شده است. در این میان بحثی که مورد توجه است قراردادی است که ایران بتواند در آن به نوسازی و روند پیشرفت هسته‌ای ادامه دهد. این مساله بسیار به موضوع زمانبدنی برای گریز هسته‌ای ایران مربوط است و بعضا اگر این موضوع نادیده گرفته شود امریکایی‌ها می توانند با اعمال فشار نسبت به محدود کردن مساله هسته‌ای ایران اقدام کنند. موضوعی که از نظر فنی باید به آن توجه شود. در این باب کارشناسان می گویند که آمریکایی‌ها باید با برنامه و ابتکار عمل جلو بیایند وگرنه موضوع هسته ای ایرا لاینحل باقی خواهد ماند. در بعد سیاسی نیز گفته می شود که امریکایی ها تمایل خود برای دست یابی به توافق جامع را نشان داده‌اند. در این باب عباس عراقچی نیز ابراز داشته است که طرف آمریکایی جدیت خاصی در مذاکرات از خود نشان می‌دهد. برخی از تحلیل‌گران امریکایی از جمله پروفسور رابرت جرویس، رئیس پیشین انجمن علوم سیاسی آمریکا بیان کرده که «باراک اوباما خواهان انجام توافق با ایران است حتی اگر این توافق هزینه های سیاسی برای کاخ سفید به دنبال داشته باشد.» تحولات داخلی آمریکا و پیروزی جمهوری خواهان و تسخیر مجلس نمایندگان و سنای آمریکا توسط حزب رقیب اوباما سبب شده تا مخالفان توافق هسته‌ای در کنگره آمریکا قدرت بیشتری بیابند و این موضوع هزینه سیاسی اوباما برای توافق را افزوده است اما با این شرایط گفته می‌شود که آمریکایی‌ها با توجه به مشکلات مضاعفی که در جامعه جهانی پیدا کرده‌اند باید از برنامه هسته‌ای ایران عبور کنند. نامه اوباما به رهبر معظم انقلاب نیز باعث ایجاد هزینه سیاسی برای رئیس جمهور آمریکا شد اما باید دید در عمل آیا اوباما به وعده‌های خود جامعه عمل می پوشاند یا اینکه وی فقط خواسته است وانمود کند که تمایل به پایان دادن به سالها مناقشه هسته‌ای ایران را دارد و این موضوع تنها یک لاف سیاسی برای حفظ وجهه است. به هر لحاظ مذاکرات در حال پیگیری است و پیچیدگی و گستردگی کار بسیار بالاست و ازاین جهت مذاکره کنندگان ایران کار سختی را تا رسیدن به روز نهایی یعنی سوم آذر در پیش دارند.