نحوه مشارکت مردمی در راه‌های روستایی
وزیر راه و شهرسازی دستورالعمل رسمی «نحوه مشارکت مردمی در ساخت و نگهداری راه‌های روستایی» را ابلاغ کرد.
در این دستورالعمل پنج فصلی کلیات و تعاریف این حوزه، انواع مشارکت در احداث و نگهداری راه روستایی، تسهیلات و کمک‌های وزارت راه در این رابطه، شرایط و مراحل مشارکت و سایر اقدامات مورد نیاز در حوزه مشارکت مورد توجه قرار گرفته و تصویب شده‌اند.
متن کامل این دستورالعمل که در اختیار ایسنا قرار گرفته به شرح زیر است:
دستورالعمل نحوه مشارکت درساخت و نگهداری راه‌های روستایی
در اجرای بند 8 اصل 3 قانون اساسی (1) و بند 4 سیاست‌های کلی نظام در بخش حمل و نقل (2) و بند 1 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی (3)، دستورالعمل نحوه مشارکت در ساخت و نگهداری راه‌های روستایی به شرح زیر ابلاغ می گردد:
فصل اول-کلیات و تعاریف
مشارکت کننده (خیر): اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر دولتی که از منابع خود اقدام به کمک مالی، فنی،خدماتی، ماشین‌آلات، تامین مصالح، تامی عرصه و اعیان، احداث، توسعه، تجهیز و نگهداری راه و اهدا آن‌ها به وزارت راه و شهرسازی اقدام کنند.
مشارکت: عبارت است از کمک‌های مالی، فنی،خدماتی، تامین ماشین‌آلات، مصالح، زمین (ملک)، معدن و ...
راه روستایی: انواع راه‌های فرعی و روستایی که برای بهره برداری عموم مورد استفاده قرار می گیرند و مبدا یا مقصد آن یک روستا بوده در سامانه اطلاعات جغرافیایی راه روستایی ثبت شده باشد.
احداث راه روستایی: اجرای تمام یا بخشی از عملیات عمرانی برای زیرسازی، روسازی، بهسازی، تعریض، اصلاح مسیر در نقاط حادثه خیز، احداث ابنیه فنی، اجرای تاسیسات و تجهیزات (نمازخانه، راهدارخانه، سرویس بهداشتی، پارکینگ و مراکز رفاهی بین راهی)
نگهداری راه روستایی: کلیه عملیات مورد نیاز برای نگهداری و تامین سطح سرویس راه روستایی از قبیل قیرپاشی، برف روبی، بازرسی، تامین و تعمیر ابنیه فنی، تاسیسات تجهیزات ایمنی، تابلوها و خط کشی‌های لازم، رفع نقاط حادثه خیز، اجرای روکش و لکه گیری موضعی
مجوز:اعلام موافقت و امضای تفاهم نامه با مشارکت در احداث و نگهداری راه روستایی از طرف نماینده قانونی وزارت راه و شهرسازی
1- دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را برای امور زی بکار گیرد: مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش
2- فراهم کردن زمینه جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و جلب مشارکت مردم و گسترش بیمه در همه فعالیت‌های بخش حمل و نقل
3- تامین شرایط و فعال سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تاکید بر ارتقا درآمد و نقش طبقات کم درآمد و متوسط
فصل دوم-انواع مشارکت در احداث و نگهداری راه روستایی
مشارکت مالی: انواع مشارکت اعم از نقدی و یا تامین منابع مالی به صورت وام (با تضمین مشارکت کننده) با منشا داخلی و یا خارجی که توسط مشارکت کننده تامین می گردد. (در این حالت متقاضی خودش اجراکننده نیست)
مشارکت اجرایی: مشارکت در عملیات اجرایی پروژه، یا بخشی از آن علاوه بر مشارکت مالی
تبصره: هرگونه مشارکت با منشا خارجی باید پس از اخذ مجوز از مراجع رسمی و قانونی ذیربط صورت گیرد.
فصل سوم - تسهیلات و کمک‌های وزارت راه و شهرسازی در احداث و نگهداری راه روستایی
وزارت راه و شهرسازی در اجرای وظایف مرتبط بویژه ماده 232 قانون برنامه پنجم و براساس قوانین بودجه سنواتی، به منظور گسترش مشارکت‌های مردمی در احداث ونگهداری راه‌های روستایی دارای مجو، تسهیلات و کمک‌های ذیل را برای اجرای طرح‌های مورد نظر به عهده می گیرد:
بررسی و کنترل مطالعات و نقشه‌های اجرایی-کنترل امور فنی و مهندسی مورد نیاز شامل بررسی و تصویب مطالعات اولیه و تفصیلی و نقشه‌های اجرایی پروژه‌ها از سوی کارشناسان وزارت راه و شهرسازی و ادارات کل ذیربط صورت می پذیرد. قبل از شروع عملیات اجرایی مطالعات و نقشه‌های اجرایی باید از سوی ادارات کل راه و شهرسازی و در صورت نیاز مهندسان مشاور ذیصلاح، تهیه و به تصویب مراجع ذیربط برسد.
همکاری در تامین زمین محل اجرای پروژه-به منظور امکان اجرای پروژه‌ها، همکاری لازم از سوی اداره کل راه و شهرسازی مربوطه برای تامین زمین محل اجرای پروژه مطابق نقشه‌های اجرایی مربوطه صورت می پذیرد شروع عملیات اجرایی قبل از تامین و تملک زمین به نفع دولت ممنوع است.
تامین مصالح-بخشی از مصالح و تجهیزات مورد نیاز پروژه‌های مورد تایید در شبکه راه‌های روستایی حسب مورد و در چارچوب مقررات از سوی معاونت راه روستایی وزارت راه و شهرسازی یا ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها تامین می گردد.
کنترل و نظارت فنی درحین عملیات اجرایی-به منظور تطبیق مشخصات اجرایی پروژه با مشخصات فنی مورد نظر، کنترل و نظارت عالیه فنی درحین عملیات اجرایی براساس استانداردها، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های فنی واجرایی از سوی ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و معاونت راه و روستایی صورت می پذیرد. (انتخاب دستگاه نظارت و آزمایشگاه کنترل و آزمایشگاه کنترل کیفی، با تایید اداره کل راه و شهرسازی استان انجام می شود.)
فصل چهارم-شرایط مشارکت کننده و مراحل مشارکت
شرایط مشارکت کننده:
مشارکت کننده در اجرای پروژه‌ها باید دارای صلاحیت فنی و اجرایی بوده یا مجری واجد صلاحیت را معرفی کند.
مراحل بررسی پیشنهاد، صدور مجوز و انجام طرح‌های مشارکتی
آگاهی از طرح‌ها و پروژه‌های مورد مشارکت در شبکه راه‌های روستایی که توسط ادارات کل راه و شهرسازی معرفی می گردند.
ارائه پیشنهاد مشارکت از سوی مشارکت کننده براساس اطلاعات به روز شده طرح یا پروژه مورد نظر با ارسال نامه از سوی متقاضی و یا تنظیم صورت جلسه اولیه مذاکرات و مجوز اجرا.
تنظیم تفاهم نامه اولیه مشارکت دو جانبه (نماینده وزارت راه و شهرسازی و مشارکت کننده) و یا سه جانبه (نماینده وزارت راه و شهرسازی، مشارکت کننده و انجمن خیرین راه و ترابری) مطابق نمونه پیوست که در آن تعهدات طرفین، زمان بندی و مشخصات فنی و اجرایی مورد نظر بطور دقیق و شفاف قید گردد.
تکمیل و تصویب مطالعات تفصیلی از سوی ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها یا مهندسان مشاور ذیصلاح
بررسی و حصول اطمینان از توان فنی و اجرایی و صلاحیت پیمانکار پروژه از سوی وزارت راه و شهرسازی (داشتن دانش فنی، سرمایه، نیروی انسانی ، ماشین آلات و مدیریت متناسب)
تامین زمین محل پروژه با تنظیم صورت جلسه مربوطه توسط مشارکت کننده و ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و تملک آن به نام دولت با نمایندگی وزارت راه و شهرسازی
شروع عملیات اجرایی با تهیه ساختار شکست کار پروژه و زمان بندی اجرا
ثبت مشخصات و برآورد پروژه در سامانه مشارکت مردمی معاونت راه روستایی
تکمیل پروژه و تحویل آن به ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها با تنظیم صورت جلسه به همراه مستندات فنی مرتبط و نصب تابلوی در محل پروژه حاوی خلاصه اطلاعات پروژه و نام و مشخصات مشارکت کننده (خیر) در محل پروژه
رسیدگی به اختلافات
مرجع تفسیر تفاهم نامه و رسیدگی به اختلافات معاونت راه روستایی وزارت راه و شهرسازی است و طرفین ضمن پذیرش و رعایت نظرات معاونت مذکور حق مراجعه به مراجع قضایی را از خود سلب می کنند و نظر صادره قطعی و لازم الاجرا برای طرفین است.
فصل پنجم-سایر اقدامات در اجرای پروژه‌های مشارکتی
با توجه به آن‌که مشارکت کنندگان، به عنوان عضو انجمن خیرین راه و ترابری محسوب می گردند اقدامات ذیل در فرآیند مطالعه و اجرای پروژه‌های مربوطه صورت پذیرد:
مشخصات و اطلاعات پروژه‌های مشارکتی در دست اجرا و خاتمه یافته توسط ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها در بانک اطلاعاتی و سامانه GIS راه روستایی به صورت یک لایه مجزا درج گردند.
هر ماهه گزارش پیشرفت فیزیکی و ریالی پروژه‌ها، از سوی ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها، برای معاونت راه و روستایی ارسال و یا بر وی سامانه‌های مورد نظر درج گردند.
با عنایت به لزوم رعایت رعایت نظرات خیرین، لازم است امکان بازدید کنترل و نظارت بر پروژه برای مدیران و کارشناسان معاونت راه روستایی و انجمن خیرین راه و ترابری میسر باشد.
ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها موظفند نسبت به مستندسازی مراحل اجرایی پروژه‌ها اقدام‌ها و گزارشات و مستندات مربوطه را به همراه یک نسخه از صورت جلسه تحویل پروژه، در پایان کار برای معاونت راه روستایی ارسال و بر روی سامانه‌های الکترونیکی مورد نظر نیز درج کنند.