درمان ناباروری راهی برای افزایش جمعیت کشور

وجود 3 میلیون زوج نابارور و موضوع کاهش و پیری جمعیت شاید در ظاهر به عنوان دو مشکل بزرگ و بی‌ارتباط به یکدیگر در کشور مطرح می‌شود، اما به گفته کارشناسان، ترمیم یکی از این مشکلات با تدبیر عالمانه و درست، می‌تواند خلأ موجود در مشکل دیگر را پر کند. زمانی که می‌شود با تیر درمان 3 میلیون زوج نابارور، نه تنها تحقق سیاست افزایش جمعیت را در قالب طرح‌های تشویقی نشانه گرفت، بلکه می‌توان به بحران‌های خانوادگی و اجتماعی که ناباروری به دنبال داشته است خاتمه داد، چرا باید به دنبال طرح‌های غیر کارشناسی شده و سطحی و احساسی برای حل مشکل جمعیت رفت. پیرامون شیوه‌های نوین درمان ناباروری در کشور و معضل سیاست‌های شتابزده افزایش جمعیت و خدماتی که «مرکز درمان ناباروری رویش» به زوج‌های جوان ارائه می‌دهد، با دکتر حمید چوبینه دکترای تخصصی بیولوژی تولید مثل و مدیر مرکز درمان ناباروری رویش هلال احمر به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید. در حال حاضر کشور در زمینه درمان ناباروری به چه سطحی رسیده است؟ مرکز درمان ناباروری رویش به دلیل داشتن پشتوانه‌ای علمی و مستحکم با نام پژوهشگاه رویان که نماد درمان ناباروری در دنیا معرفی شده است توانسته در این زمینه کارنامه درخشانی از خود برجای بگذارد. از این رو یک پتانسیل 20ساله ارائه درمان موفق در کشور که در رویان وجود داشت پشت این مجموعه قرار گرفته است تا بتواند به روز‌ترین روش‌های درمانی را به کار ببندد. این مرکز برای درمان ناباروری چه نوع خدماتی ارائه می‌دهد؟ درمان اختلالات کروموزومی، مشاوره‌های قبل از ازدواج یا قبل از بارداری، درمان افرادی که تحت اعمال جراحی وازکتومی و توبکتومی قرار گرفته‌اند و نابارور شده‌اند و امروز احساس می‌کنند که می‌خواهند برگردند و صاحب فرزند شوند، تعیین جنسیت از فرزند دوم به بعد از جمله خدماتی است که در این مرکز به زوج‌ها ارائه می‌شود. علاوه بر ارائه روش‌های درمانی مختلف در زمینه ناباروری خوشبختانه این مرکز توانسته در مدت کوتاه آغاز فعالیت خود، با هدف تأمین آرامش و آسایش و از بین بردن استرس در بین زوج‌های جوان در زمان درمان، مرکز اقامتی را در مجموعه دارویی و درمانی هلال ایران راه‌اندازی کند. تردیدی نیست استرس و نگرانی یکی از عواملی است که پروسه درمان ناباروری را به بن‌بست می‌رساند و یکی از گزینه‌های استرس زا برای خانواده‌هایی که از شهرهای دیگر یا از خارج از کشور مراجعه می‌کردند موضوع اقامت بود، مشکلاتی که پیرامون اقامت برای زوج‌ها به وجود می‌آمد بعضاً آنها را از ادامه درمان باز می‌داشت. از طرفی به دلیل این‌که درمان بیماران نابارور حدود 2 تا 3 ماه زمان نیاز دارد و بعد از ورود به سیکل درمان حدود 3 هفته باید تحت مراقبت و رصد و مانیتورینگ دائمی قرار بگیرند، لازم دیدیم این مرکز اقامتی با ظرفیت 36 سوئیت راه‌اندازی شود. به موضوع جالبی اشاره کردید بازگشت ناباروری که به دلیل وازکتومی و توبکتومی به وجود آمده آیا این موضوع واقعاً شدنی است؟ بله خوشبختانه با رشد علوم و تکنیک‌های درمانی این موضوع با انجام اعمال جراحی یا با تکنیک‌های درمان ناباروری قابل درمان و بازگشت است به طوری که فرد می‌تواند مجدداً صاحب فرزند شود. با توجه به این‌که درمان ناباروری به خودی خود موفقیت صد درصدی را به دنبال ندارد، در خصوص تعیین جنسیت جنین که این روزها مورد استقبال خانواده‌ها قرار گرفته است چه میزان احتمال بروز خطا وجود دارد؟ درمان ناباروری با انجام کامل چرخه درمان حدود 30 تا 33 درصد موفقیت به دنبال دارد، اما در تعیین جنسیت این موفقیت به 20 درصد می‌رسد. به این علت که این زوج‌ها نصف جنین‌هایی را که می‌خواهند، دلخواهشان است. زوجینی که فقط قرار است درمان ناباروری کنند ممکن است نیاز به سه بار تکرار سیکل درمانی داشته باشند، در حالی که زوجینی که می‌خواهند با جنسیت دلخواه صاحب فرزند شوند باید این سیکل درمان را تا 5 بار تکرار کنند، البته این امکان و احتمال وجود دارد که در همان بار اول هم نتیجه دلخواه باشد. به طور کلی این موضوع در حالت معمولی برای زوجین بارور هم صدق می‌کند. به این صورت که در حالت معمولی که زوجین مشکل ناباروری ندارند معمولاً یک سوم لقاح‌هایی که انجام می‌شود منجر به تولد فرزند می‌شود و دو سوم لقاح‌ها بدون این‌که مادر متوجه شود دفع می‌شود. در محیط آزمایشگاهی هم موضوع به همین شکل است. بنابراین زوجین نباید نگران باشند که اگر یکبار سیکل درمانی را گذراندند و نتیجه نگرفتند مأیوس شوند، بلکه این نوع درمان با تکرار با موفقیت روبه‌رو خواهد بود. تاکنون در این مرکز چند زوج نابارور را درمان کرده‌اید و چه تعداد خانواده در این مدت دارای فرزند شده‌اند؟ این مرکز از شهریور ماه سال 92 فعالیت خود را در زمینه درمان ناباروری آغاز کرد و خوشبختانه در این مدت زمان کوتاه، بیش از هزار و 500 زوج به این مرکز مراجعه کرده‌اند که اغلب مراجعه‌کنندگان با مشاوره و تصحیح سبک زندگی یا درمان‌های دارویی در مراحل اول باردار شدند و فقط 250 زوج در سیکل درمان ناباروری قرار گرفته‌اند، اما برخی هم هنوز وارد سیکل درمانی نشده‌اند. خوشبختانه بین 27 تا 30 درصد درمان ناباروری در این مرکز با موفقیت همراه بوده است. به طوری که از شهریور ماه که این مرکز فعالیت خود را آغاز کرده است، تاکنون 70 خانواده صاحب فرزند شده‌اند که برخی به دنیا آمده‌اند و برخی هم دوران جنینی را طی می‌کنند. یکی از تأکیدات مقام معظم رهبری بنا به نیاز کشور، افزایش جمعیت و ارائه سیاست‌هایی است که تمایل خانواده‌ها را به فرزند‌آوری زیاد می‌کند. به نظر شما این سیاست‌ها باید چگونه اجرا شود تا مؤثر باشد؟ تردیدی نیست که ارائه سیاست‌های افزایش جمعیت یکی از نیازهای جدی جامعه امروز ایران است و باید سیاست‌های نظام در این راستا حرکت کند اما مسئولان باید بخش عمده رسیدن به این سیاست‌ها را در خانواده‌هایی بیابند که مشتاق داشتن فرزند هستند نه آنهایی که فرزند دارند و الان تمایلی به داشتن فرزند سوم و چهارم ندارند. اگر سیاست‌ها به سمت درمان ناباروری هدایت شود واقعاً نه تنها کمک به تسکین درد و آلام این خانواده هاست، بلکه به رفع بحران‌های خانوادگی و اجتماعی مانند طلاق (ناباروری به عنوان یکی از سه عامل اصلی طلاق در کشور شناخته شده است) می‌انجامد. ضمن این‌که سیاست افزایش نسل در دل خانواده‌هایی که خواهان فرزند هستند محقق می‌شود. بنابراین اگر سیاست‌های کشور مبتنی بر ازدیاد جمعیت و نسل باشد نیاز است به مسیر درست هدایت شود. اگر بخواهیم هدفی را به اجبار دنبال کنیم بستر لازم برای اجرای این سیاست مهیا نخواهد شد اما اگر این موضوع به سمت افرادی سوق داده شود که پذیرای این سیاست هستند، به طور قطع این سیاست در مسیر درست محقق خواهد شد. درحال حاضر بیش از 3 میلیون زوج نابارور در کشور داریم و سالانه چیزی در حدود 19 درصد به این آمار اضافه می‌شود. این تعداد جامعه هدفی را تشکیل می‌دهد که اگر مسیر اصلی اجرای سیاست افزایش جمعیت از آنها حمایت کند، چیزی حدود 2 میلیون و 500 هزار نفر از این جمعیت می‌توانند با تکنیک‌های کمک باروری صاحب فرزند شوند. حال اگر این تعداد زوج صاحب فرزند دوم شوند چیزی حدود 5 میلیون نفر در مدت زمان کوتاه به آمار جمعیت کشور افزوده خواهد شد. براین اساس نه تنها به سیاست ازدیاد جمعیت دست یافته‌ایم بلکه در سایه آن به چند سیاست دیگر که به نفع کشور است و جلوی بسیاری از بحران‌های دیگر را می‌گیرد دست خواهیم یافت. به نظر شما سیاست‌های کلان جمعیتی باید در چه مسیری حرکت کند تا نتیجه درست عاید شود؟ در قدم نخست باید تابوی درمان ناباروری شکسته شود. متأسفانه برخی از زوج‌ها برای درمان این نقص ترس دارند و آن را نوعی عیب بزرگ می‌پندارند در حالی که این مشکل مانند اختلال در بینایی بسیار معمولی و قابل درمان است. از این رو مهمترین حرکتی که باید در جامعه شکل بگیرد، فرهنگ‌سازی برای درمان ناباروری است. زوجین باید بدانند که در اکثر موارد مشکلات و اختلالات ناباروری حتی با یک مشاوره و درمان دارویی هم قابل حل است و نیاز به پروسه درمانی و هزینه‌های آنچنانی ندارد. از سویی اگر بتوانیم درمان ناباروری را تحت حمایت بیمه قرار دهیم و از خدمات ویژه برخوردار کنیم، بی‌تردید خانواده‌ها برای فرزند‌آوری اقدام خواهند کرد. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل نداشتن شرایط مالی برای درمان گران ناباروری از ورود به این عرصه خودداری می‌کنند در حالی که این خانواده‌ها نه تنها بستر بسیار مناسبتری برای فرزند‌آوری دارند بلکه می‌توانند به عنوان اصلی‌ترین گزینه سیاست افزایش جمعیت مورد حمایت قرار بگیرند. وضعیت هزینه‌ای درمان ناباروری در کشور به چه شکل است و کاهش این هزینه‌ها چقدر می‌تواند به افزایش تمایل خانواده‌ها برای فرزند‌آوری بینجامد؟ اگرچه تأمین داروی ناباروری به عنوان اصلی‌ترین نیاز در پروسه درمانی این بیماری در دسترس است، اما متأسفانه این داروها در کشور بسیار گران است، از سویی تکنیک‌های درمانی نیز تحت حمایت هیچ بیمه‌ای ارائه نمی‌شود. نه تنها باید داروها تحت حمایت بیمه قرار بگیرد، بلکه تکنیک‌های درمان ناباروری هم باید از سوی بیمه حمایت شود. رابطه پزشک با بیمار باید در این زمینه فقط ارائه خدمت باشد نه مسائل مالی، مریض باید بتواند رابطه عاطفی برقرار کند. بنابراین امروز که بازار این سیاست داغ است باید فکری درست و تدبیری عالمانه اندیشید. به این دلیل که مقصود هلال احمر از راه‌اندازی این مرکز انتفاع و سودبری نبوده و با اهداف کاهش آلام بشری و انسان دوستانه برپا شده است، هزینه درمان ناباروری در این مرکز بسیار پایین‌تر از مراکز درمان ناباروری مشابه است. از سویی به این دلیل که این مرکز به صورت خودگردان اداره می‌شود، تعرفه‌ها به نسبت تعرفه بخش خصوصی بسیار پایین‌تر است به طوری که تعرفه درمان ناباروری در این مرکز برای بیماران خارجی یک سوم کشورهای اروپایی است. بنابراین با توجه به جان گرفتن صنعت توریسم درمانی در کشور، خوشبختانه این مرکز هم توانسته به عنوان قطبی در درمان ناباروری مطرح شود. به این دلیل تمایل زیادی برای حضور و درمان در این مرکز از کشورهای منطقه وجود دارد. درباره هزینه‌های درمانی برای بیماران داخلی باید بگویم طبق برآورد‌های صورت گرفته هزینه‌های دریافتی از این بیماران یک پنجم، یک سومی است که به لحاظ ارزی از بیماران خارجی دریافت می‌شود. به طور کلی هزینه زوج‌ها متفاوت است. ممکن است زوجی با یک ویزیت و سونوگرافی اولیه که زیر 100 هزار تومان هزینه به دنبال دارد، درمان شود و زوج دیگر به دلیل داشتن پروسه درمانی پیچیده، متحمل هزینه تا 3میلیون تومانی شوند. عمدتاً بخش اعظم این هزینه‌ها، بابت دارو پرداخت می‌شود که اگر این‌ها تحت پوشش بیمه قرار بگیرد، با وجود تکرار درمان، خانواده‌ها علاقه خود را برای داشتن فرزند از دست نخواهند داد. به طور کلی سقف هزینه برای درمان پیچیده چیزی حدود 3 میلیون تومان است. البته با تکرار پروسه درمان هزینه‌ها مقداری اضافه می‌شود. به نظر شما اختلالات کروموزومی بیشتر متوجه بانوان است یا آقایان؟ مشاهدات عینی و تحقیقات نشان داده است که میزان اختلالات در بین زنان و مردان یکسان است و برابری می‌کند. بخشی از عوامل ناباروری مربوط به زنان و بخشی همسان با آن مربوط به مردان می‌شود و بخشی از اختلالات، مشترک بین این دو جامعه است. در خصوص طرحی که در مجلس به تصویب رسید مبنی بر ممنوعیت و تعیین مجازات حبس برای افرادی که اعمال وازکتومی و توبکتومی را برای جلوگیری دائمی از بارداری به کار می‌گیرند توضیح دهید، به نظر شما این موضوع چه عواقبی رادرآینده به دنبال خواهد داشت؟ گرچه من در حوزه تولید نسل فعالیت دارم، اما وظیفه دارم به عنوان فردی که در عرصه پزشکی فعال هستم و در این جامعه زندگی می‌کنم، بگویم متأسفانه سیاست‌های ما نباید منقبضانه اعلام شود. نه اینقدر باید به سمت کاهش فرزند می‌رفتیم و نه امروز شرایط را برای کسانی که به لحاظ شرایط خانوادگی و روحی آمادگی فرزند‌آوری را ندارند سخت کنیم. متأسفانه مسئولانی که این سیاست‌ها را ابلاغ می‌کنند هدفشان درست نیست. گاهی اوقات آدم‌ها راه را گم می‌کنند و برای خودشیرینی دست به اقداماتی می‌زنند که اصل سیاست را لوث می‌کنند. طبیعی است این سیاست باید در جامعه علمی مربوط به صورت کارشناسی سبک و سنگین شود و برای آن حد وسط و اعتدالی طراحی شود. بی‌تردید اجرای اقدامات تشویقی می‌تواند بحران فعلی جامعه را رفع کند، نه این‌که تنبیهاتی انجام دهیم که فضای روحی و روانی جامعه را به هم بریزد. ما در این سیاست می‌توانیم مدبرانه عمل کنیم و مشکلات را در کنار هم ببینیم و راه حل‌های سازنده‌ای برای حل مشکل پیدا کنیم. منبع: روزنامه ایران