نگرانی‌های وزیر نیرو از بحران آب در تابستان

مهر: وزیر نیرو با تاکید بر اینکه بحران آب در کشور جدی است، از دولت، مجلس، قوه قضائیه و مردم برای مدیریت مصرف آب کمک خواست. حمید چیت‌چیان گفت: موضوع آب برای کشور ما بسیار مهم بوده و ضروری است که از ابعاد مختلف به این موضوع پرداخته و آگاهی‌های لازم به مردم داده شود. این در حالی است که مطالبی که درباره موضوع آب بیان می‌کنیم، بسیار عمیق و نگران‌کننده‌ است که راهکار هم دارد؛ اما کلید حل مشکل آب تنها در دست مسئولان نیست و تمام مردم شامل شهروندان٬ روستانشینان٬ صنعت‌گران و کشاورزان باید کمک کنند تا بتوان موضوع بحران آب را مدیریت کرد. وزیر نیرو افزود: بحران آب جدی است؛ چراکه در 10 سال گذشته میزان آب تجدیدشونده کشور 130 میلیارد مترمکعب بود؛ اما اکنون در اثر کاهش متوسط بارش‌ها از سالانه 250 میلیمتر به 242 میلیمتر، حجم آب تجدیدشونده به 120 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. وی تصریح کرد: با این اتفاق، میزان آب در دسترس کاهش یافته و با افزایش جمعیت، رشد و توسعه صنعت و کشاورزی و توسعه شهرنشینی مصارف آب به‌شدت بالا رفته است. چیت چیان، با بیان اینکه در ابتدای انقلاب٬ سرانه آب تجدیدشونده هر ایرانی چهارهزار مترمکعب بود اما اکنون این رقم به کمتر از 1600 مترمکعب رسیده است، اظهار داشت: طبق استانداردهای موجود، مناطقی که کمتر از 1700 مترمکعب آب تجدیدشونده به‌ازای یک نفر داشته باشند، در معرض تنش آبی قرار دارند. وی افزود: اگر کشوری تا 40 درصد از آب تجدیدشونده خود را استفاده کند، قابل قبول است و بالاتر از 40 در وضعیت نگران‌کننده و بالاتر از 60 در مرحله بحران آبی قرار می‌گیرد و این درحالی است که ما الان 80 درصد از آب تجدیدشونده را در کشور استفاده می‌کنیم. چیت‌چیان خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها را یکی از علامت‌های بحران آب عنوان کرد و گفت: 298 دشت از مجموع 609 دشت کشور دارای بیلان منفی آب هستند و این 298 دشت وضعیتی مشابه دریاچه ارومیه را دارند اما چون زیر زمین است، کسی مشاهده نمی‌کند. وزیر نیرو افزود: شور شدن منابع آب زیرزمینی و کاهش جریان روان‌آب‌ها از علامت‌های بحران آب در کشور است. ضمن اینکه هم‌اکنون از نظر مقدار سرانه آب در مرحله تنش آبی و از نظر میزان آب تجدیدشونده در مرحله بحران آبی هستیم. چیت چیان سپس با اشاره به فعالیت‌های صورت‌گرفته برای استحصال و مدیریت آب در کشور و ایجاد مخازن آبی، تصریح کرد: در سال‌های گذشته، وزارت نیرو و صنعت آب کشور کارنامه درخشانی از نظر ایجاد تاسیسات استحصال و مدیریت آب دارند. وی با بیان اینکه تاکنون در کشور 690 سد احداث شده است که توانایی تنظیم 39 میلیارد مترمکعب و ذخیره‌سازی 49 میلیارد مترمکعب آب را دارند، اظهار داشت: سدهایی که تاکنون ساخته شده و یا در حال احداث است، افزون‌بر 76 میلیارد مترمکعب آب را تنظیم می‌کنند و این درحالی است که ما بیش از 46 میلیارد مترمکعب آب برای تنظیم نداریم. وزیر نیرو عنوان کرد: سد ساوه برای ظرفیت 130 میلیون مترمکعب آب ساخته شده اما بیش از 30 میلیون مترمکعب آب در خود ندیده است. همچنین سد کرخه با ظرفیت هفت میلیارد مترمکعب، تاکنون بیش از 2.7 میلیارد مترمکعب آب در خود ذخیره نکرده است و نیروگاه سد سیمره نیز به‌دلیل کافی نبودن ذخیره آب، امکان راه‌اندازی پیدا نکرده است. چیت‌چیان میزان بارش‌ها و روان‌آب‌ها در گذشته را بیشتر از زمان حاضر عنوان کرد و گفت: الان در اثر خشک‌سالی‌های پیاپی و تغییر اقلیم، میزان بارش‌ها و روان‌آب‌ها کاهش یافته است و سدهایی که ساخته شده، براساس محاسبه‌های پیشین وضعیت منابع آبی کشور بوده است. وی افزود: ما باید با کمک دولت٬ مجلس، قوه قضاییه و مردم به مرحله مدیریت مصرف آب وارد شویم. وزیر نیرو با بیان اینکه ما 96 میلیارد مترمکعب از منابع آب تجدیدشونده را استفاده می‌کنیم، تصریح کرد: باید حجم مصرف آب تجدیدشونده را به 72 میلیارد مترمکعب کاهش دهیم تا دریاچه‌ها٬ رودخانه‌ها و محیط زیست کمترین آبی را که نیاز دارند، تامین کنند. وی ادامه داد: بیش از 92 درصد از منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و هشت درصد به صنعت و شرب اختصاص دارد و اگر 10 درصد از مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش دهیم، به اندازه بیش از کل مصارف صنعت و شرب آب ذخیره می‌شود که می‌توان برای صنعت٬ رودخانه و احیای دریاچه‌ها به‌کار برد. چیت‌چیان بازده آبیاری در کشور را 33 درصد اعلام کرد و گفت: این درحالی است که بازده آبیاری در کشورهای هم‌سطح و یا پایین‌تر از ایران بیشتر است و به‌عنوان مثالبازده آبیاری در لیبی٬ هند٬ مصر و سوریه به‌ترتیب 60، 54، 53 و 45 درصد است. وی افزود: متوسط مصرف آب کشاورزی در ایران 92 درصد و این رقم در جهان 70 درصد است و متوسط تولید محصول به‌ازای یک مترمکعب آب در ایران بین 900 گرم تا یک کیلوگرم و در جهان 2.5 کیلوگرم است. چیت چیان تاکید کرد: مدیریت مصرف در بخش کشاورزی به معنای تعطیلی کشاورزی٬ کاهش درآمد کشاورزان و یا کاهش تولید محصول نیست و ما به‌دنبال افزایش تولید در هر هکتار و مصرف آب کمتر و افزایش درآمد کشاورزان هستیم. وزیر نیرو کاهش مصرف آب٬ افزایش درآمد و افزایش سطح تولید را با اجرای سه راهکار امکان‌پذیر توصیف کرد و گفت: بالا بردن بازده با آبیاری تحت فشار، تغییر نوع کشت و تغییر شیوه کشت و توجه به کشت صنعتی، میزان تبخیر و مصرف آب را کاهش می‌دهد و حتی با زیرکشت بردن مساحت کمتری از سطح زمین می‌توان محصول بیشتری تولید کرد. وی درباره انتقال آب از یک حوزه به حوزه دیگر برای جبران کمبود آب، گفت: کارشناسان مدیریت آب در جهان بر این باور هستند که انتقال آب یک راه‌حل اساسی نیست و یک راه‌حل اضطراری است و باید برای حل مشکل آب با توجه به پتانسیل‌های آب هر منطقه تصمیم‌هایی اتخاذ کرد. چیت چیان ادامه داد: ما در منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار داریم و در شمال و جنوب از نعمت دریا برخوردار هستیم که باید از این نعمت استفاده کنیم اما شیرین‌سازی آب هزینه‌های زیادی دارد. وی هزینه شیرین‌سازی یک مترمکعب آب بدون درنظر گرفتن هزینه‌های انتقال آن را 0.6 یورو عنوان کرد و گفت: به‌عنوان مثال، برای انتقال هر مترمکعب آب به کرمان بین پنج‌هزار تا 10 هزار تومان بسته به نقطه مصرفی سرمایه‌گذاری لازم است و تنها باید از آب دریا برای مصارف شرب و صنعت استفاده کنیم و برای کشاورزی مقرون به‌صرفه نیست. وزیر نیرو با بیان اینکه در انتقال آب باید به مسایل زیست‌محیطی و اجتماعی توجه کنیم، اظهار داشت: شرایط دریای عمان و خلیج فارس از دریای خزر متفاوت است و پساب تاسیسات آب شیرین‌کن که آب شور غلیظی است و موجب تغییر درجه حرارت آب می‌شود، تا یک شعاعی حیات ماهی‌ها را به خطر می‌اندازد. وی تاکید کرد: دست‌کاری زیاد طبیعت خود مشکلات زیست‌محیطی زیادی به‌وجود می‌آورد که گاهی بری حل آن مشکل زیست‌محیطی، به هزینه‌های زیادی نیاز است ضمن آنکه طرح‌هایی که به دست‌کاری زیاد طبیعت متکی است، اغلب به نتیجه نمی‌رسند. چیت چیان درباره تغییر تشکیلات سازمانی برای بهبود شرایط آب در کشور، گفت: ما این تجربه را در کشور داریم که در جایی که مشکلاتی وجود دارد، به سمت تغییر تشکیلاتی می‌رویم درحالی که مشکل این نیست و ما باید به سمت رفع مشکل اصلی برویم. وی افزود: اتاق فکر آب در وزارت نیرو تشکیل شده است که استادان برجسته و کارشناسان خبره و شماری از وزسران پیشین نیرو و کشاورزی در نشست‌های آن حضور دارند و نتایج خوبی تاکنون از برگزاری این نشست‌ها حاصل شده است. چیت چیان افزود: در نشست آخر به نتیجه رسیدیم که امکان مصرف نامحدود آب در بخش‌های مختلف حذف شود و در 609 دشت موجود در کشور، میزان برداشت مجاز برای هر بخش مشخص شود و آن را برای اجرا به مسئولان هر بخش اعلام کنیم. وی افزود: ما برای حل این موضوع، به همکاری نزدیک سازمان‌های ذیربط نیاز داریم که خوشبختانه در سال‌های گذشته شورای‌عالی آب با ریاست رییس‌جمهوری یا معاون اول وی برگزار می‌شود و در این شورا تا حدودی هماهنگی‌ها با سایر دستگاه‌ها به‌وجود می‌آید. وزیر نیرو درباره جداسازی مصرف شرب از مصارف بهداشتی نیز گفت: در این مورد، مطالعه‌هایی در حال انجام بوده و فعالیت‌هایی در شهر قم صورت گرفته است و اجرای آن به منطقه جغرافیایی بستگی دارد. به‌گفته وی، یکی از راهکارهای مدیریت مصرف، جداسازی شبکه شرب از شبکه بهداشتی است که برای اجرای این طرح در حال انجام مطالعه هستیم. وزیر نیرو سپس با بیان اینکه 12 طرح انتقال حوزه به حوزه آب با ظرفیت 2.1 میلیارد مترمکعب اجرا شده است که بیش از نصف این آب از سرشاخه‌های کارون تامین شده و به اصفهان منتقل می‌شود، گفت: براساس مصوبه شورای‌عالی آب، یک طرح انتقال آب دیگر فقط برای مصرف شرب باید در این بخش اجرا شود. وی با بیان اینکه بعضی از دوستان اصرار دارند که انتقال آب از سد بهشت‌آباد به اصفهان ازطریق تونل به طول 65 کیلومتر انجام شود، گفت: انتقال این آب ازطریق تونل راهکار مناسبی نیست چراکه با تجربه‌های ناموفقی که در گذشته در طرح‌هایی نظیر تونل انتقال آب کوهرنگ 3، سرشاخه‌های دز به قمرود و نواحی غرب با پدیده خشک شدن چشمه‌ها٬ چاه‌ها و قنات‌ها مواجه شدیم، برای جلوگیری از این موضوع قرار شد آب ازطریق لوله و ایستگاه پمپاژ منتقل شود. چیت چیان ادامه داد: با اجرای این کار، افزون‌بر تامین آب موردنیاز شرب اصفهان، حساسیت مردم چهارمحال و بختیاری برای خشک شدن 40 تا 50 چشمه برطرف می‌شود ضمن آنکه به نظر مردم خوزستان توجه شده است. وی تاکید کرد: وزارت نیرو با انجام کارهای کارشناسی و بررسی در شورای‌عالی آب به این نتیجه رسید که این طرح را ازطریق لوله و ایستگاه پمپاژ آب اجرا کند. چیت چیان درباره انتقال آب از دریای خزر به سمنان، گفت: از دید وزارت نیرو، این انتقال برای تامین آب شرب و صنعت توجیه اقتصادی دارد اما تاکنون سازمان محیط زیست با اجرای این طرح مخالفت کرده است و درصورت پیدا شدن راهکارهایی برای به حداقل رساندن آثار سوء زیست‌محیطی، این طرح اجرا می‌شود. وی در ادامه با بیان اینکه بازچرخانی آب از سیاست‌های اصلی وزارت نیرو است، اظهار داشت: از پساب تولیدی حاصل از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بستگی به ویژگی‌های پساب می‌توان برای صنعت و گاهی اوقات با درنظر گرفتن استانداردهای آب کشاورزی، از آن در بخش کشاورزی استفاده کرد. چیت‌چیان تاکید کرد: احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در مقیاس‌های بزرگ و کوچک قابل اجرا است. وی با اشاره به تجربه سایر کشورها در استفاده از پساب، گفت: در آلمان برای هر ساختمانی یک تصفیه‌خانه وجود دارد که پساب تصفیه‌شده برای مصرف سیفون و فضاهای سبز استفاده می‌شود ضمن آنکه در استرالیا که کشور پربارشی است، با ایجاد منبع‌هایی بر روی ساختمان‌ها، آب جمع‌آوری شده از باران برای مصارف آبیاری فضای سبز و سیفون استفاده می‌شود. وزیر نیرو با بیان اینکه حدود 237 میلیون مترمکعب آب از زاینده‌رود و چاه‌ها برای صنایع منطقه اختصاص یافته است که با تصویب شورای‌عالی آب، بخشی از این آب به کشاورزان و مصارف شرب اختصاص می‌یابد و آب صنعت از پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب تامین می‌شود، گفت: 37 میلیون مترمکعب آب ازطریق بازچرخانی تامین می‌شود و صنایع موظف به ایجاد سامانه‌های بازچرخانی آب هستند. وی خاطرنشان کرد: براساس تصمیمی که در اسفندماه سال گذشته گرفته شد، دست‌کم یک نفر از اعضای هیات‌مدیره شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو، باید از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها باشند که با این اقدام از ظرفیت‌های دانشگاه در حل مشکلات صنعت آب استفاده شود ضمن آنکه رشته‌های جدیدی برای مدیریت آب در ایران ایجاد می‌شود.