واکنش اقتصاد ایران به تحریم‌ها چگونه بوده است؟/ تنش‌های اقتصادی که تحریم ایران ایجاد کرده است

سرویس اقتصادی «فردا»؛ روزنامه الشرق در مقاله ای نوشت اقتصاد ایران به رغم تحریم های شدید به رشد قابل توجهی دست یافته است. این روزنامه چاپ قطر در پایگاه اینترنتی خود در مقاله ای با عنوان «اقتصاد ایران...از تحریم ها تا توسعه» به قلم لوئیس حبیقه با اشاره به ایران و روسیه به عنوان کشورهای مطرح از نظر اعمال تحریم های غرب علیه آنها نوشت هنوز برای بررسی نتایج تحریم های اقتصادی علیه روسیه زود است اما ارزیابی تحریم های اقتصادی علیه ایران پس از چند سال اجرای پیاپی امکان پذیر شده است. بدون شک ایران سرزندگی زیاد و مقاومت شگفت انگیزی در برابر تحریم های بین المللی از خود نشان داد اما نتایج منفی این تحریم ها بسیار مشهود است و مهمترین آن ها تورم بالایی است که این کشور از آن رنج می برد. اقتصاد ایران بر بخش های زیادی متکی است و نفت در راس آن ها قرار دارد. سه دوره مهم در تاریخ ایران نشان دهنده تحول این بخش و در نتیجه کل اقتصاد ایران است. در دوره سال های هزار و نهصد و هشت تا هزار و نهصد و پنجاه و نه تولید نفت مهم بود اما به علت سلطه شرکت های عظیم جهان بر تولید و بازاریابی، سهم ایران از صادرات زیاد نبود. پس از آن نفت ملی و به اصطلاح شرکت نفت ایران تاسیس شد. تحولات بخش نفتی نشان دهنده تغییر در روابط سیاسی کشورهای صنعتی و در حال توسعه در زمان استعمار و استثمار است. در دوره سال های هزار و نهصد و شصت تا هزار و نهصد و هفتاد و هشت در پی اوضاع سیاسی، امنیتی و نظامی جدی منطقه خاورمیانه که بارزترین مصداق آن تحریم نفتی کشورهای غربی به علت حمایت مطلق از اسرائیل است، تحولات مهمی در بازارها رخ داد. بهای نفت افزایش یافت و در نتیجه درآمدهای ایران از صادرات نفت افزایش یافت. دوره سوم، که دوره ای مهم محسوب می شود، سال هزار و نهصد و هفتاد و نه تا به امروز است. یکی از مهمترین وقایع این سال ها وقوع انقلاب ایران و پیامدهای قابل توجه آن نه تنها بر منطقه بلکه بر کل کشورهای جهان است. به عراق نیز حمله شد و در پی آن تمام منطقه از نه فقط از نظر اقتصادی بلکه از نظر سیاسی، امنیتی، نظامی، اجتماعی و دینی نیز آسیب دید. تحریم هایی علیه ایران اعمال شد و این کشور همچنان مانع آغاز روند توسعه در کل کشورهای منطقه می شود... نفت از آغاز دهه شصت در توسعه اقتصادی ایران اهمیت پیدا کرد. نویسنده در ادامه با اشاره به تاثیر اختلافات و تحولات سیاسی داخلی، منطقه ای و جهانی بر اقتصاد کشورها نوشت: پس از سال ها تحریم های شدید علیه ایران که به ایجاد تنش های شدید نه تنها در منطقه خاورمیانه بلکه در کل جهان انجامیده است، چگونه می توان نتایج این تحریم ها را ارزیابی کرد؟ نکته اول: نکته شگفت انگیز این است که اقتصاد ایران به رغم تحریم، محاصره و فشار شدید خارجی توانست به رشد قابل توجهی دست یابد. در سال دو هزار و یازده تا دو هزار و دوازده رشد اقتصادی ایران مثبت یعنی سه درصد بود اما در دو سال بعدی شاهد یک افت به میزان پنج ممیز هشت دهم درصد و یک ممیز هفت دهم درصد بود. رشد اقتصادی نه تنها به اوضاع سیاسی بلکه به بهای پرنوسان نفت هم مربوط می شود. طبق گمانه زنی های صندوق بین المللی پول، اقتصاد ایران از آغاز امسال در پی بهبود روابط در زمینه هسته ای و آزاد شدن میلیاردها دلار از دارایی های مسدود شده ایران در بانک های غربی بار دیگر روند توسعه را در پیش خواهد گرفت. نکته دوم: قدرت اقتصاد ایران در جذب نیروی کار زیاد در این شرایط سخت به واقع شگفت انگیز است. شاید اگر شرایط مذکور در یک کشور دیگر رخ می داد، میزان بیکاری در این کشور دو برابر بیشتر بود. نکته سوم: به رغم شرایط سختی که ایران در آن دست و پنجه نرم می کند، همچنان میزان پس انداز حاصل از تولید از میزان سرمایه گذاری بیشتر است... این امر احتمالا دو علت دارد. توانایی جامعه برای پس انداز کردن با توجه به بهای بالای نفت و مواد اولیه و نبود فرصت های سرمایه گذاری در شرایط خفقان شدید که می تواند موجب شعله ور شدن آتش جنگ در دوران های متعدد شود. نکته چهارم: مدیریت پرونده مالی نسبتا خوب است و ناتوانی مالی ایران که در برخی سال ها شاهد آن بودیم، بسیار محدود بوده است. در برخی از کشورها در شرایطی مشابه شرایط ایران، کشورها توانایی تنظیم هزینه ها را برای تامین نیازهای مردم از دست می دهند اما این اتفاق درمورد ایران نیفتاد. نکته پنجم: حجم موجودی حساب جاری ایران به برکت صادرات نفتی که بخشی از آن ادامه دارد، مازاد است. در سال دو هزار و یازده مازاد حساب جاری شصت میلیارد دلار در سال بود اما این میزان در سال های بعد به بیست تا سی میلیارد دلار کاهش یافت. در پی این امر بانک مرکزی ایران توانست دخایر پولی را به سطحی شگفت انگیز نزدیک صد میلیارد دلار افزایش دهد. اگر مطالبی را که پیش از این عنوان شد، دستاوردهایی در شرایط دشوار قلمداد کنیم، ضروری است به توانایی جامعه ایران در رویارویی و فداکاری نیز اشاره داشته باشیم. البته در ایران یک سری مشکلات اجتماعی و معیشتی نیز وجود دارند که می توان آن ها را با دو عامل تورم و نرخ ارز مرتبط دانست. شاخص قیمت مصرف در سال های دو هزار و یازده و دو هزار و دوازده به بیست درصد و در سال بعد به بیست و دو درصد رسید و احتمال می رود این روند ادامه یابد... نرخ ارز از آغاز سال دو هزار و دوازده به نصف کاهش یافت. این امر نشان دهنده بدتر شدن اوضاع فقیران و اوضاع معیشتی به طور کلی است. در ایران مشکلات زیادی وجود دارند که ممکن است در ظاهر به نظر نرسند باید منتظر یک گشایش پس از توافق هسته ای نهایی بود. علت تورم بالا تحریم ها، افزایش قیمت سوخت و نیز سیاست های پولی بی ثبات است. هیچ کس نمی تواند وجود فساد را انکار کند که در کل در این شرایط سخت به ضرر قشر ضعیف تمام می شود. در شاخص سازمان شفاف سازی بین المللی ایران رتبه صد و چهل و چهار را در بین صد و هفتاد پنج کشوری دارد که میزان فساد در آن ها برآورد شده است. این، رتبه باید بررسی و برای آن راهکار ارائه شود.