همه‌آمارهای‌جالب‌ازآزادی‌خرمشهر/تصاویر

مهر: بعد از ظهر سی و یکم شهریور ماه 1359 یعنی 34 سال پیش بود که سربازان عراقی، میله‌های مرزی شلمچه را با هدف اشغال 3 روزه خوزستان پشت سر گذاشته بودند و تصرف بی‌دردسر و آسان خرمشهر را به عنوان اولین گام در دستور برنامه‌های خود قرار دادند. رویایی که البته هزینه های سنگینی روی دست عراق گذاشت و سرنوشت جنگ را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داد.

شهری که قرار بود با یک گردان اشغال شود

شرایط سیاسی حاکم بر منطقه و نبود انسجام لازم نیروهای مسلح ایران در اوایل جنگ به دلیل تازگی انقلاب ، اشغال خرمشهر را برای بعثی ها بسیار آسان به نظر رساند . به این دلیل تنها یک گردان مأمور اشغال خرمشهر شد. اما بر خلاف انتظار خرمشهر با دست‌های خالی و تنها با تکیه بر اراده‌های استوار جمعی از مردم خرمشهر، 34 روز مقاومت کرد و در پایان، نه با یک گردان، بلکه با هجوم یک لشکر به اسارت درآمد.

پیشروی یگان های زرهی و پیاده عراق به سمت شهر از اولین ساعات جنگ بود. آنها در چهارمین روز، از دو محور جاده شلمچه و جاده اهواز به دروازه های شهر رسیدند و طی چند حمله سعی داشتند به داخل شهر نفوذ کنند که هر بار با مقاومت مدافعین عقب نشینی می کردند.دلیر مردان و جوانان خرمشهری با استقامت وصف ناپذیری در برابر حملات یگان های زرهی مکانیزه و پیاده عراق مقاومت می کردند و 35 روز دشمن را در پشت دروازه ها و کوچه پس کوچه های این شهر متوقف کردند.

در ابتدا بسیاری از مردم هجوم عراقی ها را یک درگیری موقت تصور کرده و فکر می کردند که طی مدت کوتاهی، شرایط عادی به منطقه باز می‌گردد. اما بعد از چند روز و تشدید قابل توجه درگیری‌ها و اوج گرفتن میزان تلفات جانی، تلخی جنگ در کام همه نشست و مهاجرت آغاز شد. بسیاری از مردم سراسیمه و با به ‌جای گذاردن مال و اموال خود، با هر وسیله ممکن، خرمشهر را به مقصد شهرها و روستاهای اطراف ترک کردند.

اما در این میان گروهی نیز ماندند تا مانع از سقوط شهر شوند. در اینجا تنها مردان نبودند که برای دفاع همه جانبه در برابر هجوم دشمن، ایستادند، بلکه حضور چشمگیر زنان و دختران نیز در صفوف مستحکم مدافعین، بسیار قابل توجه بود. متأسفانه به دلیل شرایط بحرانی و غیر قابل پیش‌بینی آن مقطع و نیز به دلیل عدم سازماندهی مشخص در برآورد و ارسال نیرو آمار دقیقی از تعداد زنان حاضر در صحنه نبرد در دست نیست. اما از میان روز نوشت‌ها و همچنین لابه‌لای خاطرات به چاپ رسیده می‌توان نام ده‌ها زنی را یافت که در آن روزها خالق صحنه‌هایی بزرگ شدند.

یک دست به اسلحه و دستی دیگر مشغول کار زنانه.مقاومت زنان خرمشهری در روزهای پیش از اشغال شهر، زبانزد شده است

در واقع همین وقفه 34 روزه بود که فرماندهان عراقی را در ادامه گام‌های بعدی دچار تردید کرد. این تردید زمانی جدی‌تر شد که عراقی ها فهمیدند تمام این کابوس 34 روزه را گروه معدودی زن و مرد محلی رقم زده‌اند که قریب به اتفاق آنان غیر نظامی بوده و کمترین آشنایی با کاربرد سلاح‌های سبک هم نداشته‌اند.

خطر سقوط: هر 3 روز یک‌بار

بتدای جاده خرمشهر-اهواز که به جبهه پلیس راه مشهور بود، شاهد حوادث فراوانی در اولین هجوم دشمن بود چراکه رزمندگان اسلام موفق شدند با استفاده از جاده خرمشهر- اهواز از پلیس راه عبور کنند و وارد شهر شوند. بندر وگمرک خرمشهر نیز از مهم ترین بنادر کشور، قبل از آغاز جنگ بود ، ارتش عراق در زمان هجوم خود، گمرک پر از اجناس را به غارت برد و آن را به آتش کشاند. دشمن درنظر داشت گمرک رابه عنوان محل نبرد استفاده کند ولی مقاومت نیروهای مردمی تلفات سنگینی را به دشمن وارد می کرد و19 روز طول کشید تا دشمن توانست موقعیت خود رادرحوالی ساحلی گمرک تثبیت کند.

اما حساس ترین منطقه، مرکز خود شهر بود ، درطول 35 روز جنگ و مقاومت در خرمشهر تمام نقاط ومحله های آن زیر آتش سنگین دشمن قرار گرفت .باسقوط پلیس راه و نفوذ دشمن به نقاطی از شهر مثل کوی طالقانی درتاریخ 21 مهر 59 تقریباٌ هرسه روز یکبار خرمشهر تاآستانه سقوط پیش می رفت و در 24 مهر 59 خونین ترین درگیری ها رخ داد وخرمشهر، "خونین شهر" نام گرفت .

مدتی پس از اشغال خرمشهر، عملیات متعددی در جهت آزاد سازی خرمشهر، شکست حصر آبادان، آزاد سازی بستان و منطقه غرب شوش و دزفول صورت گرفت که می‌توان به عملیات نصر، توکل، ثامن الائمه، طریق القدس و فتح المبین اشاره کرد که علیرغم دستاوردهای مهم، همچنان منجر به آزادی خرمشهر نمی شد.

عملیات 4 مرحله ای برای آزادی خرمشهر

در نهایت عملیات" بیت المقدس" با رمز "یا علی بن ابیطالب(ع) "در ساعات اولیه بامداد 10 اردیبهشت ماه61 با هدف آزاد سازی خرمشهر آغاز شد. این عملیات در چهار مرحله انجام گرفت. در مرحله اول این عملیات، منطقه سر پل به مساحت 800 کیلومتر تصرف شد. در مرحله دوم که در 16 اردیبهشت 61 صورت گرفت، نیروهای ایرانی در شمال خرمشهر مستقر شده، جاده اهواز ـ خرمشهر و نیز مناطق دیگری را آزاد کردند. مرحله سوم عملیات در 19 اردیبهشت 61 آغاز و تلفات و خسارات سنگینی به دشمن وارد کرد و سبب شد تا بالاخره نیروهای خودی در دروازه‌های شهر مستقر شوند.

و در نهایت مرحله چهارم عملیات در اول خردادماه 81 آغاز و پس از درگیری شدید و محاصره بی امان دشمن، روز سوم خرداد ماه 61 انبوه نیروهای دشمن از مقاومت دست برداشته و با شعارهای "الموت لصدام و دخیل الخمینی" تسلیم نیروهای ایرانی شدند. بدین ترتیب خرمشهر پس از 34 روز مقاومت در برابر دشمن که در تاریخ 4/8/59 اشغال شده بود، پس از 575 روز و طی 25 روز عملیات در ساعت 11 صبح روز سوم خرداد 61 آزاد شد.

22 هزار و 500 شهید و مجروح برای آزادی یک شهر

آمارها نشان می‌دهد که تعداد کل شهدای عملیات بیت المقدس(25 روز عملیات طی چهار مرحله) به 5553 بالغ می‌شود که از این میان 1086 نفر نیروی ارتش و مابقی از نیروهای سپاه پاسداران و بسیجیان بودند. گفتنی است که تعداد مجروحین این عملیات به بیش از هفده هزار نفر بالغ می‌شود. همچنین مطابق آمار تعداد تلفات دشمن بصورت کشته و زخمی 16 هزار و اسیر 19 هزار نفر بوده است.

اصفهانی ها بیشترین شهدای آزادسازی خرمشهر

بر اساس آمار مرکز آمار و اطلاعات بنیاد شهید انقلاب اسلامی تمامی استان‌ها در عملیات بیت المقدس اعزام نیرو داشته‌اند. با توجه به اطلاعات موجود بیشترین درصد شهدا به ترتیب مربوط به استان اصفهان با 27/1 درصد، استان تهران با 13/6 درصد و استان خوزستان با 12/3 درصد است. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که بیشترین درصد فراوانی شهدای عملیات بیت المقدس در دامنه سنی 20-16 سال(49/4درصد) و 25-21 سال(31/5درصد) قرار داشته‌اند.

رایو بغداد: خرمشهر مثل بصره

اهمیت آزاد سازی خرمشهر تا جایی بود که که نیروهای متجاوز عراق پیش از نبرد سرنوشت ساز رزمندگان ما، برای آزادی خرمشهر در اطلاعیه‌ای به نیروهای خود دستور داده بودند که دفاع از خرمشهر را به منزله دفاع از بصره، بغداد و تمام شهرهای عراق در نظر داشته باشند. همچنین تجهیزات و امکانات دفاعی دشمن در این منطقه نشان می‌داد که عراق خرمشهر را به عنوان نماد پیروزی خود در جنگ به حساب آورده و قصد داشته است به هر قیمت،‌ این شهر را در تصرف نیروهای خویش نگهدارد. فتح خرمشهر در زمانی کمتر از 24 ساعت، موجب شد که بخش قابل توجهی از نیروهای مهاجم عراقی به اسارت نیروهای جمهوری اسلامی ایران درآیند.

امام خمینی (ره) در سوم خرداد ۱۳۶۱به مناسبت آزادی خرمشهر پیامی خطاب به ملت ایرانیان کردند، در اولین بخش این بیانیه آمده است : "با تشکر از تلگرافاتی که در فتح خرمشهر به اینجانب شده است، سپاس بی‌حد بر خداوند قادر که کشور اسلامی و رزمندگان متعهد و فداکار آن را مورد عنایت و حمایت خویش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصیب ما فرمود . "

تیترهای به یادماندنی و گزارش های خواندنی روزنامه ها درباره آزادسازی خرمشهر هنوز در ذهن خیلی ها مانده است

بازتاب رسانه ها نیز در این میان قابل توجه بود و نشان از اهمیت زیاد این ماجرا داشت، در آستانه ورود قوای ایران به خرمشهر بخش فارسی "رادیو بغداد" مکرر اعلام می‌کرد: «دفاع از خرمشهر دفاع از بصره است و آبروی امت عربی در گرو دفاع از خرمشهر است.» این رادیو تلاش می‌کرد سربازان وحشت زده عراقی را به مقاومت وادار کند.

مرور گزارش "رادیو بی بی سی"هم در این باره جالب است:«حوادث چند روز اخیر و ادعاهای عراق دایر بر عقب‌نشینی طبق برنامه، سرپوشی بر دامنه شکست این کشور به شمار می‌آید. ظرف دو ماه گذشته تقریباً تمام قوایی که در خوزستان موضع گرفته بودند، مجبور به عقب‌نشینی شدند. سقوط سریع خرمشهر به خصوص باعث سرافکندگی عراق شده است. طبق آمار، 30 الی 40 هزار سرباز از این شهر دفاع می‌کردند و فاصله آن تا مرز چند کیلومتری بیشتر نبوده است.»

خبرگزاری" آسوشیتدپرس" هم سقوط خرمشهر را شکستی توهین‌آمیز و واقعی برای دولت صدام در جنگ 20ماهه ارزیابی کرد. "رادیو لندن" نیز به نقل از کارشناسان، پیروزی در خرمشهر را به عنوان یکی از بزرگترین پیروزی‌های ایران بر شمرد. روزنامه "نیویورک تایمز" نیز عقب‌نشینی عراق را به عنوان بزرگترین شکست برای عراق در طول جنگ دانست .

روزنامه "واشنگتن پست " نیز عامل پیروزی ایرانیان را شیوه حملات زمینی ایران و تکمیل آن در مراحل مختلف دانست و تاکید کرد، عراقی ها هنوز یارای فراگیری آن را ندارند. مجله آلمانی "اشپیگل" نیز روحیه شهادت‌طلبی و تعصب را عامل پیروزی‌های اخیر ایران دانست و مجله پاکستانی "مسلم "بر نقش ایمان و قدرت روحی تاکید کرد .