مدیریت نادرست همپای خشکسالی در بحران کم آبی موثر است / بیشترین هدر رفت آب در حوزه کشاورزی صورت می گیرد

سرویس اجتماعی «فردا» - طی چند ماه گذشته مسئولان و کارشناسان در ایران بر تشدید کمبود آب در ایران تاکید کرده‌اند. خشکیدن دریاچه ارومیه و تبدیل آن به شوره‌زار، خشک شدن باتلاق گاو خونی، رودخانه زاینده‌رود، خشکیدن بسیاری قنات‌‌ها و چاه‌ها، کم آبی و کاهش بارشهای جوی از جمله مسائلی هستند که بحران آب در کشور را جدی‌تر کرده‌اند. خشکسالی‌های متعدد، بهره‌برداری مجاز و غیر مجاز از طریق حفر چاه‌های متعدد سبب شده است که بسیاری از اراضی حاصل خیز تبدیل به شوره‌‌زار گردد. همچنین برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی که تشکیل آن هزاران و شاید میلیون‌ها سال به طول انجامیده و هدر رفتن آب در مصارف خانگی، شهری، کشاورزی و صنعتی باعث از بین رفتن این نعمت گرانقدر خدادادی شده که متاسفانه در کنار آن بی‌توجهی مسئولان و عدم آگاه‌سازی مردم از عواقب ناشی از بحران آب به تلف شدن روز افزون آب منجر شده است. آمارها نشان می‌دهد کمی بیش از یک درصد منابع آب در صنعت، حدود 7 درصد در مناطق مسکونی و ۹۲ درصد در کشاورزی مصرف می‌شود. با توجه به این آمار می‌توان نتیجه گرفت که ساکنان شهرها و روستاها بخش اندکی از منابع آب شیرین را در ایران مصرف می‌کنند و بیشترین هدررفت آب در بخش کشاورزی صورت می گیرد. بنابراین علاوه بر کنترل مصرف در بخش خانگی بایستی نسبت به مدیرت منابع آب در بخش کشاورزی نیز فکری جدی صورت گیرد. در این خصوص بهرام بیرانوند، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور در گفتگو با «فردا» ، با اشاره به وضعیت کنونی کشور به لحاظ خشکسالی اظهار کرد: امروز با بحران بزرگی به نام آب در کشور روبرو شده ایم. آبی که گذشتگان ما با توجه به امکاناتی که داشته اند توانستند از آن هوشمندانه استفاده کنند و متاسفانه در حال حاضر با افزایش جمعیت و تغییر در سبک زندگی، مصرف و هدر رفت آن بیشتر شد. از سی و پنج سال پیش تا امروز همانطور که جمعیت در کشور افزایش یافته هدر رفت آب نیز زیاد شده است. وی در ادامه افزود: کشور به لحاظ خشکسالی و کاهش نزولات جوی و همچنین کم آبی و خشک شدن دریاچه‌ها و رودخانه‌های کشور با خطری جدی مواجه است، که مسئولان باید هر چه زودتر با بهره‌گیری از راهکارهای علمی، نظرات کارشناسان اهل فن، تجارب کشورهای موفق در افزایش بهره‌وری آب و کاهش مصرف آن و همچنین آگاه‌سازی و مشارکت مردمی جلوی پیشروی و عواقب ناشی از بحران آب را بگیرند. این نماینده مجلس بیان داشت: متاسفانه همانطور که با کاهش نزولات جوی دست به گریبان هستیم در استفاده از منابع آبی و مدیریت آنها نیز با مشکل مواجه ایم. اینکه مدام صحبت از صرفه جویی آب در مصارف روزانه داشتیم باشیم درست است اما باید بدانیم که هدررفت اصلی آب در حوزه کشاورزی و صنعت صورت می گیرد و هنوز مدیریت کارامدی ایجاد نشده تا مانع از این هدررفت شود. بیرانوند تصریح کرد: از سوی مصوبه مجلس شورای اسلامی بیش از هزار میلیارد تومان برای روش های نوین آبیاری در اختیار جهاد کشاورزی قرار گرفته تا به آبیاری قطره ای، بارانی و سیستم های کم فشار آبیاری اختصاص یابد اما به دلیل اینکه حجم بالای کار و این عملیات به زمان و مشارکت چندین وزارتخانه نیاز دارد، این مساله همچنان در بلاتکلیفی به سر می برد. در حال حاضر برای جلوگیری از هدر رفت آب در بخش کشاورزی روش آبیاری تحت فشار در کشور اجرا شده است؛ اما اجرای کامل آن نیاز به زمان بیشتری دارد. این نماینده مجلس همچنین با تاکید بر آموزش مردم درجهت استفاده صحیح از منابع آبی اضافه کرد: استفاده صحیح از آب چه در بخش شرب و یا کشاورزی و صنعت نیاز به فرهنگ سازی دارد. دولت می تواند با توسعه و گسترش این فرهنگ منابع عظیمی از آب را صرفه جویی کند. همچنین دولت و مسئولین جهاد کشاورزی موظفند که بر چاه های زیر زمینی غیرقانونی که در سطح کشور حفر می شود و از سفره های زیر زمینی کشور استفاده و برداشت می شود، نظارت کاملی داشته باشد و درصورت غیرقانونی بودن، با مجرمان برخورد شود چون وضعیت آب و سفره های آبی در دشت های کشور بسیار وخیم و غیرقابل توصیف است. عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور گفت: یکی از اصلی ترین عامل هدر رفت آب، بخش کشاورزی است، در این بخش آبیاری همچنان به روش سنتی انجام می‌شود که از عوامل آن می‌توان به نبود نگاه تازه‌ در مدیریت بخش کشاورزی و اصرار مدیران برای سد سازی به جای بازسازی شبکه‌های فرسوده و عدم جایگزینی روش صنعتی آبیاری به جای روش سنتی اشاره کرد. کمتر از ۵۰ سال ما ۳۰ درصد از ذخایر آبی کشور را مصرف کرده ایم که میلیون ها سال برای جمع شدن این منابع زمان برده است و این امر به دلیل توسعه غیرقابل کنترل بدتر شده است. بهرام بیرانوند در پایان اظهار کرد: مدیریت نادرست همپای خشکسالی در بحران کم آبی موثر است و همین مسئله سبب شده که اوضاع وخیم شود. در حال حاضر شاهد خشک شدن دریاچه ارومیه و هامون و یا تغییر مسیر آب زاینده رود به دلیل نیاز کشاورزان به آب هستیم و هیچ چاره ای نیز برای آن در نظر گرفته نشده است. این اتفاقات فاجعه زیست محیطی شدیدی را به همراه داشته است. دیگر منابع آبی وجود ندارد که بتواند زیستگاه موثری برای پرندگان مهاجر باشد. همچنین کم آبی و عدم مدیریت سبب شده است که مهاجرت های انسانی نیز از روستاها به شهرها شکل بگیرد و همین امر باعث توسعه حاشیه نشینی و مشکلات دیگر شده است.