جایگاه زنان در سینمای ایران از نگاه نرگس آبیار
نرگس آبیار نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «شیار 143» درباره نقش و جایگاه زنان در سینمای ایران صحبت کرد.
این کارگردان درباره جایگاه زنان در سینمای ایران گفت: بی شک اگر درایت حضرت امام خمینی (ره) در قبال یکی از پیچیده‌ترین پدیده‌های معاصر نبود من هم اکنون به عنوان یک فیلمساز زن در محضر شما نبودم.
امام خمینی(ره) با سخنرانی خود تکلیف جامعه را با سینما مشخص کرد
وی در ادامه افزود: سینمای ایران در دوران قبل از انقلاب عملا به بن بست رسیده بود و ابتذال به حدی در این سینما دیده می شد که خود مردم هم فیلم‌ها را پس زده بودند و سینمای ایران در رقابت با آثار خارجی عرصه را باخته بود. با این شرایط امام با سخنرانی در اولین روز حضور مجدد در ایران، تکلیف تمام آحاد جامعه را با سینما تعیین کردند. بدین ترتیب جمله ما با سینما مخالف نیستیم ما با مرکز فحشا مخالفیم، اساس و محور شکل‌گیری سینمای ارزشمند در ایران شد. آبیار با طرح یک این سئوال که نسبت سینمای ایران با شاخصه زن ایرانی چیست؟ گفت: مهمترین سوالی که ذهن مرا به خود مشغول کرده است نسبت سینمای کشور با هویت و شاخصه زن ایرانی است. سینمای ارزشی ایران نگاه توام با سطحی نگری به زنان را حذف و به آن ها به عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه نگریست تا به مرور شاهد تصاویری تاثیرگذار از مادران، خواهران و همسران ایرانی باشیم تصاویری که اگرچه قابل ذکر و از نظر کمی متعددند اما با این وجود هنوز حق مطلب را در خصوص بانوان ایرانی ایفا نکرده اند گاه در درون برخی از مادران این کشور دنیایی سرشار از ناگفته ها، صبوری، عشق، ایثار، مقاومت، پاکی، درد، غم و اندوه وجود دارد که بازگشایی آن هر انسانی را به مرز جنون می رساند. این کارگردان در ادامه گفت: «شیار 143» تنها یک دریچه به این دنیاست تا انسان هایی را تصویر کنیم که گاه هر هنرمندی را در قبال بزرگی خود مرعوب می کنند. من به عنوان یک ایرانی، در زندگی اجتماعی و فردی خود این شخصیت ها را در خانه خودمان و در خانه های مردم این سرزمین دیده ام و به یقین شخصیت پردازی در خصوص این مادران حساس ترین و سخت ترین کار دراماتیک در عرصه هایی بود که کار کردم چه در حوزه داستان‌نویسی و چه در سینما.
آنچه برای مادران ایران ساختم تنها قطره ای از دریا است نویسنده و کارگردان «اشیا» متذکر شد: این شخصیت پردازی نیاز به شناخت دارد باید با آن ها زندگی کرد و احساساتشان را لمس کرد تا آن را در سینما بازسازی کنیم اما تاکید می کند که سینما با تمام بضاعت خود این توان را ندارد که تمام ویژگی های مادران این سرزمین را ترسیم کند و هر چه من و دیگران ساخته ایم تنها قطره ای است از این دریا. این کارگردان جوان در ادامه به مردسالار بودن سینمای ایران اشاره کرد و گفت: سینمای ایران در طول سال های اخیر رویه مردسالاری داشته است و به نسبت حوزه های دیگر فرهنگ در بخش اندیشه سینما و به ویژه در حوزه کارگردانی که صاحب معنوی فیلم محسوب می شود، نوعی محدودیت البته نه به صورت رسمی دیده می شود و گاه یک فیلمساز زن برای حضور در سطح سینمای حرفه ای مجبور می شود که تمام عمر خود را صرف گذشتن از موانع ثابت و متغیر موجود کند که همه ما تقریبا آن ها را می دانیم و این مساله باعث رکود حضور زنان فعال و با کارنامه هنری مستمر در حوزه اندیشه سینما (در بخش کارگردانی) شده است.
فیلم «شیار 143» تلاشی برای شکست محدودیت حضور زنان در سینما است
وی در ادامه تصریح کرد: البته نه اینکه بازیگری و سایر رشته هایی را که زنان سینمای کشور در آن حضور دارند زیر سوال ببرم این رشته ها مثلا در بازیگری بخشی به اندیشه و خلاقیت بازیگر مرتبط می شود و نمی توان مقوله تولید فکر را در آن رد کرد اما منظور من از اندیشه یعنی شکل دهی یک جهان توسط یک هنرمند و قرار دادن تمامی عوامل در بخش های مختلف آن که به نوعی مبین یک جهان بینی و نگاه کلی نگر است با توجه به این تعریف ما نوعی محدودیت در حضور زنان در سینما داریم که تعداد فیلمسازان شاخص را به کمتر از انگشتان یک دست محدود کرده است. آبیار فیلم «شیار 143» را تلاشی در راستای شکستن محدودیت های حضور زنان در سینما دانست و گفت: من تلاش کردم تا این دایره بسته را شکسته و وارد جریان حرفه ای سینما شوم. البته با نمایش «شیار 143» این اتفاق افتاد اما به یقین می دانم که این فیلم در عرصه حساس و توام با تلاطم سینما ضامن ادامه بقای من و حضورم در سطح اول سینمای کشور نیست و باید با توجه به شرایط و امکانات در مسیر پیش رو به سمت تعالی گام بردارم و گرنه سینما بی رحم است و فرصت کمی به ساکنانش می دهد. امیدوارم من از فرصت های خود کمال استفاده را ببرم.
این نویسنده در ادامه افزود: به عنوان یک زن اگر به انتظار فرصتی برای نمایش اندیشه و اعتقادات خود بنشینیم شاید هیچ گاه حاصل نشود و حضور در سینما یک آرزوی دست نیافتنی و توام با حسرت شود. من معتقدم باید در این حوزه برای خود فرصت ایجاد کرد تا بتوان حداقل در بدنه جریان اصلی سینما نفود کرد و این دایره با ضریب نفوذ ناپذیری بالا را تحت تاثیر قرار دارد وگرنه که گاه سال ها صرف دور باطل زدن می شود و شاهد خواهیم بود عمر نیز به بطالت گذشته است. آبیار قواعد موجود و برخی عرف های نادرست در سینما به ویژه در امر تولید و نمایش را پیچیده خوانده و گفت: قواعد موجود و برخی عرف های نادرست در سینما به ویژه در امر تولید و نمایش پیچیده و گاهی غیر منطقی و نسبی است تا سببی! اما این مسائل نباید ما را نا امید و سرخورده کند باید در مسیر سنگلاخ صبورانه مقاومت کرد و ادامه داد.
سینما نیاز به حضور و مشارکت فعال زنان دارد
این کارگردان در ادامه متذکر شد: سینما نیاز به حضور و مشارکت فعالانه زنان دارد. به یقین زنان برای نمایش تصویر بانوان ایرانی به دلیل نزدیکی نگاه، جنس احساسات و عواطف در ارایه تصویری باورپذیر و واقعی موفق تر عمل می کنند. به یقین اگر ما بیش از توان و ظرفیت خود برای حضور برابر و توام با عدالت اجتماعی در عرصه فرهنگی و هنری تلاش نکنیم به یکی دیگر از مهره های سوخته و هدر رفته جامعه مبدل می شویم.
وی معرفی جایگاه بانوان در جامعه را مستلزم حضور جدی در عرصه های مختلف دانست و اظهار کرد: حضور در عرصه های فرهنگ و هنر رسالت زنان امروز ایران است و نوعی از خودگذشتگی برای معرفی جایگاه بانوان در سطح ملی و بین المللی می خواهد. به یقین اگر ما نتوانیم به مرور مرزهای موجود را برداشته و فضای تنفس، کار و تاثیر را در سینما برای خود ایفا نکنیم اتفاقی نخواهد افتاد. با افزایش نیروهای متخصص زن در بدنه سینمای کشور می توان به مرور فرصت ها را شناساسی و در اختیار دیگر جوانان مستعد و جویای حضور در سینما قرار داد.
آبیار تاکید کرد: این حضور می تواند ضامن انعکاس اندیشه ها ، نیازها و ضرورت های ما در سینما باشد و حتی سینمایی را به جهانیان بشناساند که از مولفه های ملی بر اساس جهان بینی زنان ایرانی برخوردار باشد. رسیدن به این جایگاه کمی دست نیافتی به نظر می رسد اما به یقین نمی توان در این عرصه منفعل بود و دست روی دست گذاشت. ما وارث دینی هستیم که شاید مهمترین نشان آن یک بانوی مسلمان باشد. اسلام دینی است که در میان اعراب جاهلیت که ننگ زنده به گور کردن دختران تا قیامت بر دوش آن هاست، مطرح شد و حضرت فاطمه الزهرا (س) به نگین این دین، نماد معصومیت مطلق زنان و نشانه خداوند مبدل شد. خداوند در قبال دشمنان به کوثر اشاره می کند و حضرت فاطمه را جواهری می داند که به دشمنان پپامبر ثابت می کند ابتر خودشان هستند. ما چنین تفکری در اعتقادات خود داریم و باید به مرور شان و جایگاه زنان مسلمان ایرانی را که پیروان واقعی حضرت زهرا (س) هستند در سینما کسب کنیم. این مراسم به همت معاونت امور زنان ریاست جمهوری ترتیب داده شده بود و شهیندخت مولاوردی معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، طاهری مشاور امور ورزش این معاونت و سفیری مدیر گروه مطالعات زنان دانشگاه الزهرا از دیگر سخنرانان این مراسم بودند.