وقتی سیستم ایمنی بدن آژیر نمی‌کشد
سرویس اجتماعی « فردا »: بیماری‌های ناشی از نقص سیستم ایمنی یا ایجاد اختلال در عملکرد سیستم ایمنی از جمله بیماری‌هایی است که شاید تاکنون کمتر درباره آنها شنیده باشیم، اما حقیقت این است که در مقابل رنگ باختن بیماری‌های عفونی در بستر جامعه امروز، چنین بیماری‌هایی هر روز افراد بیشتری را در چنگال خود گرفتار می‌کند.
بر خلاف آنچه ممکن است به نظر برسد بیماری های نقص ایمنی، خود ایمنی و آسم و آلرژی یک بیماری نادر محسوب نمی شود؛ این در حالی که 70 تا 90 درصد بیماران از بیماری خود بی خبر هستند و این بیماری در بی خبری و خاموشی زندگی آنها را در معرض خطر قرار داده است. اما تشخیص بموقع و درمان بیماری، نه تنها می تواند آنها را از خطر مرگ نجات دهد، بلکه می تواند تضمین کننده ادامه مسیر زندگی آنها باشد.
با دکتر نیما رضایی، متخصص ایمنولوژی و مدیر بیمارستان مرکز طبی کودکان درباره ماهیت این گروه از بیماری ها گفت و گو کرده ایم.
عملکرد سیستم ایمنی بدن تا چه اندازه اهمیت دارد که نقص در آن می تواند چنین پیامدهایی به همراه داشته باشد؟
ایمنی به معنی دفاع است، یعنی درواقع علم ایمنولوژی یا ایمنی شناسی به سیستم دفاعی بدن مربوط است. ما در بدن ارگان های مختلفی داریم که هریک از آنها در عملکرد سیستم های مختلف بدن مانند گوارش، تنفس، دستگاه ادراری و سیستم عصبی نقش مهمی ایفا می کنند. یکی از سیستم های حیاتی بدن انسان سیستم دفاعی است. کار این سیستم دفاع از بدن در مقابل عوامل بیگانه و بیماری زاست. سیستم ایمنی بدن می تواند خودش هم مانند دیگر سیستم های بدن دچار بیماری شود. برای مثال شاید درباره آلرژی ها شنیده باشید. گفته می شود آلرژی بر اثر ازدیاد حساسیت یا واکنش بیش از حد سیستم دفاعی بدن ایجاد می شود. سیستم دفاعی بدن باید یک آستانه تحمل و فعالیت طبیعی داشته باشد. اگر سیستم دفاعی بدن به ماده ای که وارد بدن می شود واکنش بیش از حد نشان دهد، می تواند به ایجاد کهیر، ابتلا به آلرژی و سوزش چشم یا مشکلات تنفسی و آسم منجر شود. پس درواقع این علائم ناشی از ازدیاد فعالیت سیستم ایمنی بدن است.
به طور کلی چه بیماری هایی در گروه بیماری های ایمنی قرار می گیرند؟
یکسری از بیماری ها به عنوان نقص ایمنی شناخته می شوند. در حقیقت در این بیماری ها سیستم ایمنی بدن کار نمی کند یا در عملکرد آن نقصی وجود دارد. یعنی برخی سربازها که وظیفه دفاع از بدن را به عهده دارند، کارشان را بدرستی انجام نمی دهند و نمی توانند از بدن دفاع کنند. در چنین شرایطی عوامل بیگانه به بدن حمله می کنند و به آن آسیب می رسانند. گروهی دیگر از بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن، بیماری های خود ایمنی یا اتوایمن هستند. یعنی درواقع بدن علیه خودش واکنش نشان می دهد و خودی و ناخودی را نمی شناسد. به جایی رسیده است که بدن به عنوان یک سیستم یکپارچه، یکی از اعضا یا ارگان های بدن را به عنوان بیگانه شناسایی می کند و نسبت به آن واکنش نشان می دهد و این واکنش موجب می شود التهابی در بدن ایجاد شود. این واکنش ممکن است بر اثر خطای سیستم دفاعی بدن درخصوص شناخت عوامل بیگانه باشد و در هریک از ارگان های بدن رخ دهد.
چگونه و در چه شرایطی سیستم ایمنی بدن دچار نقص می شود؟
نقص سیستم دفاعی بدن وقتی اتفاق می افتد که یکی از اجزای سیستم دفاعی بدن به صورت کمی یا کیفی اشکال دارد و نمی تواند بخوبی کارش را انجام دهد. نقص سیستم دفاعی بدن می تواند اولیه یا ثانویه باشد. از بیماری های نقص ایمنی ثانویه می توان HIV را نام برد. وقتی ویروس HIV به بدن حمله می کند، فرد به بیماری ایدز مبتلا می شود. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به طور ثانویه تخریب می شود که این نقص سیستم ایمنی ثانویه است. فردی که سرطان می گیرد و درمان می شود یا تحت شیمی درمانی قرار می گیرد یا رادیوتراپی می شود نیز به نقص سیستم ایمنی دچار می شود. در همه این راهکارها سیستم ایمنی مهار و به طور ثانویه سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود. فردی که سوءتغذیه یا مشکل گوارشی دارد، وقتی نتواند مواد غذایی مورد نیاز بدن راجذب کند با ضعف سیستم ایمنی مواجه می شود. گاهی به علل مختلف از جمله ابتلا به بیماری خودایمن مجبور می شوند طحال فرد بیمار را بردارند یا فرد تصادف می کند و بناچار طحال او برداشته می شود یا به طور کلی ارگانی از بدن او را برمی دارند، اینها نقص سیستم ایمنی ثانویه است. در این افراد سیستم ایمنی بدن به طور ثانویه دچار نقص می شود. در نقص ایمنی اولیه یک نقص ژنتیکی وجود دارد که این نقص ژنتیکی موجب می شود فرد آن پروتئین یا سلولی را که باید تولید کند، نتواند تولید کند. بیش از 220 نوع بیماری نقص ایمنی اولیه مختلف وجود دارد.
آیا بیماری های نقص ایمنی اولیه از زمان تولد خود را نشان می دهد؟
خیلی از این بیماری ها از بدو تولد خودش را نشان دهد. بیش از 220 نوع مختلف بیماری نقص ایمنی اولیه داریم، یعنی با یک بیماری سروکار نداریم و این 220 نوع طیفی را تشکیل می دهند. در یک سر طیف، ما بیماری را داریم که کمبود انتخابی IGA است یعنی ایمن گلوبولین A که فقط ناشی از کمبود همین ایمنوگلوبولین است. ممکن است علائم بیماری فقط شبیه علائم سرماخوردگی یا اسهال باشد. در بیش از نیمی از موارد این بیماری شناخته نمی شود. یعنی فرد سرما می خورد و اسهال هم دارد. ممکن است به پزشک هم مراجعه کند و هیچ مشکلی هم برای او ایجاد نشود. این بیماری کم علامت است. سوی دیگر این طیف، بیماری ای داریم به نام مختلط شدید. در این بیماری سلول هایی که برای دفاع بدن حیاتی است، وجود ندارد. بنابراین سیستم دفاعی بدن نمی تواند بخوبی با عوامل بیماری زا و بیگانه مبارزه کند و گفته می شود این گروه از بیماران تولد سال اول خودشان را نمی بینند. البته اگر تشخیص و درمان بموقع بیماری انجام نشود. پس بیماری های نقص ایمنی یک طیف وسیع است که از یک بیماری کم علامت یا بی علامت شروع می شود و در نهایت به یک بیماری شدید ختم می شود. شدت بیماری به این بستگی دارد که چه سیستم دفاعی ای درگیر شده باشد. شاه بیت علامت بیماری یا علامت اصلی بیماری عفونت هاست. عفونت های شدید و تکرارشونده در ارگانیسم های غیرمعمول و عفونت هایی که به آنتی بیوتیک تزریقی نیاز دارد. بیماری های خودایمنی و سرطان هم در بیماری های نقص ایمنی دیده می شوند. یعنی ابتلا به چنین بیماری هایی هم می تواند از علائم ابتلا به بیماری های نقص ایمنی باشد. مهم این است که بتوان بیماری را بموقع تشخیص داد تا درمان مناسبی برای آن در نظر گرفته شود.
در چه شرایطی بیمار نقص ایمنی می تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد؟
بعضی بیماری های نقص ایمنی بموقع تشخیص داده شده و درمان مناسب هم در نظر گرفته می شود. این گروه از بیماران به سن بلوغ رسیده، ازدواج کرده و بچه دار یا نوه دار شده اند و با وجود ابتلا به این بیماری به زندگی ادامه داده اند، اما متاسفانه در سطح دنیا 70 تا 90 درصد بیماران بموقع تشخیص داده نمی شوند. یعنی قبل از این که به پزشک مراجعه کنند بر اثر ابتلا به عفونتی جان خود را از دست می دهند یا ارجاع مناسبی انجام نمی شود که بتوان از روش درمانی مناسبی برای درمان این فرد استفاده کرد. بیماری بیشتر در بچگی دیده می شود. اما بعضی از انواع بیماری ممکن است در سنین بلوغ خود را نشان دهد. یعنی بروز اولیه بیماری ممکن است در بزرگسالی باشد. باید تاکید کرد در کشور ما بروز بیماری های نقص ایمنی بیشتر است. چون فراوانی ازدواج های فامیلی در کشور ما و به طور کلی در خاورمیانه بیشتر است.
اگر بیماری با توجه به وجود علائم خفیف به پزشک مراجعه نکند چطور متوجه می شود بیمار است؟
در مواردی که علائم خیلی خفیف است فرد بیمار ممکن است اصلا به پزشک مراجعه نکند و اهمیتی هم نداشته باشد و فرد بتواند بدون مواجه شدن با مشکل یا محدودیتی به زندگی عادی خود ادامه دهد. اما نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که حساسیت زیاد نداشته باشیم که هر کس به محض ابتلا به هر عفونتی تصور کند به یک بیماری نقص ایمنی مبتلا شده است. به کرات پیش می آید کودکی که مهدکودک می رود در یک بازه زمانی چند ساله دچار سرما خوردگی های ویروسی می شود. این علامت نقص ایمنی نیست. ما برای بیماری های نقص ایمنی علائم خاصی را مورد توجه قرار می دهیم. اگر کودکی در سال بیش از هشت بار به عفونت گوش مبتلا شود، بیش از دو بار در سال عفونت ریه پیدا کند، بیش از دو بار در سال دچار عفونت های جدی شود، بیش از دوبار در سال سینوزیت شدید پیدا کند یا وقتی واکسن می زند واکنش غیرمعمول نشان دهد می توان به نقص ایمنی مشکوک بود. کسی که به رغم تغذیه خوب رشد نکرده و عفونت هم پیدا می کند هم مشکوک به نقص ایمنی است. بنابراین از یک سو نباید تصور شود هر عفونتی نشان دهنده نقص ایمنی است و از طرف دیگر باید حساسیت داشته باشیم. کودکی که مرتب دچار سرماخوردگی می شود و فاصله بین سرماخوردگی های او کوتاه است پدر و مادر نباید به علت مشغله های کاری این موضوع را نادیده بگیرند. اگر کودکی در سال پنج تا شش بار دچار بیماری عفونی جدی می شود که تب بالا دارد، احتیاج به تجویز آنتی بیوتیک دارد. متاسفانه در کشور ما این طور باب شده که خیلی ها در خانه یک داروخانه دارند و خودمان آنتی بیوتیک تجویز می کنیم که ممکن است بیمار به این آنتی بیوتیک جواب مثبت ندهد.وقتی بعد از یک هفته ادامه روند درمان را پیگیری می کنیم در این شرایط حتی کشت هم به ما جواب نمی دهد. چون آنتی بیوتیکی که بیمار خورده ،کشت را مخفی می کند و نمی توان درمان مناسب انجام داد.
چه عواملی ممکن است به تشدید علائم بیماری منجر شود؟
مهم ترین عامل در بیماری های نقص ایمنی اولیه عوامل ژنتیکی است. اگر کسی در خانواده بیمار مبتلا به نقص ایمنی اولیه وجود داشته باشد یا سابقه فوت به علت عفونت مکرر در این خانواده وجود داشته باشد باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهد تا بررسی های لازم انجام شود. این مساله فرهنگی است. خیلی اوقات خانواده هایی که یک بچه فوت شده دارند این موضوع را کتمان می کنند. اتفاقا اطلاع از این موضوع برای پزشک معالج اهمیت زیادی دارد. برای مثال در بعضی مناطق خانواده هایی برای درمان مراجعه می کنند که می گویند شش بچه سالم دارند. اما بعد مشخص می شود که می گویند سه تا از فرزندانشان را به علت نداشتن امکانات از دست داده اند. این موضوع بسیار مهم است و پزشک معالج باید از آن مطلع شود. پدر و مادر فامیل هستند و سه تا از فرزندان شان در همان سال اول فوت شده اند. اینها باید پیش از این که صاحب فرزند جدیدی شوند برای مشاوره به پزشک مراجعه می کردند تا بررسی شود. افزایش آگاهی مردم مهم ترین کار در پیشگیری از بیماری های نقص ایمنی است یعنی این کار می تواند در پیشگیری، تشخیص بموقع و درمان بیماری نقش بسیار مهمی داشته باشد.اگر ما بیماری را بموقع تشخیص دهیم و درمان مناسبی برای آن در نظر بگیریم می توانیم زندگی یک کودک را نجات دهیم اما اگر نتوانیم بیماری را بموقع تشخیص دهیم و بیمار را تحت درمان قرار دهیم منجر به ایجاد عوارض طولانی مدت برای بیمار می شود که می تواند به از دست دادن ریه ها و مواجه شدن با مشکلات گوارشی منجر شود و حتی مرگ بیمار را به همراه داشته باشد.بنابراین افزایش آگاهی بسیار مهم است. درخصوص پیشگیری با توجه به این که اکنون غربالگری در کشور انجام نمی شود اگر موارد مشابهی از فوت مشکوک تا عفونت مکرر در خانواده ای وجود دارد باید این موضوع پیگیری شود.
آیا در بیماری های نقص ایمنی ثانویه هم روند مشابهی وجود دارد؟
نقص ایمنی ثانویه بحث جداگانه ای است. این گروه از بیماری ها کاملا قابل پیشگیری است. وقتی شما می دانید بیماری ایدز از روش جنسی، خون و مادر به جنین منتقل می شود امکان پیشگیری وجود دارد، اما در زمینه بیماری های سرطانی نقص ایمنی از عوارض بیماری است و نکته مهم این است که بدانید آیا با توجه به این که نقص ایمنی می تواند منجر به سرطان شود فرد قبلا دچار نقص ایمنی بوده و در مرحله بعد به سرطان مبتلا شده یا نقص ایمنی از عوارض سرطان است. در بیماران مبتلا به سرطان باید توصیه های لازم انجام شود و سیستم ایمنی به طور مرتب تحت بررسی قرار گیرد تا بر اثر عوارض عفونت ناشی از نقص ایمنی فرد دچار عارضه ای نشود. در این صورت ابتلا به سرطان موجب تضعیف سیستم ایمنی می شود. به عبارت دیگر بیماری سرطان، متاستازهای ناشی از آن و درمان های رایج می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند. برای مثال فردی که سرطان گرفته و پیوند مغز استخوان می شود معمولا در بخش پیوند و در اتاق های ایزوله بستری می شود تا تماس بیمار با محیط و عوامل بیماری زای محیطی کمتر شود و بیمار عارضه کمتری را تجربه کند.
بیماری های خودایمن چه گروهی از بیماری ها را شامل می شود؟
بیماری های خودایمنی انواع مختلف دارند. یک سری از این بیماری ها سیستم استخوان و مفاصل بدن را درگیر می کند مانند بیماری آرتریت روماتوئید که در این بیماری روماتیک فاکتور علیه مفصل واکنش نشان می دهد و مفاصل را از شکل اصلی خارج می کند. بیماری های سیستمیک مانند لوپوس که چند ارگان از جمله پوست، مفاصل و قلب و چشم را درگیر می کند از دیگر بیماری های خودایمن است. بیماری به واسکلرودرمی از بیماری های خودایمن دیگر است. گاهی این گروه از بیماری ها سیستم های دیگر مانند سیستم عصبی را هدف قرار می دهد که نتیجه آن ابتلا به بیماری MS یا multiple sclerosis است که گفته می شود در آن یک پایه خودایمنی وجود دارد. این بیماری خودایمنی محدود به یک یا دو ارگان نمی شود یعنی سیستم دفاعی بدن در سیستم های مختلف نقش دارد که طیف وسیعی از سقط های مکرر تا درگیری سیستم تنفسی مانند آسم و سیستم گوارشی مانند بیماری های التهابی روده را شامل می شود. اخیرا مشخص شده بیماری التهابی روده در کودکان از نقص ایمنی ناشی می شود. بعضی بیماری های پوستی نیز نوعی بیماری خودایمنی است.
در زمینه نقص ایمنی در کشور چه اقداماتی انجام شده است؟
از زمانی که دکتر فرهودی بحث ایمنولوژی بالینی و آلرژی را در کشور مطرح کرد، نخستین اقدامات در این زمینه آغاز شد. در دوره دوم یک سری امکانات اولیه مانند تزریق ایمنوگلوبولین برای بیماران نقص ایمنی به وجود آمد. در فاز سوم یا دوره ده ساله سوم یعنی از سال 1377 زمانی که من دانشجوی پزشکی بودم تعدادی از استادان علاقه مند بخصوص دکتر آقامحمدی که به تحقیق در زمینه بیماری های نقص ایمنی علاقه مند بودند و دانشجویانی مثل من که علاقه مند بودیم در این حوزه یک گام اساسی برداشته شود، متعهد شدیم کاری انجام دهیم تا بحث نقص ایمنی در کشور تغییر کند. در این پانزده سال اتفاقات مهمی را در کشور شاهد بوده ایم.
ابتدا بانک اطلاعاتی بیماران نقص ایمنی تشکیل شد و در مرحله بعدی انجمن حمایت از بیماران نقص ایمنی راه اندازی شد. کنگره های بین المللی در زمینه نقص ایمنی در کشور برگزار شد که اولین کنگره سال 2005 با حضور مهمانان خارجی همراه بود. هر سال مهر ماه کنگره ایمنولوژی بالینی و نقص ایمنی با حضور مهمانان خارجی برگزار می شود. سیر مقالات و کتاب هایی که در این سال ها در زمینه نقص ایمنی چاپ شده، پیشرفت خوبی داشته و اکنون به جایی رسیده که بیش از 400 مقاله در این زمینه چاپ شده است در حالی که پیش از این هیچ مقاله ای با این موضوع چاپ نشده بود. کشف بسیاری از ژن ها با همکاری مستقیم ایران، از دیگر موفقیت های به دست آمده است. ما بیماری هایی مانند نوتروپنی مادرزادی داشتیم. سال 1956 بیماری شرح داده شده بود، اما ژن بیماری سال 2006 در مجله ژنتیک Nature شرح داده و بعد از 50 سال ژن بیماری کشف شد. در این یک دهه بیش از ده ژن با همکاری محققان ایرانی کشف شده است. اگر این همکاری ها نبود شاید بسیاری از این بیماری ها هنوز یک معمای ناشناخته بود و ژن آنها کشف نشده بود.
آینده این مسیر را چگونه می بینید؟
خوشبختانه اکنون در اغلب استان های کشور یک فوق تخصص ایمنولوژی، آلرژی کنار بیماران حضور دارد و شبکه خوبی در کشور شکل گرفته است. درمانگاه اختصاصی برای نقص ایمنی وجود دارد که بیماران به این درمانگاه ارجاع داده می شوند. ما با همکاری وزارت بهداشت الگوریتمی نوشته ایم تا بر این اساس، روند تشخیص و درمان بیماری را اجرایی کنیم. در این زمینه در حوزه روابط بین الملل هم عملکرد خوبی داشته ایم. ما در بیمارستان مرکز طبی کودکان با دانشگاه هاروارد تفاهم نامه ای امضا کرده ایم. علاوه براین با دانشگاه های مختلف از اروپای شرقی و غربی و آمریکا تا دانشگاه هایی در کشورهای آذربایجان، بلاروس و مجارستان تفاهم نامه رسمی امضا کرده ایم. این همکاری ها نه تنها به ما کمک کرده بلکه در بعضی زمینه ها ما هم توانسته ایم به آنها کمک کنیم. علم محدوده جغرافیایی نمی شناسد، ممکن است شما در کشورهای مختلف کار کنید، اما علم در فضایی فراتر از محدوده های جغرافیایی شماست و کار گروهی می تواند نقش مهمی در هموار ساختن مسیر پیشرفت علم داشته باشد. موسسه NIH که یک موسسه دولتی آمریکاست، مقاله مشترکی با ایران چاپ کرده که آنها این مقاله را به مسئولان نشان می دهند تا ثابت کنند، علم از سیاست پیشی گرفته و محدودیت های سیاسی و تحریم مانع نبودن، بلکه این کار علمی است که پیشرفت را تضمین می کند. با تحریم کردن علم و دارو به جایی نمی رسیم. واقعیت این است که وقتی به مسیری که در 15 سال گذشته در این حوزه پشت سر گذاشته ایم، نگاهی می اندازیم متوجه می شویم در این سال ها پیشرفت خوبی را در کشور شاهد بوده ایم و فکر می کنم آینده روشنی را پیش رو داشته باشیم.
سخن پایانی؟
من همیشه به دنبال این بوده ام که با چراغ خاموش حرکت کنم تا آسیب کمتری ببینم. در این بستر آرام در این پانزده سال کارهای زیادی انجام داده ایم. می توانیم مشابه این کار را در حوزه دیگر بیماری ها از جمله ام اس، خودایمنی و بیماری بهجت هم انجام دهیم به این شرط که یک گروه با هم کار کرده و از همدیگر حمایت و پشتیبانی کنند. نباید برای ترقی و پیشرفت، دستمان را روی سر همدیگر بگذاریم بلکه باید دست همدیگر را بگیریم.
محقق جوان ایرانی در فهرست برترین دانشمندان جهان
دکتر نیما رضایی، متخصص ایمنولوژی و فلوشیپ ایمنولوژی بالینی و پیوند مغز استخوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است که اکنون به عنوان معاون پژوهشی مرکز تحقیقات نقص ایمنی و مدیر بیمارستان مرکز طبی کودکان مشغول فعالیت است. او تحصیل در رشته پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کرد و بعد از فارغ التحصیل شدن در دانشگاه شیفیلد انگلستان به تحصیل در رشته پزشکی مولکولی و ژنتیک ادامه داد و پس از آن موفق به کسب PHD ایمنولوژی بالینی و ژنتیک انسانی شد. او در ادامه در دانشگاه نیوکاسل، فلوشیپ ایمنولوژی بالینی اطفال و پیوند مغز استخوان اطفال را گذراند و پس از بازگشت به کشور در این حوزه مشغول کار شد.
براساس آخرین رتبه بندی یک درصد برترین دانشمندان جهان توسط ESI ، دکتر رضایی در جمع یک درصد دانشمندان برتر آمریکا قرار دارد. این انتخاب با توجه به تعداد مقالات، ماهیت آنها و ارجاع مقالات بوده است. وی در حال حاضر حدود 400 مقاله منتشر شده دارد و در حوزه علوم پزشکی بیش از 300 مقاله در کنگره های مختلف بین المللی ارائه کرده و چند کتاب به زبان های فارسی و انگلیسی نوشته است. کتاب بیماری های نقص ایمنی از مجموعه آثار این محقق را انتشارات اسپرینگر در هایدلبرگ و نیویورک چاپ کرده که اکنون به عنوان کتاب مرجع برای دانشجویان آمریکا، اروپا و استرالیا در نظر گرفته شده است.
او کتاب های دیگری در باره ایمنولوژی پیری نوشته است. این محقق جوان که از نخستین محققان کشور در زمینه ایمنولوژی است در جشنواره های مختلف موفق به کسب جوایز و رتبه هایی شده است. دکتر رضایی برگزیده هجدهمین جشنواره رازی است که در جشنواره سیزدهم ابن سینا به عنوان پژوهشگر جوان برگزیده شد. او سال گذشته جایزه بین المللی پژوهشگر جوان را از آکادمی آلرژی، آسم و ایمنولوژی آمریکا دریافت کرد.
بیماری های قرن جدید
اکنون در دنیا سیر بیماری ها تغییر پیدا کرده است. برای مثال اگر پنجاه سال پیش بیماری هایی مانند آبله و بیماری های واگیر مانند سرخک، سیاه سرفه و وبا و بیماری های عفونی دیگر بیداد می کرد امروز با پیشرفت بهداشت و اضافه شدن یک سری واکسن های جدید به سیستم بهداشتی نوع بیماری ها تغییر پیدا کرده است یعنی با بهبود بهداشت و کمتر شدن بیماری های عفونی شاهد شیوع بیماری های جدید هستیم. یک سری از این بیماری ها به سیستم دفاعی بدن مربوط است. البته چاقی نیز حاصل شهرنشینی و نوع زندگی امروز ماست اما در زمینه سیستم دفاعی بدن و بیماری های مربوط به آن بیماری هایی مانند آلرژی در مقایسه با گذشته افزایش یافته است.
یک فرضیه در این باره وجود دارد؛ فرضیه بهداشتی. برای مثال در گذشته بهداشت خیلی رعایت نمی شد و در سنین کودکی بدن در معرض بسیاری از عوامل بیماری زا قرار می گرفت. گروهی از آنها به عفونت مبتلا می شدند و جان خود را از دست می دادند. بدن آنهایی که زنده می ماندند، با آنتی ژن های مختلف مواجه می شد. امروزه کودکان در شرایط استریلیزه بزرگ می شوند. بنابراین در دوران کودکی با آنتی ژنی مواجه نمی شوند و علیه این بیماری ها ایمن نمی شوند که در سنین بزرگسالی می تواند با عوارضی همراه باشد. یکی از این عوارض آلرژی است که به واکنش معمول نسبت به بعضی مواد گفته می شود. عارضه دیگر بیماری های خود ایمن است یعنی سیستم ایمنی بدن تنظیم خودش را از دست می دهد و می تواند به بیماری های مختلف واکنش نشان دهد. عارضه دیگر یک سری بیماری های ژنتیک است. خیلی از بیماری های ژنتیک تا 50 یا 60 سال قبل شانسی برای بقا نداشتند. ژن خیلی از بیماری ها در سال های اخیر مورد شناسایی قرار گرفته و درمان آنها شناسایی شده است. وقتی شما بیماری را تشخیص دهید و بتوانید آن را درمان کنید میزان مرگ و میر کمتر می شود اما بار بیماری در جامعه افزایش پیدا می کند و می توان این بیماری ها را در سطح جامعه مشاهده کرد. بنابراین این گروه از بیماری ها مانند بیماری های خودایمن، آلرژی و بیماری های ژنتیک مانند نقص ایمنی در کل دنیا بیشتر دیده می شود.
منبع: جام جم آنلاین