جدالدو زن، عبدی را نابود کرد
سرویس فرهنگی « فردا »: مهدی سلطانی بازیگری است که با هر سریال یک اسم جدید پیدا کرده است! بعد از سریال در مسیر زاینده‌رود او را با نام حاج بهزاد می‌شناختیم و بعد که سریال دیوار به نمایش درآمد، سلطانی دیگر حاج بهزاد نبود، او را جمیل صدا می‌زدیم و تا قبل از ماه رمضان او هنوز همان اردلان تمجید سریال مادرانه بود.
اما حالا مهدی سلطانی را با نام عبدی می شناسیم؛ ضد قهرمان پلید، بی رحم، آشفته و نابوده شده در سریال مدینه که با همه این ویژگی ها به شکل عجیبی به دل می نشست. این ماجرا در مورد مهدی سلطانی بیش از هر چیز حاصل سال های متمادی تحصیل در رشته نمایش و تجربه اندوزی در دنیای تئاتر است که او را به انتخاب نقش های چند بعدی توانا و در تحلیل و اجرای چنین نقش هایی موفق کرده است. نقش هایی که سلطانی در تئاتر بازی کرده، نه به لحاظ تنوع و نه تعداد قابل مقایسه با آثار تلویزیونی او نیست اما از آنجا که تعداد مخاطبانی که او را در تلویزیون دیده اند بسیار بیشتر از آنهایی است که بازی او را روی صحنه تئاتر تماشا کرده اند، مهدی سلطانی نام های متعدد، محبوبیت بسیار و کارنامه ای ارزشمند در حرفه دشوار بازیگری دارد. البته این شب ها او را در سریال هفت سنگ و در نقش محسن پدیده هم می بینیم که تصویری متفاوت با همه نقش های قبلی این بازیگر به نمایش می گذارد. اگرچه سلطانی تا امروز هنوز به نام محسن پدیده در میان مردم شهره نشده است، اما نمی توان منکر هنرنمایی او در این نقش شد. در این گفت وگو مهدی سلطانی درباره نقش عبدی و محسن پدیده صحبت کرده و مانند همیشه در کسوت یک استاد و چنان که گویی درس بازیگری ارائه می کند به پرسشها پاسخ داده است.
تا امروز در انتخاب نقش هایتان بسیار وسواس به خرج داده و گزینشی عمل کرده اید. آیا انتخاب نقش عبدی که فرصت زیادی برای ارائه در اختیارتان نمی گذاشت و نقش کمدی محسن پدیده هم با همان وسواس ها انجام شده است؟
برای من خیلی مهم است کاری که در آن به عنوان بازیگر همکاری دارم، برای مخاطبان مفید باشد و معتقدم سریالهایی مانند مدینه یاهفت سنگ کارهای مفیدی است که می تواند در ارتقای فرهنگ و سطح روابط بین خانواده ها و دوستان و در مناسبات اجتماعی افراد بسیار کمک کننده باشد.
به عنوان بازیگر و به لحاظ شخصیت پردازی این دو نقش چه جذابیت هایی برای شما داشت؟
عبدی در سریال مدینه با این که نقش کوتاهی بود، اما توانست جای خودش را در سریال باز کند. من پیش از این چنین نقشی را بازی نکرده بودم. از نظر من این شخصیت در راستای بن اندیشه سعید نعمت الله، نویسنده سریال مدینه و در فضایی که سیروس مقدم به عنوان کارگردان می خواست ارائه کند، یک ضد قهرمان مهم تلقی می شود.
انتخاب نقش محسن پدیده هم به دلیل تفاوت های اساسی و بنیادی این نقش با دیگر نقش هایی که در تلویزیون بازی کرده ام، صورت گرفته است. معتقدم بازیگر اگر به راستی بازیگر باشد باید تجربه های متعددی داشته باشد و بتواند نقش های متفاوت بازی کند. یک نجار اگر فقط میز بسازد، دیگر اسمش نجار نیست. نجار باید بتواند صندلی هم بسازد و گرنه باید اسمش را گذاشت میزساز.
ما در معنای آکادمیک تعریفی از بازیگر داریم که می گوید بازیگر کسی است که بتواند هر شخصیتی را تجربه و آن را طوری ارائه کند که برای مخاطب قابل قبول باشد. بازی در نقش محسن پدیده در سریال هفت سنگ به دلیل تفاوت های اساسی با دیگر نقش هایی که بازی کرده بودم، فرصت ارائه این تعریف از بازیگری را برای من پدید می آورد.
در مورد نقش عبدی چه اطلاعاتی داشتید؛ از آنجا که در آغاز تصویربرداری سریال مدینه، فیلمنامه هنوز کامل نبود، می دانستید نقش عبدی اینقدر کوتاه است؟
بله، می دانستم شخصیت عبدی کجای این سریال است، محدوده این نقش چقدر است، از کجا شروع می کند، کجا تمام می شود و چقدر حضورش طول می کشد و می دانستم در قسمت پنجم کشته خواهد شد. در واقع، اولین سکانسی که در اولین روز تصویربرداری جلوی دوربین رفتم آخرین سکانس عبدی بود؛ یعنی سکانس مرگش.
به عنوان کسی که درام را خوب می شناسد، فکر نمی کنید این ضدقهرمان را خیلی زود از دست دادیم؟ مخاطب به محض این که با او ارتباط گرفت، از دستش داد!
از بدو امر قرار بود جدال این سریال بین دو زن اتفاق بیفتد و آقای نعمت الله به همین دلیل دست به نابودی عبدی زد.
بخش اعظمی از قوت و جذابیت این ضد قهرمان به بازی شما برمی گردد و بخشی دیگر به طراحی ویژگی های درونی یا شخصیت پردازی خوب و ویژگی های ظاهری عبدی و گریم او. چقدر در شکل گیری این ویژگی ها سهم داشته اید؟
بازیگر، ویترین یک اثر است و برای این که شخصیتپردازی خوب صورت بگیرد و ذهنیتی به عینیت بدل شود، به تعامل بین سه عنصر خیلی مهم نیاز است؛ بازیگر، کارگردان و نویسنده. شخصیت عبدی را آقای سعید نعمت الله نوشته و چیزی که من بازیگر به آن اضافه کرده ام در واقع نانوشته هایی است که درام اجازه نمی دهد نوشته شود. شاید در رمان، نویسنده بتواند بسیاری از جزئیات را شرح بدهد، چون محدودیت زمانی و مکانی ندارد. یک رمان نویس می تواند هزاران صفحه درباره یک شخصیت و جزئیات آن بنویسد، اما محدودیت نوشتاری دارد؛ پس بازیگر و عوامل دیگر اجرایی خلأ ناشی از نانوشته های نویسنده را با درک و دریافت خود از اثر پر می کنند. این طبیعت درام است. در واقع، اجرایی شدن یک درام محصول تجمیع خلاقیت های چند هنرمند است. نقشی که نویسنده درام نوشته به وسیله گروه هنرمندان تکمیل می شود و نقش، شکل تکامل یافته تری به خود می گیرد.
در نهایت، کارگردان همه اینها را با میزانسن هایی که طراحی می کند، دکوپاژ و سمت و سویی که به شخصیت و فضا می دهد، به مسیری هدایت می کند که شخصیت در راستای بن اندیشه یک اثر، روند طبیعی خودش را طی کند.
طبیعی است شخصیت عبدی هم به همین ترتیب شکل گرفته، بخش های زیادی از آن را نویسنده نوشته است، گفت وگوهای بین نویسنده و کارگردان و بازیگر و پیشنهادهایی که هر کدام برای نقش دارند، در روند شکل گیری کاراکتر بسیار مهم است. آنچه در مورد نقش عبدی رخ داده مانند سریال های دیگری است که با آقای نعمت الله و سیروس مقدم کار کرده ام و خوشبختانه به مرور تعاملات بین ما شکل گرفته و نتیجه داده است.
برویم سراغ محسن پدیده. این اولین بار است که شما را در تلویزیون با یک نقش کمدی می بینیم. درک و تحلیل این شخصیت چطور انجام شد و برای رسیدن به شکل اجرایی آن چه کردید؛ چون کمدی دشواری خودش را دارد و برای شما با آن کارنامه پر از نقش های جدی موفق، نوعی خطر کردن به حساب می آمد؟
برای من جهان بینی شخصیت و نوع نگاه به دنیای پیرامونش خیلی اهمیت دارد. محسن پدیده برای من پدری است بسیار مهربان که خانواده اش را دوست دارد و کودکیِ قدرتمندی دارد. دوست دارد همسر بالیاقتی برای لیلا و پدر خوبی برای فرزندانش باشد. او می خواهد برای خانواده اش یک قهرمان باشد. این دریافت ها از جها ن بینی محسن پدیده، شکل کلی شخصیت او را برایم روشن کرده بود. بعد از آن نوبت به فرم اجرایی رسید و این که چطور این شخصیت را بازی کنم؛ این که محسن پدیده چطور حرکت می کند، لحن صدایش چگونه است، چطور راه می رود، چطور می خندد، ریتم کلامش، ریتم حرکتش و اشارات جسمانی اش چگونه است و بسیاری نکات دیگر که کمک کرد عناصر بیرونی این شخصیت را طراحی کنم.
درباره ویژگی های روانی این شخصیت هم به این فکر کردم که او چگونه آدمی است، آیا حسود است، وسواس دارد، بی خیال، چرب زبان، شاد، جدی یا غمگین است؟ وقتی همه اینها را با کمک نویسنده و کارگردان مشخص کردم و نتیجه را با دریافت هایم از ظاهر این شخصیت در هاون کوبیدم، محصولش چیزی شد که به نام محسن پدیده در هفت سنگ می بینید.
شما معتقدید یک بازیگر باید تکنیک های بازیگری را خوب بشناسد و از آنها برای ارائه نقش های متفاوت بهره بگیرد. در مورد محسن پدیده که یک شخصیت کمیک است، سراغ چه نوع تکنیک هایی رفتید؟
بازیگر از تکنیک برای این که ذهنیت خودش را به عینیت بدل کند یا از محتوا یک فرم بسازد، استفاده می کند. در واقع بازیگر برای اجرای یک نقش به سه عنصر خیلی مهم توجه دارد؛ اولیعناصر بیرونی مثل فیزیک، حرکت و ویژگی ها و اشارات جسمانی که کالبد نقش را شکل می دهد، دومی ویژگی های درونی است که خصوصیات روحی ـ روانی یک شخصیت را شامل می شود؛ چیزهایی مثل وسواس، تکبر، حسادت و صفاتی از این نوع و سومی عنصر ویژگی های محیطی است؛ این که شخصیت در چه اجتماعی زندگی کرده، در چه خانواده ای رشد کرده ، چه مذهبی دارد، چه فرهنگی بر او تاثیر گذاشته، در چه جغرافیایی زندگی می کند، چه شغلی دارد و همه اینها دست به دست هم می دهد تا یک شخصیت شکل بگیرد. من هم از تکنیک های بازیگری برای نمایش این سه عنصر مهم بهره بردم تا این شخصیت را طوری ارائه کنم که سوای این که به لودگی کشیده نشود، قابل باور باشد و در ساختاری که از سوی نویسنده و کارگردان برایش در نظر گرفته شده، بگنجد و راکورد شخصیتی اش تداوم داشته باشد.
از میان سه عنصری که به آنها اشاره کردید، فیزیک و اشارات جسمانی اهمیت ویژه ای در اجرای نقش های کمدی دارد؛ چون این نقش ها بیرونی تر به نمایش درمی آید و از این منظر بازی در نقش محسن پدیده مثل راه رفتن روی لبه تیغ است. برای آن که تناسب و تعادل را حفظ کنید و از آن سوی بام نیفتید، چه کردید؟
همان طور که گفتم به جهان بینی شخصیت توجه می کنم و نگاهی که او به پیرامونش دارد.
این توجه بر اندازه حرکات شما هم تاثیر دارد؟
معتقدم اگر جهان بینی یک نقش توسط بازیگر بخوبی درک شود، حتی می تواند روی روان و حتی فیزیک نقش هم تاثیر بگذارد. این که ما چه شغلی داریم، چه اعتقاداتی داریم و چگونه زندگی می کنیم، قطعا هم روی روان و هم روی حرکاتمان تاثیر می گذارد.
در مورد این نقش من بیشتر به جها ن بینی محسن پدیده فکر کردم و این که قرار نیست تقلیدی از شخصیت هایی باشد که در سریال های طنز دیده ایم. محتوایی که خودم به دست آورده ام و برداشت ها و دریافت های من از چیزی که در فیلمنامه هست و ایده کارگردان در کنار هم کمک کرد خودم را طوری تنظیم کنم که این شخصیت سوای این که به وجود بیاید، نظم بگیرد.
نظم شخصیت باعث می شود باری به هر جهت و آشفته نشود. معتقدم اگر این نظم در ریتم، رفتارها، اشارات جسمانی، میمیک صورت و تکیه کلام ها وجود داشته باشد، به شکلی که نه افراطی باشد نه تفریطی، می تواند با تماشاگر ارتباط برقرار کند.
سعی ما بر این بود که به لودگی کشیده نشویم، از رفتارهای غیراخلاقی برای خنداندن مخاطبان استفاده نکنیم و بیشتر به سمت کمدی شخصیت، کمدی رفتار یا کمدی موقعیت پیش برویم. کمدی رفتار به این معنا نیست که رفتارهایمان به لودگی کشیده شود یا رفتارهای غیرفرهنگی یا غیراخلاقی داشته باشیم. در واقع هرگز تلاش نکرده ایم مخاطب را به زور قلقلک بدهیم و بخندانیم. به همین دلیل سریال هفت سنگ یک سریال شیرین است.
همان طور که گفتید بخشی از جهان بینی هر کس برآمده از خاستگاه اجتماعی او و حرفه اش است. در مورد محسن پدیده ما با شخصیتی روبه رو هستیم که گویی از حرفه اش تاثیر نگرفته است. کسانی که در دفاتر مشاور املاک مشغول به کار هستند، بسیار مشغله دارند، وقت زیادی برای خانواده ندارند و مدام با تلفن صحبت می کنند، ولی محسن پدیده عمدتا توی خانه است و ما خیلی بهندرت درگیری های حرفه ای او را می بینیم. فکر نمی کنید در شخصیت پردازی او بی دقتی صورت گرفته است؟
نه، این طور نیست. دنیا پر از تناقض است و قرار نیست همه معلم ها شبیه هم باشند، همه پزشک ها یا همه پدرها. یکی از ویژگی های شخصیت پردازی این است که از تیپ سازی تک بعدی فاصله می گیرد. گاهی ممکن است یک قصاب سبیل نداشته یا روح لطیفی داشته باشد. همین استثناها و تناقض ها یک شخصیت را جذاب می کند.
قرار نیست زیاد روابط کاری شخصیت های سریال هفت سنگ را ببینیم؛ هفت سنگ قصد دارد بیشتر آنها را در محیط خانواده نشان بدهد تا ما شاهد روابط خانوادگی آنها باشیم؛ یعنی تمرکز نویسندگان سریال بیشتر بر روابط خانوادگی شخصیت ها بوده است که در اصطلاح به آن روابط دومستیک می گویند.
در مورد محسن هم گاهی می بینیم تلفن هایی به او می شود و زبان بازی هایی دارد که شاید از ملزومات حرفه اش باشد. البته ما در شخصیت او و در ارتباطات خانوادگی هم شاهد این ویژگی هستیم. قانع کردن همسر یا فرزندان با زبان از ویژگی های اوست یا همین طور تلاش برای موجه بودن که می تواند متاثر از حرفه اش باشد.
وقتی یک سریال تلاش دارد فضایی شیرین خلق کند، نه می توان گفت یک سریال کمدی است و نه یک اثر جدی. چنین اثری با پذیرش کمتری از سوی مخاطبان روبه رو می شود، چون انگار مردم ما دوست دارند تکلیفشان با یک سریال روشن باشد و بدانند قرار است بخندند یا نه. بنابراین وقتی محسن پدیده واکنش جسمانی خاصی نشان می دهد که بر اساس تعریف شما از این شخصیت و جهان بینی او درست و بجاست از نظر مخاطب پذیرفته نمی شود، چون مخاطب به خودش می گوید الان من باید به این حرکت بخندم؟ و اگر نتواند بخندد آن را لوس و غیرمنطقی می داند. به این مساله فکر کرده بودید و این کار شما را دشوار نمی کرد؟
همیشه در چنین شرایطی باید به زندگی واقعی رجوع کنیم. در زندگی واقعی از این جور اتفاق ها زیاد می بینیم. آدم ها در موقعیت های مختلف واکنش های متفاوتی بروز می دهند، مثلا یک آدم شوخ و شنگ ممکن است در موقعیتی قرار بگیرد که به گریه بیفتد و فضایش دراماتیک شود. گاهی هم آدم های بدعنق در شرایط و موقعیت های ویژه ، رفتارهایی از خود بروز می دهند که در مقایسه با شرایط همیشگی و معمول خودشان، غیرمتعارف است.
هیچ چیزی در دنیای واقعی یکنواخت نیست. برای همین شخصیت های آثار رئالیستی تناقض های زیادی در خود دارند. اگر در بهترین رمان ها، فیلم های سینمایی و درام های دنیا کنکاش کنید، تمام شخصیت پردازی های خوب براساس تناقض ها شکل گرفته و تناقض، اساس جذابیت را بنا کرده، چون این خاصیت دنیای واقعی است.
سریال هفت سنگ بیش از هرچیز بر نوع رفتار والدین با فرزندان تمرکز کرده است و ابتدای مصاحبه گفتید بازی در این سریال ها را پذیرفتید چون فکر می کردید سریال های مفیدی هستند. فکر می کنید این دیدگاه و دلیل حضورتان در سریال هفت سنگ چقدر با این که به تازگی پدر شده اید، ارتباط دارد؟
دوستی تعریف می کرد مهمان یکی از دوستان خانوادگی شان بوده و فرزند کوچک خانواده احساس کرده بین پدر و مادرش کمی تنش ایجاد شده و دارد یک دعوای کوچک خانوادگی شکل می گیرد، بنابراین به پدر و مادرش گفته ما همه با هم رفیقیم.
این شعار محسن پدیده و اعضای خانواده او در سریال هفت سنگ است و شنیدنش از زبان یک کودک به معنی تاثیرگذاری سریال بر مخاطب و ارتقای سطح روابط بین فرزندان و والدین است. در روابط خانوادگی و ارتباط بین والدین و فرزندان چیزهای مهم زیادی هست که ما به آنها واقف هستیم، اما گاهی فراموششان می کنیم. این چیزها به ظاهر بی اهمیت است و تکرار بی توجهی های ما به این نکات می تواند به وقوع فاجعه در خانواده منجر شود. سریال هفت سنگ سعی دارد این نکات و مسائل کوچک را در قالب یک درام شیرین به خانواده ها نشان دهد تا اهمیت این چیزهای به ظاهر بی اهمیت برای خانواده ها یادآوری شود.
هفت سنگ برای شما به عنوان یک پدر آموزنده است؟
صددرصد. نه تنها به عنوان یک پدر، بلکه به عنوان یک شهروند که دارد در یک شهر، در یک خانواده و در یک جامعه زندگی می کند و روابط اجتماعی متعددی دارد، بسیار مفید است؛ شک نکنید.
منبع: جام جم آنلاین