دلایل کاهش وابستگی بودجه به نفت/نمودار
بررسی بیش از یک دهه درآمدهای نفتی و مالیاتی، علاوه بر این که وابستگی شدید اقتصاد به درآمدهای نفتی، حاکی از آن است که کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی طی سال های اخیر به دلیل کاهش میزان تولید و صادرات بوده است.
بر این اساس افزایش قیمت نفت خام در سالهای اخیر وابستگی اقتصاد به نفت را به شدت افزایش داده به طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سالهای 1389 و 1390 میزان استفاده از درآمدهای نفتی در بودجه و در نتیجه وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی به شدت افزایش یافته است.
بنا به آمار اعلام شده از سوی سازمان کشورهای صادرکننده نفت "اوپک" طی سالهای اخیر قیمت نفت با شیب زیادی افزایش یافته و تنها در سال 2009 به واسطه بحران مالی جهانی و کاهش تقاضا برای نفت خام از کاهش قابل توجهی برخوردار شده است.
همچنین تحولات قیمت جهانی نفت تحولات مشابهی را در فروش نفت ایجاد کرده است. به صورتی که در سال 1388 مصادف با سال 2009 میلادی میزان درآمدهای نفتی از کاهش برخوردار شده و در سالهای 1389 و 1390 با افزایش مجدد قیمت‌های جهانی میزان استفاده از درآمدهای نفتی در بودجه افزایش یافته است.
در سالهای 2011 تا 2013 میلادی قیمت نفت از روندی با ثباتی برخودار بوده و در نتیجه کاهش درآمدهای نفتی مورد استفاده در بودجه در سال 1391 نه با قیمت نفت بلکه با کاهش میزان تولید در صادرات ایران توجیه پذیر است.
بررسی‌های درآمدهای ناشی از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و مقایسه آن با درآمدهای مالیاتی از سال 1380 تا 1391 نشان می دهد که تا 1386 درآمدهای نفتی نسبت به درآمدهای مالیاتی بیشتر بوده است تا این که در این سال این درآمدها تقریبا یکسان شده و در سال 1387 و1388 میزان درآمدهای مالیاتی از درآمدهای نفتی پیشی گرفته است، اما از نیمه سال 1388 میزان درآمدهای نفتی (واگذاری دارایی های سرمایه ای) نسبت به درآمدهای مالیاتی بیشتر شده است.
البته طی دو سال گذشته به دلیل اعمال تحریم‌ها بر صنعت نفت هم زمان با افزایش قیمت، وابستگی بیشتر اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی باعث آسیب پذیری بیش از پیش اقتصاد کشور در مقابل تحریم‌های بین المللی شد.