فرزندتان را گلخانه‌اي بار نياوريد

خيلي از پدرها و مادرها به مشاوران و روان شناسان مراجعه مي کنند و در زمينه تربيت فرزندانشان اظهار ناتواني مي کنند. اين مسئله براي آدم هاي باسواد و تحصيل کرده هم مطرح است. توصيه هميشگي ما به اين پدر و مادرها اين است که تربيت کودکشان را با همسالان کودک تنظيم کنند. به عبارت ديگر، کودکان با همسالان خود به ويژه برادر و خواهر تنظيم مي شوند. اين کار باعث يک تربيت خودبه خودي در کودکان مي شود که والدين تنها نقش هدايت کلي و نظارت بر رفتار آنان را خواهند داشت. متأسفانه در خانواده هايي که کودکشان در خانه از ارتباط با يک همسال برخوردار نيست و تنها در مهدکودک با همسالان خود ارتباط برقرار مي کند، کودک به لحاظ تربيتي تنظيم نمي شود؛ به خصوص که ارتباط در مهد و مدرسه تحت يک انضباط آموزشگاهي قرار دارد و عملاً حالت ارتجالي و خودبه خودي در تربيت کودک به وجود نمي آيد.در دهه هاي گذشته وضع بزرگ شدن فرزندان طوري بود که وقتي بچه اي با ديگر بچه ها بازي مي کرد، در حين بازي تعامل و ارتباط خوبي را با همسالان برقرار مي کرد. گاهي او را هل مي دادند و گاهي او ديگران را هل مي داد، گاهي او با ديگري درگير مي شد و گاهي ديگري با او درگير مي شد. همين برخوردها و کنش ها و واکنش ها، بچه ها را از نظر تربيتي تنظيم مي کرد که چگونه بايد عمل کنند و چگونه بايد رفتار خود و ديگران را اصلاح کنند.شرايط امروز ما کمتر اجازه اين گونه تربيت را به والدين وبچه ها مي دهد که بايد براي آن فکري کنيم. ما خانواده هاي بسياري را ديده ايم که شش هفت بچه داشته اند که همه شان موفق هستند. شما اگر يک بررسي پيمايشي انجام دهيد، مي بينيد مادراني که بچه هاي بيشتري دارند، به لحاظ تربيت فرزندان از مادراني که يک يا دو بچه دارند، راحت ترند. مثالي هم بين خودشان مي زنند که بچه دوم و سوم ديگر خودش بزرگ مي شود.

اگر شرايط و اقتضائات به گونه اي شود که فرزندان در خانه با همسالان خود و در کنار آن ها بزرگ شوند، تنظيم تربيتي بهتري اتفاق مي افتد. اين مسئله که از نظر علمي ثابت شده است، «پيوست فرهنگي» سياست جمعيتي جديد کشور است. اگرچه مهدکودک و مدرسه، چنين فضايي را براي تنظيم تربيتي کودکان فراهم مي کند، اما تحت تأثير بودن اين محيط ها از ساختار و انضباط سازماني معمولاً متناسب با شرايط کودکي که در چارچوب هاي سازماني نمي گنجد نيست. به همين دليل بچه ها در محيط هاي آموزشگاهي به نحو گلخانه اي تربيت مي شوند. بهترين محيط تربيت آن محيطي است که بچه ها هنگام خوابيدن، غذا خوردن، سفر و در تمام ابعاد زندگي در آن محيط زندگي کنند؛ يعني زندگي با خواهر و برادر.البته در گذشته، بچه ها غير از فضاي خانه در فضاي بيرون خانه شامل کوچه و محله هم به يک تنظيم تربيتي مي رسيدند. اين تنظيم تربيتي در فضاهايي مانند هيئت‌هاي محله هم وجود داشت و اتفاقات خوب تربيتي در همين جمع ها مي افتاد. هيئت محلي جايي است که بزرگ ترهاي محل از اطراف مي آيند و در آن شرکت مي کنند و بچه ها در چنين جمع هايي تنظيم محلي مي شوند. برخلاف آن که مي گويند هيئت يک محيط بي انضباط است، من مي گويم هيئت بهترين انضباط را در درون خودش دارد، اما انضباطي نانوشته که محل خوبي براي تربيت کودکان است. اگرچه در شهرسازي هاي جديد و وارداتي و فرهنگ شهرنشيني کنوني، اين فضاي بيرون از خانه تقريباً از بين رفته يا در حال از بين رفتن است.

بسياري از خانواده ها نسبت به مسائل فرزندانشان حساس هستند و حاضرند هر کاري که به صلاح فرزندانشان است، انجام دهند؛ اما به دليل انگاره هاي شرايط کنوني مانند اين که «هر بچه با يک اتاق تعريف مي شود» و به دليل ديگر انگيزه هاي اقتصادي از فرزنددار شدن خودداري مي کنند. وقتي من به بعضي مراجعان خودم مي گويم بچه دوم بياوريد، در مقابل من چيزي نمي گويند، ولي وقتي مي روند با خودشان مي گويند پس فضاي خانه مان را چه کار کنيم؟ انگيزه هاي اقتصادي و انگاره هاي اجتماعي فعلاً خيلي تأثيرگذارند و آدم ها در برابر اين انگاره ها منفعل هستند. درحالي که ما به لحاظ عقيدتي مشکلي نداريم. خداوند رزاق است. وقتي مي گوييم چهار بچه يعني بايد چهار اتاق داشته باشيم! در حالي که دو تا اتاق براي چهار بچه کافي است.