عکس‌هایی که ۱۰۰هزار تومان آب می‌خورند

روزنامه همشهری : وقتی پشت چراغ قرمز ایستاده‌اید و نور فلاش می‌بینید، کسی با شما عکس یادگاری نمی‌گیرد، این دوربین‌های ثبت تخلف پلیس است و صدایش وقتی درمی‌آید که قبض جریمه 30یا حتی 100هزار تومانی را در منزل‌تان تحویل بگیرید، البته به انضمام یک عکس زیبا از ماشین‌تان. برای نخستین‌بار فروردین 1391 بود که پلیس اعلام کرد با دوربین‌های ثبت تخلف، آمار راننده‌های متخلف را خواهد گرفت. برای اینکه جای گله‌ای هم باقی نماند، برای مدتی به‌صورت ارشادی خودروها را جریمه می‌کرد. ارشادی یعنی اینکه خبری از قبض جریمه نبود اما پیامکی به راننده ارسال می‌شد که در چه تاریخی و در کدام چهارراه از چراغ قرمز عبور کرده یا روی خط عابر ایستاده است. مدتی بعد هم قرار بود این جریمه‌ها، تبدیل به جریمه‌های واقعی شوند. خبر قطعی را اما پلیس خیلی وقت بعد یعنی مهر‌ماه سال گذشته داد و اعلام کرد بعد از این 66تقاطع در تهران با این دوربین‌ها کنترل خواهند شد. پلیس سختگیرانه وارد ماجرا شد؛ جریمه 30هزار تومانی برای ایستادن روی خط‌عابر و 70هزار تومانی برای عبور از چراغ قرمز که سرجمع می‌شود 100هزار تومان. اینکه باید متخلف‌ها جریمه شوند، نیاز به توجیه نداشت اما پلیس برای توضیح بیشتر گفت: «رانندگان در زمانی که با چراغ زرد مواجه می‌شوند باید پشت تقاطع سرعت خودروی خود را کاهش داده و آماده توقف شوند اما متأسفانه رانندگان با دیدن چراغ زرد تازه پای خود را روی پدال گاز فشار می‌دهند تا از چراغ عبور کنند.» تجربه سختگیری در مورد کمربند ایمنی، پلیس را امیدوار می‌کرد با سختگیری در این مورد به راننده‌ها یاد بدهد روی خط عابر نایستند و خیال عبور از چراغ قرمز حتی به ذهن‌شان هم نرسد؛ اتفاقی که می‌گویند در همه دنیا افتاده است. لذتی که دیدن خودروهای منظم پشت خط عابر ایستاده دارد، به همه سختگیری‌های پلیس می‌ارزد اما مثل هر طرح دیگری، اجرای طرح «قبض جریمه توسط دوربین‌های عبور از چراغ قرمز» نارضایتی‌هایی هم دارد؛ راننده‌هایی که می‌گویند بی‌دلیل 100هزار تومان جریمه شده‌اند. * گلایه از جریمه‌ها اصلی‌ترین گلایه شهروندان به گردش به راست در تقاطع‌ها مربوط می‌شود. راننده‌ها گردش به راست را آزاد می‌دانند و حتی در برخی معابر خالی نگه‌داشتن لاین راست خیابان‌ها، نشانه شخصیت راننده‌های دیگر تلقی می‌شود. آنها وقتی چراغ قرمز و مسیر راست باز است، گردش به راست می‌کنند و دوربین هم عقل آدمی را ندارد که تشخیص درستی بدهد، برای همین یک نور فلاش می‌زند و عکس می‌گیرد و جریمه می‌کند اما اینکه سال‌هاست راننده‌های ما عادت کرده‌اند، وقتی چراغ قرمز است، گردش به راست کنند برای آنها حقی ایجاد نمی‌کند. ماده 102فصل ششم آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی خیلی روشن تأکید می‌کند در چنین مواقعی گردش به راست فقط به شرطی آزاد است که گردش به راست به وسیله جدول یا با خط‌کشی تعبیه و آزاد اعلام شده یا تابلوی ویژه‌ای برای گردش به راست وجود داشته باشد. سرهنگ تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور پایتخت هم بعد از اجرای طرح کنترل مکانیزه عبور از چراغ قرمز و در پاسخ به این گلایه شهروندان تأکید می‌کند: «طبق قانون گردش به راست در تقاطع‌ها هنگام چراغ قرمز ممنوع است مگر در مواردی که مسیر مجزایی به شکل رفوژ برای گردش به راست تعبیه شده باشد.» راننده‌ها اما گلایه دیگری هم دارند. آنها می‌گویند اگر گردش به راست در چنین شرایطی ممنوع است چرا پلیس در همه این سال‌ها نسبت به آن بی‌تفاوت بوده و حالا که تبدیل به یک عادت شده، دنبال اصلاح آن است. نکته دیگر، فشار دیگر راننده‌ها با بوق زدن یا چراغ دادن به راننده‌ای است که مسیر گردش به راست را مسدود کرده. به‌نظر می‌رسد این دیدگاه پلیس که گردش به راست فقط از مسیر‌های اختصاصی امکان‌پذیر است کاملا منطبق بر آیین‌نامه نباشد. هر چند می‌توان اینطور تفسیر کرد که پلیس فقط در تقاطع‌هایی اجازه گردش به راست داده که مسیر جداگانه ایجاد کرده است اما آیا نمی‌شود این مشکل را جور دیگری حل کرد؟ * مشکل ثانیه‌شمارها مهندس هاشمی طراح نرم‌افزار‌های ترافیکی که در چندین پروژه مانند کنترل مکانیزه ورود به محدوده طرح ترافیک با شهرداری و راهنمایی و رانندگی همکاری داشته، می‌گوید:«بیشتر دوربین‌های استفاده شده در محدوده‌های کنترل مکانیزه از بهترین نمونه‌های خارجی هستند. اما دوربین‌های استفاده شده برای کنترل عبور از چراغ قرمز می‌توانست بهتر هم باشد. الگوریتمی که این دوربین‌ها و نرم‌افزار‌ها استفاده کرده‌اند چندان پیشرفته نیست. هستند دوربین‌هایی که اتومبیل را تعقیب می‌کند و درصورت گردش به راست برایش جریمه‌ای نمی‌نویسد اما دوربین‌های فعلی که محصول ایتالیا هستند فقط عبور از خط را تشخیص می‌دهد و این به‌دلیل بالا نبودن سرعت پردازنده‌های‌شان است.» اما گلایه شهروندان یکی‌دو تا نیست. عده‌ای از صدور قبض‌های جریمه‌ای می‌گویند که ناعادلانه صادر شده. راننده‌ای در زمان سبز بودن چراغ را رد کرده اما به هردلیلی موفق به ترک مسیر نشده است، چراغ قرمز می‌شود و دوربین شروع به عکاسی می‌کند. به این ترتیب دود جریمه 100هزار تومانی به چشم راننده‌ای می‌رود که قصد تخلف نداشته اما به‌دلیل مواجه شدن با عابر، کندی سرعت یا خراب شدن اتومبیل جلویی یا هر دلیل دیگری نتوانسته از چهارراه عبور کند. زمان‌سنج‌ها هم گاهی از سبز بودن خسته می‌شوند و ناگهان رنگ عوض می‌کنند، برای همین راننده موفق به توقف بموقع پشت خط عابر نمی‌شود که البته پلیس برای این گلایه‌ها هم پاسخ دارد. سرهنگ عابدی، جانشین رئیس پلیس راهور تهران با تأیید برخی مشکلات موجود، به اصلاح مشکلات فنی در تقاطع‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «وجود ثانیه‌شمارها در زمان چراغ سبز باعث می‌شود که رانندگان برای عبور از چهارراه، عجله بیشتری به خرج دهند و این شتاب و عجله به بروز تصادف منجر شود. زمانبندی چراغ‌ها هوشمند است و با درنظر گرفتن حجم ترافیک عبوری از چهارراه‌ها و حجم ترافیک پشت چراغ‌های قرمز، تعیین می‌شود. گاهی تایمر چراغ‌ سبز به‌دلیل تخلیه یکباره بار ترافیکی پرش زمانی داشته و زمان باقیمانده مجاز برای عبور از تقاطع را ناگهان کم می‌کند. برای همین با سازمان ترافیک هماهنگ کرده‌ایم تا ثانیه‌شمارها در زمان چراغ سبز، حذف شوند. خوشبختانه عملیات حذف ثانیه‌شمار از چراغ‌های سبز آغاز و در برخی تقاطع‌ها نیز حذف شده است.» اینکه پلیس از راننده‌ها بخواهد هنگام زرد شدن چراغ به جای اینکه سرعت بگیرند، توقف کنند، البته منطقی است اما نباید از راننده‌ها توقع داشته باشیم مثل یک پیشگو آینده چهارراه را وقتی چراغ سبز است پیش‌بینی کنند و بعد برای عبور یا توقف تصمیم بگیرند. این قفل 2 کلید دارد که یکی در دست مردم و دیگری در دست پلیس است. پلیس و شهرداری باید برای استفاده از تجهیزات حرفه‌ای‌تر تلاش کنند و راننده‌ها هم تا آن زمان کمی صبوری کنند، هر چند ممکن است در مواردی استثنایی به اشتباه جریمه هم شوند. واقعیت این است که دست‌کم در حوزه راهنمایی و رانندگی ما بیش از اندازه متکی به نیروی انسانی هستیم. منهای هزینه‌های زیاد، حضور تعداد زیادی مأمور راهنمایی و رانندگی برای کنترل خودروها شاید چندان خوشایند هم نباشد. * آیا ممکن است بی‌دلیل جریمه شویم! مهندس هاشمی، طراح نرم‌افزار‌های تخصصی دوربین‌های کنترل ترافیک در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است دوربین‌های ثبت‌تخلف اشتباه کنند، می‌گوید: «دوربین چشم دارد ولی مغز ندارد. حتما یک دوربین نمی‌تواند مثل افسر راهنمایی دقت انسانی داشته باشد. هیچ کدام از شرکت‌های سازنده دوربین‌های صنعتی در جهان ادعا نکرده‌اند محصولی با 100درصد دقت و بدون هیچ خطایی دارند. الان رقابت در دنیا برای افزایش یک درصد ضریب دقت است. پلیس از ما 95درصد دقت می‌خواهد، یعنی یک دوربین اجازه دارد از هر 100ماشینی که از چراغ قرمز عبور می‌کنند، 5مورد را نبیند. بعد هم وظیفه دوربین گرفتن عکس از روی پلاک و تبدیل آن به متن است. برای این کار هم نزدیک به 5درصد احتمال خطا قابل‌قبول اعلام شده است، اما تمهیداتی برای کاهش این خطا صورت گرفته است. در مرکز کنترل ترافیک تهران، اپراتورهایی هستند که شماره پلاک اعلام شده توسط دوربین‌ها را با عکس تطبیق می‌دهند و اگر منطبق نبود، جریمه‌ای صادر نمی‌شود. علاوه بر این افسر پلیس آخرین مرحله نظارت را انجام می‌دهد و صدور قبض جریمه توسط او انجام خواهد شد. به این ترتیب احتمال خطا ‌بسیار کم می‌شود. اما باید دقت کنیم نیروی انسانی هم ممکن است خطاهایی داشته باشد، مثلا یک پلیس وقتی در حال صدور برگ جریمه برای یک راننده است، ممکن است چندین خودروی متخلف دیگر از کنارش عبور کنند و او متوجه نشود، درحالی‌که دوربین چنین نقصی ندارد».