عربستان و شکست مطلق

فارس : اگر بخواهیم وضعیت و موقعیت عربستان را در سال 92 با توجه به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بسنجیم باید بگوییم، خاندان آل سعود با سالی خوش یمن همراه نبودند. شکست سیاست های ریاض در سوریه و همچنین بحران شکل گرفته در مصر و اختلاف با قطر و ترکیه در این مورد و از سوی دیگر تضعیف موقعیت عربستان در صحنه بین المللی با توجه به توافق ایران با 5+1 و در عرصه داخلی نیز نقض گسترده حقوق اقلیت ها و همچنین کارگران خارجی، سرفصل های اصلی تحولات عربستان سعودی است. شکست اهداف آل سعود در سوریه ارتش سوریه در خرداد 92 توانست بر منطقه استراتژیک «القصیر» مسلط شود و تمامی معادلات را به نفع خود تغییر دهد. از این واقعه به بعد، عربستان سعودی، به طور مجدانه تری خود را درگیر وقایع سوریه کرد. به ویژه آنکه قطر و ترکیه، سعی داشتند نقش خود را در سوریه کمرنگ تر کنند که این موضوع نیز راه را برای جولان عربستان در این کشور باز تر می‌کرد. کشف محموله‌های حاوی مواد شیمیایی از مخالفین که نشان از عربستان سعودی می‌داد، بیانگر عزم آل سعود برای پیروزی در سوریه آن هم به هر قیمتی داشت. از سوی دیگر، بحران بمباران شیمیایی در حومه دمشق اتفاق افتاد و زمینه‌ها برای حمله غرب به سوریه با تشویق شدید عربستان سعودی مهیا بود که در روزهای منتهی به حمله قریب الوقوع، انصراف آمریکا از حمله نظامی و توافق با روسیه جهت از میان بردن تسلیحات شیمیایی سوریه، نشان از شکست عربستان در سوریه می داد، طوری که رابطه بین ریاض و واشنگتن را بحرانی ساخت. از این تاریخ به بعد، سران آل سعود سعی کردند، به طور یک جانبه وارد معرکه سوریه شوند. دیدار بندربن سلطان از موسکو و صحبت با مقامات کرملین برای توقف حمایت از دمشق در ازای امتیازات اقتصادی خیره کننده از جمله اقدامات ریاض در این راستا بود. عربستان همچنین با هدف تضعیف حزب الله لبنان و کنترل آن و جلوگیری از ورود نیروهای حزب الله به سوریه، قرارداد 3 میلیارد دلاری برای خرید تسلیحات جهت تقویت ارتش لبنان را با فرانسه امضاء کرد. در همین حال، مقاومت شدید دولت و ارتش سوریه در برابر تروریست ها، حالت فرسایشی و بدون فایده به نبرد در سوریه می داد که این مسأله جریان بازگشت تروریست ها به کشورهای خود را تسریع می بخشید.در این زمان بود که بسیاری از کشورها خطر نفوذ و گسترش تروریست در کشورشان را با نگرانی دنبال کردند و عربستان نیز به عنوان مستعدترین کشور به عنوان مقصد بعدی تروریست ها، همراه با فشار آمریکا و غرب به عربستان، این کشور را مجبور ساخت تا به صورت گسترده در سیاست های خود در قبال سوریه تغییراتی را از خود نشان دهد و این موضوع در برکناری «بندربن سلطان» فرد تندروی خاندان آل سعود از پرونده سوریه و سپردن آن به «محمد بن نایف» وزیر کشور عربستان نمود پیدا می کند. علاوه بر این تصمیم ریاض در گنجاندن «داعش» و «جبهة النصره» در لیست تروریست ها و قانون مبارزه با تروریست که بازگشت تروریست ها از زمین سوریه را با مجازاتی همراه می کرد، موضوع دیگری بود که نشان از روند جدید این کشور در قبال سوریه آن هم با فشار غرب دارد. کمک به تشدید بحران در مصر پس از برکناری «محمدمرسی» از پست ریاست جمهوری توسط کودتای ارتش، قطب بندی در فضای سیاسی مصر وارد فاز رادیکال شد و اخون المسلمین با سرمایه اجتماعی عظیم خود در برابر نظامیان و گروههای سکولار دیگر قد علم کرد. در این میان، عربستان سعودی به عنوان حامی سنتی نظامیان در مصر، با شدت تمام به نفع ارتش موضع گیری کرد و در آخر نیز «اخوان المسلمین» را در لیست گروههای تروریستی قرار داد. که این موضوع با توجه به پایگاه اجتماعی اخوان المسلمین در بسیاری از کشورها، باعث افت جایگاه آل سعود در جهان اسلام شده است. سران ریاض، پس از سقوط دولت مرسی، با اشتیاق تمام به سوی دولت نظامی ها در مصر شتافتند و در وهله اول 5 میلیارد دلار کمک اقتصادی در اختیار قاهره گذاشتند. همچنین مصر و عربستان در تاریخ 27 آبان 92 رزمایش 10 روزه دریایی را در آب های دریای سرخ انجام دادند. اختلاف با قطر بحران مصر و حمایت قطر از اخوان المسلیمن و جا دادن به «شیخ یوسف القرضاوی» روحانی حامی اخوان المسلمین و از سوی دیگر، تقابل گروههای وابسته به قطر و عربستان در ائتلاف معارضین سوریه، اختلاف بین ریاض و دوحه را که از مدت ها پیش وجود داشته است را شعله ور کرد. به طوری که ابتدا امیر کویت سعی کرد بین طرفین میانجیگری کرده و توفقنامه ای را به امضای طرفین برساند که قطر متعهد شده بود از حمایت اخوان المسلیمن دست بکشد. اما دوحه همچنان سیاست های خویش را دنبال کرده و یوسف القرضاوی را نیز در دوحه نگه داشت. این موضوع با واکنش تند عربستان مواجه شده و این کشور به همراه طیف نزدیک خویش یعنی بحرین و امارات سفرای خود را از دوحه پایتخت قطر فراخواندند. این بحران تا کنون ادامه دارد و دولت قطر اعلام کرده است کسی حق ندارد در سیاست های داخلی ما دخالت کند و همچنان بر مشی گذشته خود پافشاری می کند. اختلاف با آمریکا توافق آمریکا با روسیه بر سر تسلیحات شیمیایی دمشق که منجر به لغو گزینه نظامی علیه این کشور شد بیش از هر چیزی رابطه عربستان با آمریکا را تیره کرد. این موضوع در کناره گیری عربستان از عضویت غیر دائم در شورای امنیت خود را نشان داد و حاکمان ریاض در این باره گفتند: « شورای امنیت توانایی پایان دادن به جنگ‌ها و حل بحران‌های بین المللی را ندارد.» بعد از این واقعه، توافق ایران با مجموعه 5+1 سران آل سعود را به وحشت انداخت، توافق اولیه تهران با 5+1 آل سعود را با این نگرانی مواجه ساخت که شاید ایالات متحده دوباره به سمت ایران متمایل شود که این موضوع در صحبت های مسئولین عربستانی در محدود کردن رابطه خود با واشنگتن نمود پیدا کرد. تحولات داخلی و موضوع حقوق بشر عربستان سعودی سال 92 را در حالی شروع کرد که «شیخ نمر باقر النمر» روحانی برجسته شیعی که در زندان به سر می برد، برای اولین بار در دادگاه حاضر شد؛ اما مسأله جنجالی هنگامی رخ داد که نماینده دادستانی کل چندین اتهام به شیخ نمر وارد کرد که بارزترین آنها "فتنه انگیزی در قطیف"، جلب دخالت خارجی و حمایت از شورش در بحرین بود و از دادگاه خواست تا مجازات محاربه با خدا را علیه وی اجرا کند که این موضوع موجی از تظاهرات و خشم ملت عربستان را در پی داشت. چند هفته بعد از این ماجرا «ساره لیا واتسن» مدیر اجرایی بخش خاورمیانه در سازمان دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود بر لزوم اصلاحات فوری در سیستم قضایی عربستان تأکید کرد. دیده بان حقوق بشر همچنین از این کشور خواست از بازداشت و تعقیب فعالان اجتماعی دست بردارد. درست دو روز بعد از این گزارش، در تاریخ 2 اردیبهشت 92 شماری از شهروندان معترض در ریاض با برگزاری تجمع برکناری «محمد بن نایف» وزیر کشور عربستان را خواستار شدند. تجمع کنندگان همچنین در شعارهای خود بر ضرورت آزادی بازداشت شدگان سیاسی تأکید کردند. اما موضوعی دیگر پرونده حقوق بشر در عربستان را از زاویه دیگری مقابل افکار عمومی گشود و آن ظلم و تبعیضی بود که در حق کارگران خارجی روا می شد. در آبان 92 نیروهای امنیتی آل سعود 20 تبعه اتیوپی را به اتهام تحریک به تجمع در مقابل ساختمان مهاجرت در بندر «جده» دستگیر کردند.همچنین در پی درگیری نیروهای امنیتی عربستان با تعدادی از کارگران آفریقایی که در تظاهرات اعتراضی شرکت کرده بودند یک کارگر کشته و تعدادی زخمی شدند. این درگیری‌ها بعد از آن روی داد که دولت عربستان تعدادی زیادی از کارگران را به دلیل آنچه مخالفت با قانون کار و اقامت در این کشور خوانده می‌شود، اخراج کرد که این امر به درگیری‌ بین این کارگران و نیروهای امنیتی عربستان انجامید.