جملات نابخردانه «سلطان عثمانی» و خشم عمومی در ترکیه/ وقتی اردوغان «الیت» می‌شود!

سرویس بین الملل «فردا»: طی روزهای گذشته دو لحظه منحصر به فرد در ترکیه به وجود آمد که به بهترین نحو وضعیت فعلی این کشور پس از فاجعه ریزش معدن را به تصویر می کشد. اولین لحظه در واقع همان تصاویر تلویزیونی از یکی از کارگران معدن سوما بود که ساعت ها پس از ریزش آن معدن نجات می یافت. چهره آن کارگر و لباسش کاملا سیاه شده و رنگ ذغال سنگ به خود گرفته بود و از آن جایی که نمی توانست به درستی راه برود با کمک دیگران خود را به خودروی امداد رساند و اولین جمله ای که خطاب به امدادگران گفت این بود:" آیا بهتر نیست چکمه هایم را درآورم تا برانکار کثیف نشود؟".

حال در اخبار و شبکه های اجتماعی و همین طور در تظاهراتی که طی روزهای گذشته در استانبول و آنکارا و ازمیر و دیگر شهرهای ترکیه برگزار می شود، بسیاری این پرسش را مطرح می کنند که به چه علت این کارگر ساده و زحمتکش و فقیر این تصور را دارد که ارزشش از یک برانکار کمتر است؟ بدین ترتیب این جمله آن معدنچی 36 ساله یعنی "مراد یاچین" که از 12 سال پیش در معدن سوما کار می کند، واکنش هایی عمیق را از سوی مردم موجب گردید.

اما دومین لحظه به دیدار رجب طیب اردوغان نخست وزیر از آن معدن فروریخته مربوط می شود. تصاویر مربوط به این دیدار در نوع خود تصاویری غیرمعمول به شمار می آید زیرا مردم از اردوغان با ناسزا استقبال می کنند و او را هو کرده و از وی می خواهند که فوری آن جا را ترک کند. آنها حتی به ماشین نخست وزیر نیز حمله می کنند و یکی از عکس ها نشان می دهد که یکی از مشاوران اردوغان مردی را که روی زمین افتاده به باد کتک گرفته است. شخص نخست وزیر در ساختمان شهرداری سوما ضمن ابراز همدردی با قربانیان و خانواده های آنان قول می دهد که هر کاری لازم باشد برای روشن شدن علت حادثه و بهبود شرایط کار انجام دهد. اما نخست وزیر در پایان سخنان خود جمله هایی به این مضمون می گوید که چنین اتفاق هایی کاملا عادی است و طبیعت این شغل همین است و در انگلستان سال 1862 نیز 204 نفر بر اثر ریزش یک معدن جان خود را از دست دادند.

این جملات چنان سنگین و خونسردانه و در عین حال بی رحمانه از دهان نخست وزیر خارج شد که همه آن سخنان پیشین وی در رابطه با همدردی با قربانیان و بازماندگان را به حاشیه برد و به شدت بر مردم گران آمد. اگرچه که رجب طیب اردوغان به خاطر سخنان اقتدارگرایانه اش شهرت دارد و بخشی از طرفداران او نیز به خاطر همین لحن وی از او حمایت می کنند اما در حالت عادی و در گذشته چنین جملات تندی از سوی اردوغان تنها علیه مخالفان سیاسی یا افرادی نظیر معترضان گزی پارک و ترک ها و شهروندانی که به وی رای نداده بودند و سبک و شیوه های دولت وی اعتراض داشتند به کار می رفت. این بار اما این جملات حتی رای دهندگان اردوغان را نیز رنجیده خاطر و خشمگین کرد. سوما در استان مانیسا قرار دارد و حزب عدالت و توسعه اردوغان در آخرین انتخابات پارلمانی در این استان 9/ 46 درصد از آرا را به خود اختصاص داده بود و به عبارت بهتر مانیسا یکی از پایگاه های اصلی حزب حاکم ترکیه محسوب می شد.

و در همان حال که چنین جملات نابخردانه ای از زبان رجب طیب اردوغان نخست وزیر جاری می شد، تظاهرکنندگان خشمگین جنبش گزی پارک بار دیگر در خیابان های آنکارا و استانبول و ازمیر و دیگر شهرهای ترکیه دست به تظاهرات زدند و این بار نه تنها استعفای شخص اردوغان بلکه کناره گیری کلیه اعضای کابینه او را خواستار شدند. البته این بار تظاهرکنندگان به نفع کسانی به خیابان ها ریخته بودند که تا پیش از این در واقع ارتباط چندانی با آنها نداشتند یعنی همان کارگران معدن و خانواده های آنان که فقیرترین فقرا به شمار می آیند. تظاهرکنندگان به نشانه همدردی و سوگواری لباس سیاه پوشیده و کلاه معدنچیان به سر و چکمه های معدن به پا کرده و عده ای از آنان حتی چهره های خود را نیز با ذغال سیاه کرده بودند.

اما واقعا به چه دلیلی نخست وزیر ترکیه چنین واکنش غیرمعمولی از خود نشان داد؟ این واکنش آن هم برای فردی که سر تا پا به صورت غریزی یک سیاستمدار است امری غیر غریزی و نامعقول به نظر می آید. بخش بزرگی از اعتبار سیاسی اردوغان همواره در خاستگاه اجتماعی او ریشه داشته است. او به هیچ عنوان سیاستمداری نبود که از جمله الیت کهنه ترکیه به حساب آید و مرد ساده ای بود که هیچ پیوند و قرابتی با طبقه اعیان و اشراف نداشت. اردوغان یک به اصطلاح "ترک سفید" نبود که در خانه های مجلل بزرگ شده و پدر و پدربزرگش سیاستمدار، وکیل دادگستری و استاد دانشگاه باشند. پدر او قایقران ساده ای در دریای سیاه بود و اردوغان همواره در برابر رای دهندگانش خود را مردی نشان می داد که از میان آنها سربرآورده است یعنی مردی متدین، فروتن، یک آناتولی تمام عیار و البته مردی زیرک و باهوش که خود را از هیچ به این مقام رسانده است.

این در حالی است که اردوغان همواره و با سماجت این پیوند عمیق با "مردمش" را حفظ می کرد و در این راه از به کار گرفتن اشارات و گفتن جملات احساسی هم دریغ نداشت. نخست وزیر ترکیه همیشه به هنگام حضور در مجامع عمومی دست راست را روی قلب خود قرار می داد تا نشان دهد که مردم را همواره در قلب خود دارد و طرفداران وی نیز در مقابل او را "برادر بزرگ ما طیب" خطاب می کردند. در همین انتخابات محلی اخیر نیز نخست وزیر ترکیه توانست با وجود جنجال های گزی پارک و رسوایی های پی در پی فساد مالی که مستقیما متوجه وی و نزدیکانش بود اکثریت آرا را به حزب خود اختصاص دهد و در واقع مردم بار دیگر و با وجود همه این جنجال ها اعتماد خود به اردوغان را نشان دادند.

اما ظاهرا در حال حاضر در آن پیوندهای محکم خللی وارد شده است. ادبیات نامعقول و تند اردوغان در سوما نشان می دهد که این مرد احتمالا دیگر مانند گذشته چندان شباهتی با آن "مرد ملت" ندارد بلکه خود به یک الیت بدل شده است. از قرار معلوم اردوغان مدت هاست با آن مردی که خود را از هیچ به این جا رساند فاصله گرفته و حال یعنی پس از آن که شمار زیادی معدنچی فقیر و زحمتکش در زیر آوارها جان خود را از دست داده اند با لحنی نامعمول از خطرات کار در معدن و عادی بودن آن می گوید. این جملات معمولا از دهان بروکرات ها خارج می شود و نه از سوی رییس دولتی که همواره می خواست خود را نزدیک به ملت نشان دهد.

این تجربه کاملا جدید در مورد آن سخنران زبردست و زیرک نشان می دهد که مردم نیز اردوغان را نمی خواهند و این مساله حداقل در مورد اهالی سوما صدق می کند. با این حال اردوغان می خواهد رییس جمهور شود و انتخابات آینده ریاست جمهوری در ماه آگوست میزان اعتماد مردم به او را نشان خواهد داد.

حتی عبداله گل، رییس جمهور ترکیه نیز با دیدار خود از سوما به نوعی دوری گزیدن حزب عدالت و توسعه را از مردم علنی تر کرد. "سونیت اوزدمیر" گزارشگر شبکه سی ان ان کوتاه زمانی پیش از ورود رییس جمهور خطاب به وی گفت:" آقای رییس جمهور به عنوان یک شهروند ترکیه از شما می خواهم که به سوما نیایید! زیرا اگر بیایید نیروهای امدادگر دست از کار می کشند". این گزارشگر از اقدامات امنیتی که به هنگام حضور سیاستمداران مخالف و موافق در سوما انجام می گیرد شکایت ها داشت. به هنگام این دیدارها منطقه کاملا قرق می شود و خانواده قربانیان باید از پشت حصارها شاهد توقف عملیات نجات تا خروج مقام های دولتی و سیاسی باشند و این مساله در زمان دیدار عبداله گل نیز اتفاق افتاد.

در این میان یکی از شبکه های وابسته به اپوزیسیون ترکیه فیلمی را انتشار داد که در آن درگیری لفظی نخست وزیر با یک جوان در سوپرمارکتی در سوما دیده می شود. ظاهرا آن جوان از اردوغان خواسته است تا کناره گیری کند و با واکنش خشم آلود نخست وزیر مواجه شده است:" کجا فرار می کنی ای اسراییلی تبار؟". البته این جوان بعد از انتشار این فیلم گفت که شخصا چنین جمله ای که او نوکر یا زاده اسراییل است نشنیده و نمی تواند تایید کند که اردوغان به وی دشنامی داده باشد.

منبع: شفقنا