چند نکته دربارۀ توافق 70 میلیارد یورویی

در شرایطی که روسیه تحت تحریمهای غرب قرار گرفته و مناسباتش با امریکا با سردی و چالش مواجه شده برای روابط با ایران اهمیت قایل شده است.

ارتقاء سطح روابط اقتصادی ایران و روسیه به 70 میلیارد یورو که چند روز پیش در پایان یازدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاریهای دوکشور از آن یاد شد آرزویی بسیار آرمانی، تبلیغاتی و تحریک آمیز برای روابط اقتصادی، تجاری و صنعتی ایران و روسیه محسوب می‌شود. هرچند که در مورد سقف زمانی نیل به عدد مذکور و چگونگی تحقق آن و اینکه به صورت دقیق شامل چه پروژه ها وطرحهایی می‌شود اشارتی نشد و مقررگردید با ادامه دیدارها و مذاکرات بخشهای خصوصی و دولتی دو کشور و انعقاد قراردادهای مشخص جنبه های عملی این آرزو روشنتر گردد.

امضای سند اجلاس یازدهم کمیسیون مشترک دو کشور و تفاهم کلی بر روی رقم وسوسه انگیز 70میلیارد یورو در حالی صورت گرفت که همزمان اتحادیه اروپا و امریکا بر شدت تحریمها علیه روسیه در حوزه های انرژی و مالی افزودند و یک هفته پیش نیز برخی شرکتها و اشخاص را که تحریمهای ایران را دورزده بودند ازسوی امریکا مورد تحریم قرار گرفتند.

از سوی دیگر همزمانی توافق تهران-مسکو با ادامه مذاکرات هسته ای ایران با کشورهای عضو گروه 5+1 و قرار و مدارها مبنی بر ادامه مذاکرات در نیویورک در حاشیه اجلاس آتی مجمع عمومی سازمان ملل جملگی این برداشت را به ذهن متبادر می‌سازد که این اقدام به منظور تأثیرگذاری بر طرفهای غربی از حیث نوع رویکرد آنها به تهران و مسکو صورت گرفته است؛ موضوعی که نمیتوان به موفق بودن این ترفند چندان امیدوار بود.

مناسبات سه دهه گذشته ایران و روسیه نشانگر آنست که مسکو همواره از روابط خود با تهران تاحدود زیادی به عنوان کارت بازی بهره برداری کرده است و چه بسا بزرگنمایی رقم همکاریهای اقتصادی دوکشور درمقطع کنونی هم با همین هدف صورت گرفته است! اگر نگاهی کوتاه و موردی به رفتارهای روسیه در قبال ایران در سالهای گذشته بیفکنیم و ازآنها یاد کنیم شاید رفتارهای احتمالی آتی مسکو را بهتر بتوانیم دریابیم:

- حمایت از صدام حسین در جنگ تحمیلی (زمان شوروی سابق) - به درازا کشاندن تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر به مدت حداقل ده سال و تحمیل هزینه های سرسام آور بر ایران در همین رابطه. - دادن رأی علیه ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل در چند نوبت - جلوگیری از انتقال تجهیزات لیزری خریداری شده توسط ایران - جلوگیری از ادامه تحصیل دانشجویان ایرانی رشته فیزیک هسته ای و رشته های مشابه در دانشگاههای روسیه - عدم تحویل سیستم دفاع موشکی اس-300 به ایران -عدم پشتیبانی از تجهیزات نظامی زمینی وهوایی که روسیه رأسا اقدام به فروش آنها به ایران کرده است. - تضییع حقوق ایران در دریای خزر، قفقازجنوبی و آسیای مرکزی - عدم موافقت با عضویت دایم ایران در سازمان همکاریهای شانگهای -عدم برقراری تسهیلات لازم وکافی برای تقویت مناسبات تجاری ایران با روسیه -عدم سفررسمی دوجانبه ای و مستقل رییس جمهور و حتی نخست وزیر روسیه به ایران در سی و پنج سال گذشته

مجموعه رفتارهای مسکو در قبال ایران که به برخی از آنها اشاره شد و استفاده ابزاری این کشور از ایران در سیاست خارجی میزان امید به تحقق تفاهمات فیمابین در یازدهمین نشست کمیسیون مشترک دوکشور در تهران که روز چهارشنبه 18شهریور سند آن به امضای وزیر نفت ایران و وزیر انرژی روسیه رسید، کماکان در سطح پایینی در ذهن باقی می گذارد. مزید بر اینکه تحقق همکاری 70 میلیارد یورویی از حیث نوع نگاه سیاسی روسیه به ایران تاحدود زیادی امکان پذیر نیست، از جهات اقتصادی و صنعتی نیز در هاله ای از ابهام قرار دارد. رساندن رقم 2 میلیارد دلار به 70 میلیارد یورو در ظرفیت نیازها و پتانسیلهای دوکشور حداقل در مدت 5 سال آتی نیست مگر اینکه گفته شود این رقم در مدت زمان بیش از ده سال رنگ واقعیت به خود خواهد دید! وانگهی تحریم‌های روسیه و ایران در روند همکاریهای دوکشور نیز خلل ایجاد خواهد کرد. با احتساب این فاکتورها عملی شدن70 میلیارد یورو همکاری اقتصادی و صنعتی مصداق بارز سنگ بزرگ علامت نزدن خواهد بود و انجام معاملات با واحد پول ملی دو کشور و مقابله مشترک با تحریمهای غرب با چالش جدی مواجه خواهد شد.

اگر در نظر داشته باشیم که تولید ناخالص داخلی روسیه‌ در حدود یک هفتم آمریکا است، و درآمد سرانه آن (از نظر برابری قدرت خرید) از 18هزار دلار تقریباً به اندازه یک سوم امریکا است و نفت و گاز، دو سوم از صادرات روسیه‌، نیمی از درآمد دولت و 20% از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهند، در حالی که صادرات فناوری‌های پیشرفته تنها 7% از صادرات تولید آن را (در مقایسه با 28% آمریکا) تشکیل می‌دهد و براساس برآوردهای متوسط انجام شده به وسیله جمعیت‍ شناسان سازمان ملل متحد، جمعیت روسیه‌ تا اواسط قرن حاضر از 145میلیون نفر کنونی به 121 میلیون نفر کاهش پیدا کند و هیچ یک از دانشگاه‌های روسیه‌ نتوانستند در سال گذشته در جمع 100دانشگاه برتر جهان قرار گیرند و همینطور دیگر مشکلات داخلی روسیه را ازجهات امنیت ملی، بحران اقلیتهای قومی و مذهبی و معضلات اقتصادی را در نظر داشته باشیم بیشتر به دورنمای روسیه و روابط ایران با این کشور پی خواهیم برد.

راقم این سطور درعین حال که به رفتار و وعده های روسیه به دلایلی که بیان شد، اعتقادی ندارد اما از اینکه این روابط در وادی عمل بتواند به نفع منافع مشترک دو کشورباشد و ایران به کارت بازی روسها بدل نگردد و براساس مدل برد-برد استمراریابد به سهم خویش استقبال میکند. البته در شرایطی که روسیه تحت تحریمهای غرب قرارگرفته و مناسباتش با امریکا با سردی و چالش مواجه شده به روابط با ایران اهمیت قایل شده است قابل درک است اما در این شرایط مناسبتر می نمود تهران به منظور تست تکراری مسکو، تحویل سیستم دفاع موشکی اس-300 را از رییس جمهور روسیه طلب کند تا اینکه در معرض پیشنهادهای مسکو از قبیل فروش هواپیمای توپولوف 204 یا احداث نیروگاه اتمی جدید که سابقه درخشانی از این نوع همکاریها در اذهان ایرانیها نیست، قراربگیرد. به هر تقدیر درصورت بی دقتی و عدم برنامه ریزی منطقی این تفاهم میتواند بیشتر به نفع روسیه تمام شود تا ایران، لذا ایران باید برای هر پروژه ای ما به ازای لازم را که به منزله اخذ امتیازی از روسها باشد، تعریف کرده و راههای تحقق آنرا مدنظرداشته باشد.

منبع: خبرآنلاین