انتخابات ریاست جمهورى سوریه؛ فرصت راهبردی محور مقاومت
انتخابات ریاست جمهورى سوریه در تاریخ 13 خردادماه 1393 (سوم ژوئن 2014 میلادى) در حالى با موفقیت برگزار شد که به نظر مىرسد بهعنوان یک تحول و نقطه عطف در سرنوشت بحران سوریه و همچنین سایر مسائل منطقهاى قابل تحلیل و ارزیابى است.
در این انتخابات که با مشارکت 74 درصدى مردم سوریه برگزار گردید، بشار اسد توانست در یک انتخابات رقابتى در مقابل 2 رقیب دیگر خود با کسب 88 درصد آرا به پیروزى برسد. بدونتردید در مورد این انتخابات و کیفیت برگزارى، اهمیت، پیامها، تأثیرات و بازتابهاى آن، نکات و ارزیابىهاى مختلفى تاکنون صورت گرفته است، اما فرضیه مهمى که به نظر مىرسد در شرایط جدید مطرح باشد این است که این انتخابات در بردارنده ظرفیتها و فرصتهاى راهبردى جدیدى براى سوریه، محور مقاومت و جمهورى اسلامى ایران مىباشد که تنها پس از یک تحلیل واقعگرایانه از ابعاد و جنبههاى مختلف آن مىتواند مورد توجه قرار گیرد.در این راستا، به نظر مىرسد براى درک بهتر جنبههاى راهبردى و فرصت محور انتخابات ریاست جمهورى سوریه نیازمند پاسخ به پنج پرسش اساسى زیر هستیم: پرسش نخست: با توصیف ویژگىهاى فرایند انتخابات سوریه، نقاط قوت و ضعف آن کدام‌اند؟ پرسش دوم: اهمیت و پیامهاى راهبردى انتخابات سوریه کدام‌اند؟ پرسش سوم: تأثیر انتخابات بر چشمانداز بحران سوریه در چه ابعادى قابل توجه مىباشند؟ پرسش چهارم: بازتابها و چگونگى مواجهه دشمنان سوریه با نتایج این انتخابات چگونه بوده و خواهد بود؟ پرسش پنجم: چگونگى بهرهگیرى محور مقاومت و جمهورى اسلامى ایران از مسأله انتخابات سوریه، نیازمند توجه به چه الزامات راهبردى است؟
ویژگىهاى فرایند انتخابات توصیف ویژگىهاى انتخابات از جنبه داخلى در محورهاى زیر قابل توجه مىباشد: - براى نخستینبار انتخابات ریاست جمهورى با ویژگى رقابتى برگزار شد چراکه براساس اصل هشتم قانون اساسى گذشته در سوریه، رئیس جمهور بهصورت رفراندوم انتخاب مىشد اما با اصلاح قانون اساسى توسط پارلمان سوریه، این امکان فراهم شد. - در این انتخابات سه نفر کاندیدا به رقابت پرداختند. - مشارکت مردم در این انتخابات بهویژه در شهرها بسیار قابل توجه بود. از جمعیت 24 میلیونى سوریه، حدود 19 میلیون واجد شرایط بودند که میزان مشارکت حدود 11 میلیون 600 هزار نفر بوده است. - معارضه مسلح از انجام اقدامات ناامنى براى جلوگیرى از انتخابات عاجز ماند. - از 14 استان سوریه، تنها در یک استان (الرقه) امکان برگزارى انتخابات وجود نداشت.
در عین حال، ویژگى انتخابات از جنبه خارجى عبارتست از: - دشمنان سوریه سعى کردند از قبل از انتخابات، مشروعیت انتخابات را زیر سؤال ببرند. - احمد جربا رئیس جبهه معارضین خارجى با شرکت در یک برنامه رسانهاى در الجزیره قبل از انتخابات، از مردم سوریه خواست در این انتخابات شرکت نکنند. - رسانههاى وابسته به دشمنان غربى و عربى سوریه مانند الجزیره، بى.بى.سى، سى.ان.ان، العربیه و... در انعکاس خبرى انتخابات مغرضانه رفتار کردند و انتشار اخبار آن را بایکوت کردند. - برگزارى انتخابات در برخى کشورهاى خارجى و مشارکت زیاد آوارگان سورى از جمله در لبنان، موجب غافلگیرى شد. این در حالى است که برخى انتظار داشتند آوارگان فاقد انگیزه مشارکت در انتخابات باشند. - برخى دولتهاى خارجى که مانع از برگزارى انتخابات سوریه در کشورشان شدند، برخلاف کنوانسیون وین اقدام کردهاند. - جمهورى اسلامى ایران قبل از انتخابات با نمایندگان پارلمانهاى 34 کشور هماهنگىهاى خوبى بهوجود آورد. بخشى از این نمایندگان شامل رؤساى کمیسیون سیاست خارجى پارلمان، معاونین مجالس و... را در چارچوب نظارت بر انتخابات سوریه حاضر شدند. با توجه به ویژگىهاى مزبور، برخى نقاط قوت فرایند انتخابات عبارتند از: - تأکید دولت سوریه بر برگزارى انتخابات و پرهیز از به تعویق انداختن آن بهرغم داشتن اختیارات قانونى براى این مسأله. - مشارکت حداکثرى مردم سوریه به معنى تقویت مشروعیت سیاسى داخلى نظام سیاسى سوریه در مقابل تلاش روندهاى سیاسى بینالمللى مانند گفتگوهاى ژنو که بهدنبال اعطاى مشروعیت نسبى خارجى به حکومت سوریه بودند، مىباشد. - برگزارى انتخابات در شرایط امنیتى کنونى سوریه به معنى توان بالاى حکومت براى مقابله با چالشهاى آینده است. - برگزارى انتخابات موجب شده است تا امروزه «باور عمومى جدید مردم» بهعنوان یک متغیر جدى وارد تعیین معادلات سوریه شود. - قشر خاکسترى جامعه سوریه در این انتخابات نشان داد که اراده جدى براى دفاع از کلیت و تمامیت سوریه در مقابل دشمنان دارد. - تبلیغات رسانهاى خوب روى انتخابات مانع از زیرسؤال رفتن میزان مشارکت مردم از سوى رسانههاى مخالف منطقهاى و بینالمللى شد. - دیپلماسى پارلمانى جمهورى اسلامى ایران در افزایش مشروعیت بینالمللى انتخابات ریاست جمهورى سوریه بسیار مؤثر عمل کرد. در مقابل، برخى نقاط ضعف عبارتند از: - فقدان زمان کافى براى ساماندهى اقدامات اجرایى مناسبتر بهمنظور بهرهگیرى سیاسى و تبلیغاتى از مزیتهاى انتخابات؛ - عدم شکلگیرى فضاى رقابتى جدى در انتخابات بین کاندیداها؛ - عدم تلاش براى استدلال منطقىبودن میزان مشارکت مردم و رأى بالاى بشار اسد براى افکار عمومى؛ - تأخیر جمهورى اسلامى ایران در ارسال پیام تبریک به دولت و مردم سوریه. اهمیت و پیامهاى انتخابات - انتخابات طبق وعده دادهشده برگزار شد و این بدینمعنى است که حکومت در محیط داخلى کاملاً مسلط است. - انتخاب بشار اسد در یک انتخابات مردمى موجب تثبیت جایگاه وى و از بین رفتن فرضیه سوریه بدون اسد شد. - انتخابات ریاست جمهورى سوریه فرایند گفتگوهاى ژنو را به حاشیه راند و بههمیندلیل باید منتظر شکلگیرى روندهاى جدید داخلى و بینالمللى در مورد سوریه بود. - انتخابات مىتواند نقطه آغاز طرح مطالبات جدید سیاسى و اجتماعى جدید از سوى جامعه سوریه در آینده باشد. - به نظر مىرسد حضور گسترده مردم سوریه در انتخابات به دو دلیل بود: 1. بخشى از مردم کماکان خواستار حفظ اسد در حکومت بهدلیل علاقه به شخص وى هستند. 2. بخشى دیگر، براى خاتمهدادن به بحران سوریه، به اسد رأى دادهاند. تأثیر انتخابات بر چشمانداز بحران سوریه الف. از جنبه روندهاى داخلى سوریه - تقویت و تثبیت نظام اسد؛ - افزایش اختلافات مخالفان اسد؛ - تأثیر منفى بر ظرفیتها و توان معارضه مسلح در صحنه میدانى؛ - ایجاد و تقویت دست برتر حکومت در محیط داخلى براى مقابله با تروریستها؛ - مردم سوریه یک الگوى رفتارى منسجمى از خود در این انتخابات نشان دادند که قابل استفاده و تسرى براى آینده نیز هست. - این انتخابات براى سوریه یک پیشرفت و رو به جلو بهدلیل عبور از فرایند تکحزبى به چندحزبى بود. - تأثیر منفى انتخابات بر گزینه راهبردى غربىها مبنى بر تداوم جنگ فرسایشى در سوریه؛ - انفعال در رفتارها و مواضع دشمنان سوریه. ب. از جنبه روندهاى منطقهاى و محور مقاومت - تأثیر انتخابات بر انسجام بیشتر محور مقاومت. نتیجه اینکه انتخابات از ظرفیتهاى بسیار بالایى براى حرکتدادن بحران سوریه به سمت حل و فصل سیاسى آن برخوردار است. بازتابها و چگونگى مواجهه دشمنان سوریه با انتخابات بدون تردید در این زمینه 2 احتمال کارشناسى مطرح است: الف - تأثیر انتخابات و پیروزى اسد بر ادراک دشمنان سوریه و در نتیجه پذیرش بیشتر واقعیتهاى آن؛ ب - تأثیر انتخابات بر اولویتها و برنامههاى دشمنان سوریه و در نتیجه تغییر جهتگیریهاى سیاسى و نظامى براى افزایش فشار به سوریه؛ شاخصهاى این احتمال عبارتند از: - عدم پذیرش نتیجه انتخابات؛ - تأکید دشمنان سوریه بر مسلحکردن بیشتر معارضه و گروههاى تروریستى.
الزامات راهبردى محور مقاومت و کشورمان الف - حوزههاى دیپلماسى و اجرایى - بهرهگیرى حکومت سوریه از موقعیت سیاسى جدید در داخل براى دخالتدادن مخالفان سیاسى در فرایندهاى آینده و همچنین شکلدادن به ابتکارات سیاسى با هدف آرامسازى فضاى بینالمللى علیه سوریه از طریق فعالکردن گفتمان مقابله با تروریسم بینالمللى؛ - با توجه به احتمال شکلگیرى و تقویت فرایندهاى دموکراتیک در سوریه، جمهورى اسلامى ایران مىتواند مؤلفههاى تقویت حضور و نفوذ در بستر فرهنگى و اجتماعى سوریه ایجاد نماید. - افزایش سطح رایزنىهاى دیپلماتیک جمهورى اسلامى ایران با برخى کشورهاى منطقه مانند ترکیه بهمنظور تقویت فرایندهاى داخلى سوریه و گفتگوهاى سورى - سورى. - انجام سفرهاى دیپلماتیک عالى از جمهورى اسلامى ایران به سوریه بهمنظور شکل دادن به همکارىهاى جدید سیاسى و اقتصادى؛ - اولویتدادن به مسأله بازسازى سوریه؛ - گفتوگو با اروپایىها بهمنظور جدا کردن مسیر آنها از آمریکا در تحولات سوریه بهدلیل نزدیکبودن خطر تروریسم به آنها؛ - تحرکبخشى به دیپلماسى پارلمانى سوریه در تعامل با اروپا؛ - همسوکردن مواضع برخى کشورهاى عربى که به نظر مىرسد در حال بازنگرى در مواضعشان نسبت به سوریه هستند. ب. حوزههاى فرهنگى، دیپلماسى عمومى و رسانهاى - برنامهریزى بهمنظور ایجاد فضاى مطلوب رسانهاى در داخل و خارج براى شرایط جدید سوریه با هدف بهرهگیرى جمهورى اسلامى ایران از انتخابات سوریه و سایر پیروزىهاى منطقهاى در جهت تقویت جایگاه محور مقاومت و همچنین تبیین و تثبیت بیشتر موفقیت انتخابات و سایر تحولات سوریه؛ - زیرسؤال بردن سیاستهاى دوگانه غرب در مسأله انتخابات مردمى سوریه؛ - فعالکردن گفتمان ضد جنگ در مسأله سوریه با هدف خدشه در گفتمان بهاصطلاح صلحطلبانه دشمنان سوریه که در توجیه مواضع و سیاستهاى خود در قبال سوریه به آن متوسل مىشدند؛ چراکه از این پس مخالفان اسد نمىتوانند با گفتمان صلحطلبانه علیه سوریه اقدام کنند.
منبع: تسنیم