آخرین وضعیت درون مذاکرات ایران و 1+5 چیست؟/ خط قرمزهای ایران کدام‌اند؟
کارشناسان مطلع از موضوع می گویند از آنجا که در این بخش است که روشن خواهد شد که آینده برنامه و فناوری غنی سازی بویژه از حیث نوع ماشین ها چه خواهد بود، دو طرف در این باره پافشاری ویژه ای از خود نشان می دهند.
هیئت های کارشناسی ایران و 1+5 آخرین دور مذاکرات کارشناسی خود قبل از آغاز نگارش پیش نویس توافق نهایی را روزهای سه شنبه و چهارشنبه 16 و 17 اردیبهشت 1393 (6 و 7 می 2014) در نیویورک انجام دادند.
مطابق با گزارشی که «ایران هسته ای » منتشر کرده است، در این دور از مذاکرات مقدمات لازم برای آغاز رسمی متن توافق نهایی فراهم شده و نگارش این متن در دیدار روز 23 اردیبهشت دو تیم آغاز خواهد شد.
اگرچه گزارش های دیگری وجود دارد که می گوید مدت ها قبل یک پیش نویس برای توافق نهایی نوشته شده و اکنون مسئله اصلی دو طرف چگونگی قبولاندن آن به محیط داخلی خودشان است نه نگارش متن اصلی توافق.
با این حال، گزارش ها نشان می دهد اکنون عمده مذاکرات به دو موضوع محدود شده است:
1- ظرفیت غنی سازی در ایران
2- موضوع تحقیق و توسعه مرتبط با غنی سازی
درباره مسئله اول دشواری موجود مربوط به ایران است که از آنجا که استدلال های دو طرف درباره میزان نیاز عملی ایران به غنی سازی متفاوت است، در نتیجه ظرفیت غنی سازی که ایران می تواند در طول گام آخر برای خود حفظ کند اختلاف نظر گسترده ای وجود دارد.
مقصود از ظرفیت غنی سازی در اینجا ترکیب تعداد و نوع ماشین های سانتریفیوژ است که بر اساس شاخصی به نام «واحد کاری تفکیک کنند» ( SWU ) محاسبه می شود.
ارزیابی سازمان انرژی اتمی در ایران این است که باید ظرفیت فعلی غنی سازی به طور کامل حفظ شود و آنچه می توان درباره آن مذاکره کرد صرفا برنامه آتی توسعه این صنعت است.
ایران اکنون حدود 21000 ماشین نصب شده (در نطنز و فردو) دارد که 1000 عدد آن ماشین نسل دوم است.
از این تعداد فقط 8000 ماشین در حال دریافت گاز و غنی سازی است.
اما طرف غربی تاکید دارد که اولا تعریف ایران از «نیاز عملی به غنی سازی» را نپذیرد، ثانیا غربی ها استدلال می کنند ایران در توافق ژنو پذیرفته است که باید برنامه غنی سازی خود را محدود کند و این موضوع قابل مذاکره مجدد نیست و ثالثا از دید امریکا آنچه تعیین می کند ظرفیت غنی سازی ایران چقدر باشد، افزایش زمان Break out (زمان لازم برای تولید اورانیوم یک سلاح) به 12-18 ماه است نه نیاز عملی ایران و چیزهایی از این قبیل.
کارشناسان می گویند بر اساس این فرمول، غربی ها اصرار دارند تعداد ماشین های ایران زیر 4000 عدد و مقدار مواد 5 درصدی که ایران می تواند حفظ کند زیر 1200 کیلوگرم باشد.
به این ترتیب، به نظر می رسد بحث ها در این باره به بن بست خواهد رسید مگر اینکه یک طرف تصمیم بگیرد از موضع خود کوتاه بیاید.
موضوع دومی که مذاکرات بر آن متمرکز است، مسئله تحقیق و توسعه مرتبط با غنی سازی است.
کارشناسان مطلع از موضوع می گویند از آنجا که در این بخش است که روشن خواهد شد که آینده برنامه و فناوری غنی سازی بویژه از حیث نوع ماشین ها چه خواهد بود، دو طرف در این باره پافشاری ویژه ای از خود نشان می دهند.
غربی ها مایلند برنامه تحقیق و توسعه در ایران عملا تعطیل شود و ماشین های ایران از نسل اول فراتر نرود.
این بدان معناست که کیفیت غنی سازی در ایران هرگز رشد نخواهد کرد.
این در حالی است که اطلاعات موجود نشان می دهد حفظ و رشد برنامه تحقیق و توسعه در حوزه غنی سازی جزو خطوط قرمز ابلاغی به تیم مذاکره کننده هسته ای ایران است.