فرزندپروری سدی در برابر اعتیاد

ایسنا: ابوالقاسم رحمت‌زاده - یک روانشناس است که در زمینه فرزند پروری می‌گوید: فرزندپروری به معنای تربیت یا پرورش فرزندان است به عبارت دیگر، فرزندپروری به مجموعه‌ای اعمال و رفتارها گفته می‌شود که والدین اختصاصا برای رشد، برقراری ارتباط، آموزش، ارضای نیازها، مراقبت و در مجموع تربیت فرزندان خود انجام می‌دهند. صرف‌نظر از میزان آشنایی والدین با مفهوم یا تعریف فرزندپروری، هر یک از شیوه یا روش فرزندپروری استفاده می‌کنند. وی با اشاره به انواع روش‌های فرزندپروری عنوان می‌کند برخی از والدین می‌خواهند فقط به فرزندانشان محبت کنند همچنین برای گروهی از والدین تنها رعایت نظم و کنترل فرزندان اهمیت دارد و برخی نیز معمولا رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که تلفیقی از محبت و انضباط است. به اعتقاد روانشناسان، صرف‌نظر از انواع رفتارهایی که والدین برای تربیت فرزندان خود به کار می‌برند، در مجموع فرزندپروری براساس دو رکن محبت و انضباط استوار است، محبت به معنای وجود و ابراز برخی ویژگی‌های خوب در ارتباط بین والد و فرزند جهت پاسخگویی به نیازهای آنان مانند صمیمیت، علاقه، پذیرش، توجه و گرمی است. محبت زمینه مساعد برای تربیت فرزندان را فراهم می‌کند در مقابل در خانواده‌های عاری از محبت به نیازهای اساسی فرزندان توجه نشده و احتمال لغزش در دام‌ رفتارهای پرخطر بیشتر است. انضباط یا عمل نیز به مجموعه‌ای از انتظارات، مسؤلیت‌ها، محدودیت‌ها و وظایف مشخص گفته می‌شود که توسط خانواده در نظر گرفته می‌شود انضباط و عمل متعادل، تربیت را قانونمند می‌کند. در مقابل فرزندان خانواده‌هایی که قوانین سخت در تربیت فرزندان وضع کرده یا برایشان اهمیتی ندارد، معمولا دچار مشکلات متعدد می‌شوند در حالی که هم محبت و هم انضباط در پرورش درست فرزندان اهمیت دارند، اما افراط و تفریط در هر یک از آن می‌تواند مشکل‌ساز شود. اطاعت بدون چون و چرا به عنوان یک ارزش خانوادگی مهم، عدم توجه به علایق، نیازها و سلیقه‌های فرزندان در برنامه‌ریزی‌ها، داشتن انتظارات زیادی از فرزند بدون گفتن دلایل آن از جمله سایر ویژگی‌های والدین مستبد است. باید گفت گه خانواده مستبد پیامدهایی دارد و فرزند خانواده‌های مستبد با مجموعه‌ای از مشکلات روانی اجتماعی مواجه هستند که عمده آنها از عوامل خطر و زمینه‌ساز اعتیاد فرزندان محسوب می‌شوند و مشکلات رفتاری، عزت نفس پایین، مهارت‌های اجتماعی ضعیف، گوشه‌گیری و انزوا، ضعف در هدف‌گزینی، ضعف در تصمیم‌گیری، اضطراب بالا، فقدان کنجکاوی، وابستگی به والدین، واکنش ضعیف در برابر ناکامی‌ها و تسلیم در دختران و خصومت در پسران از مهمترین این پیامدها محسوب می‌شود. فرزندان خانواده‌های سهل‌گیر واقعا در خانواده حکومت می‌کنند. معمولا تمام اعضای خانواده در حال ارایه خدمات و سرویس به آنها هستند. در این نوع فرزندپروری انتظار و توقع از فرزندان کم، اما توجه و محبت زیاد است و نبود قواعد و قوانین خانوادگی برای فرزندان نبود هر گونه انتظار، توقع، مسؤلیت و در نتیجه آزاد، بی‌مسؤلیت و بی‌برنامه بودن این فرزندان از سایر خصوصیات والدین سهل‌گیر است. بر اساس این تحقیق، تربیت به معنای سخت‌گیری بر فرزندان نیست. درواقع سهل‌گیری هم می‌تواند به اندازه سخت‌گیری برای فرزندان مشکلات ایجاد کند ایجاد مزاحمت برای دیگران، ضعف در درک پیامدهای رفتار خود، کاهش موفقیت‌های تحصیلی، وجود مشکلات رفتاری به ویژه پرخاشگری بالا و مستعد بودن برای سوء مصرف مواد اعتیادآور برخی از ویژگی‌های فرزندان خانواده‌های سهل‌گیر است. خانواده غافل نیز به نوبه خود پیامدهایی دارد و فرزندان این خانواده‌ها نه تنها آزادی بی‌حد و حصری دارند بلکه نه محبتی دریافت می‌کنند و نه کسی از آنها انتظار و توقعی دارد. والدین غافل معمولا فرصت‌های تربیت فرزندان را از دست داده و حتی به تهدید تبدیل می‌کنند. طرد، ضعف یا فقدان دلبستگی ایمن، ضعف در مهارت‌های هیجانی، شناختی و اجتماعی، پرخاشگری، عدم پیروی و اطاعت از استانداردها، نافرمانی، رفتارهای ضد اجتماعی، پیوستن به گروه‌ها و باندهای ضد اجتماعی و قرار گرفتن در معرض انواع رفتارهای پرخطر از جمله اعتیاد برخی از ویژگی‌های فرزندان خانواده‌های غافل محسوب می شود. بر اساس این گزارش، این در حالیست که بهترین روش فرزندپروری، روش قاطعانه است در این روش، والدین هم از فرزندان خود انتظاراتی دارند و هم نسبت به آنها توجه و محبت کافی نشان می‌دهند و انتظارات آنها منطقی و متناسب با سن فرزندانشان است، انتظاراتشان را با فرزندانشان در میان می‌گذارند و در این زمینه با آنها گفت‌وگو می‌کنند و دلیل و منطق روشنی برای قواعد خانوادگی مطرح می‌کنند. شادی، استقلال، مهارت‌های قوی اجتماعی، توانایی استدلال قوی در مورد اعمال و رفتارها، توانایی سنجیدن رفتارهای خود، روحیه مقابله با مشکلات، پیشرفت تحصیلی بالا، قدرت قضاوت خوب، فهم و درک بالا از ارزش‌ها، اخلاقیات و اهداف زندگی، ارزش زیاد قائل شدن برای همکاری و مسؤلیت اجتماعی و توانایی بالا برای مقابله با انواع آسیب‌های اجتماعی به ویژه اعتیاد برخی از ویژگی‌های فرزندان این خانواده است. والدین قاطع در روش تربیتی خود، علاوه بر ارایه محبت کافی، تلاش می‌کنند تا فرزندانشان را با استدلال و منطق حاکم بر قواعد و قوانین خانوادگی آشنا کنند. همین ویژگی باعث رشد توانایی تحلیل اطلاعات در فرزندان شده و در نتیجه آنها می‌توانند پیامدهای رفتار خود را به درستی متوجه شوند. از این روی، احتمال گرایش فرزندان خانواده‌های قاطع به رفتارهای پرخطر از جمله مصرف مواد اعتیادآور در مقایسه با سایر خانواده‌ها کاهش می‌یابد.