در پرداخت یارانه‌های نقدی هدفمند عمل شد؟/ توقع متقابل دولت و مردم درباره یارانه‌های نقدی

سرویس اقتصادی «فردا»؛ موضوع ثبت نام برای دریافت یارانه‌های نقدی چندی است که به عنوان اصلی‌ترین دغدغه مردم تبدیل شده‌ است. استرس و نگرانی مردم برای ثبت‌نام آنهم به صورت اینترنتی سبب شده که این روزها بازار کافی‌نت‌ها و دفترهای پیشخوان داغ شود. اما در این روند مساله‌ اصلی که باید بدان توجه شود موضوع انصراف از دریافت یارانه‌های نقدی است. مساله‌ای که نکات چندی بر آن مترتب است. اگر با نگاه توسعه محور به مساله یارانه‌های نقدی نگاه کنیم موضوع هدفمند کردن این یارانه‌ها مطرح می‌شود. درواقع این سئوال بوجود می‌آید که واریز پولی که عمدتا از طریق افزایش قیمت حامل‌های انرژی به دست می‌آید دوباره در حساب مردم چه لزومی دارد؟ و خرد کردن پولی که از این طریق به دست می‌آید و اعطای آن به طور مساوی میان فقیر و غنی چه فایده‌ای برای اقتصاد کشور دارد؟ اگر با نگاه توسعه محور به این موضوع نگاه کنید تقسیم این سرمایه و واریز آن به حساب مردم چندان مطلوب نیست. درواقع در نگاه توسعه محور تبدیل مازاد اقتصاد به پس انداز و از سوی دیگر تبدیل پس انداز به سرمایه‌گذاری و هدایت کیفی آن به سمت تولید و ... دغدغه کارگزاران و نخبگان اقتصادی است. به عبارت دیگر در اینجا بحث محتوای فرایند سرمایه‌گذاری مطرح می‌شود که یکی توسعه‌ای کردن ساختار سرمایه‌گذاری و دیگری کاراکردن عمل سرمایه گذاری است. در علم اقتصاد نیز تولید در جامعه از دید نظری به دو نوع تقسیم می‌شود. بخشی که نیاز معیشتی جامعه است و بخشی که اضافه بر آن نیاز است که از آن به عنوان مازاد اقتصادی نام می بریم. این مازاد اقتصادی به صورت بالقوهٰ، ظرفیت پس انداز جامعه را تشکیل می دهد، ولی طبیعتا بالفعل ممکن است پس انداز شود یا نشودٰ، مصرف شود یا از کشور خارج شود. به هر حالٰ‌، مازاد به این مفهوم مورد توجه است که بتوان آن را سرمایه‌گذاری کرد و کشوری مانند ایران که بایستی زیرساخت‌های لازم را برای رسیدن به توسعه فراهم کند، نیاز مبرمی به این سرمایه‌گذاری دارد. اما سرمایه‌گذاری تنها در بخش‌های صنعتی و تولیدی و خدماتی مانند بهداشت و آموزش خلاصه نمی شود. سرمایه‌گذاری می‌تواند در بخش مصرف نیز صورت گیرد به این معنا که در جامعه وجوهی به مصرف تخصیص یابد و در مقابل آن مصرف افرادی که زیر خط حداقل معیشت هستندٰ بتوانند خود را در این زمینه احیا کنند، در حقیقت، این وجوه فقط مصرفی نیستند، بلکه سرمایه‌گذاری نیز هستند. به این معنا که اگر سطح زندگی افرادی که زیر خط فقر هستند، بالا بیاوریم، کارایی و بهره‌وری نیز بالا می رود. درحالی که از حدی به بالا، وجوه مصرفی فقط مصرف هستند و دیگر تاثیر عمده‌ای در سرمایه گذاری ندارند. به همین دلیل بحث اختصاص یارانه‌های نقدی به افرادی که نیازمند این پول هستند و تا حدودی کم کردن فواصل میان طبقات مختلف جامعه در این زمینه مطرح می‌شود. از این رو باید نسبت به هدفمند کردن یارانه‌های نقدی اقدامی عاجل صورت گیرد. موضوع دیگری که در این میان مطرح است توجه به سرمایه و حفظ و سرمایه گذاری آن در پروژه مطمئن است. به این معنا که دولت نه تنها در بخش یارانه‌های نقدی بلکه در بخش‌های دیگر نیز نسبت به حفاظت از سرمایه و سرمایه‌گذاری هدفمند آن در زیرساخت‌ها و بخش‌های توسعه‌ای اقدام کند. به عنوان مثال روز گذشتهٰ حجت‌الاسلام غلامحسین محسنی‌اژه‌ای سخنگوی قوه‌قضاییه با اشاره به موضوع بدهکاران بانکی و عدم پرداخت بدهی‌شان بیان داشت: «دولت مرحله دوم هدفمندی یارانه ها را در حال اجراست و همه در تلاشند تا اگر نیازی به یارانه ندارند انصراف دهند. اما همانطور که از مردم توقع داریم در مسائل مختلف به دولت کمک کنند انتظار داریم که دولت نیز تصمیمات صحیحی را اتخاذ کند مثلا وقتی می گوییم 45 هزار تومان یارانه را دریافت نکنید اما در جایی دیگر صدها هزار میلیارد حیف می شود. مثلا همین 60 هزار میلیارد تومان که در معوقات بانکی که در اختیار افراد خاص گرفته و از آن طرف مجبوریم اصرار کنیم که یارانه را نگیرید.» در این راستا، اهتمام دولت در حفاظت از سرمایه‌های ملی و همچنین تخصیص آن به بخش‌های مولود علاوه بر تسریع روند توسعه در کشور سبب ایجاد خرسندی و اعتماد در مردم می‌شود و می‌توانیم از این راه شاهد انصراف افراد بیشتری در جهت عدم دریافت یارانه های نقدی باشیم. به هر حال هر چقدر دولت از مردم توقع دارد که از یارانه‌های نقدی انصراف دهندٰ، به طور متقابل مردم نیز از دولت توقع دارد پولی که آنها از آن صرف نظر می‌کنند در توسعه ملی و آبادانی کشور صرف شود و در این راستا باید اقدامات قابل توجهی صورت گیرد.