عمارتی زیبا از دوران صفویه/ تصاویر

تسنیم: درسرزمین پهناور ایران براثر اوضاع و احوال جغرافیایی متفاوت و آب و هوای متغیر نقاط مختلف آن با سلسله کوه‌های متفاوت و کم‌بارندگی که سرتاسر مرزوبومش را فرا گرفته، مناطق آباد و مراتع سبز و قابل زیست به طور کلی پراکنده و دور از یکدیگر افتاده است.

به این دلیل با توجه به وسعت زمین‌های بایر و نواحی غیرقابل عبور کویر مرکزی که قدم نهادن درآن با مخاطرات حتمی همراه است، نیاز به کاروانسرا و یا اقامت‌گاه، ضروری بوده است.

درهرعصر و زمان، موضوع راه‌های کاروان رو و جاده‌های عمومی وارتباط میان شهرها و ایجاد ساختمان‌های زیبا در نقاط خوش آب و هوا برای شاهان هر دوره، در درجه نخست اهمیت قرار داشته و از مسائل جدی و حیاتی کشور به‌شمار می‌رفته است.

از این رو در اکثر دوره‌ها به دلیل راحت‌تر شدن موضوع جابه‌جائی و حمل و نقل و حرکت کاروان‌ها و یا ایجاد فضائی خوش آب و هوا برای شاه و اطرافیان، اقدام به ساخت عمارت و کارون‌سرا‌های متفاوتی می‌کردند.

یکی از این عمارت‌های زیبا و دینی، در زمان شاه عباس صفوی در اطراف نطنز بنا شد که به کوشک تاج آباد معروف است.

دهکده زیبا و کوچک تاج‌آباد همچون نگینی در مسیر جاده اصفهان به نطنزخودنمایی می‌کند و کوشک تاج آباد، شامل عمارت، ساختمان گلاب گیری و حمام بوده که در مجموعه باغی بی‌نظیر قرار دارد.

باغ‌های سرسبز و خرم این مجموعه را درختان تنومند سرو، کاج و چنار احاطه کرده است و 2 ساختمان گلاب گیری موجود در مجموعه، بیان‌گر وجود باغ‌های پوشیده از گل و گلستان فرح بخش در گستره این بیابان است.

کوشک تاج آباد، در مزرعه تاج‌آباد نطنز، واقع در 15 کیلومتری جنوب شرقی نطنز و در 1 کیلومتری جاده قدیم اصفهان به نطنز در میان باغ و مزرعه‌ای وسیع قرار دارد.

این بنا آن گونه که در برخی از کتب و منابع تاریخی مانند سفرنامه سپاهان معروف به عصر صفویه نقل شده است، محل اقامت شاه عباس اول صفوی و سایر پادشاهان این سلسله در سفرها و تردد از قزوین و تبریز، به سوی کاشان و اصفهان و بالعکس بوده است.

ورودی اصلی بنا به سمت جنوب و تمامی نماها حالت قرینه دارد و فقط بخشی از بنا در قسمت شرقی، در دوره‌های تاریخی بعدی الحاق شده است که آن را از حالت قرینه خارج کرده است.

درب ورودی چوبی است و در دو طرف ورودی، سکوهای سنگی به ارتفاع حدود 1 متر قرار دارد و وسعت بنا، 15.5 در 12 متر، برابر با 186 متر مربع است که بعد از ورودی، هشتی با تزئینات نقاشی نفیس دوران صفوی بر روی سقف، چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نطنز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در نطنز پیرامون این بنا اظهار کرد: تزئینات نقاشی موجود روی سقف سردر ورودی و سقف اصلی هشتی بنا که شامل انواع اسلیمی ها و گل‌های خطائی و مینیاتور‌های مکتب اصفهان بوده و دقیقا مانند نقاشی‌های موجود روی سقف سرسرای کاخ عالی قاپو اصفهان است.

حسین یزدانمهر افزود: از هشتی نگینی شکل وسط بنا، 2 راه رو و با پیچ 45 درجه با امتداد راه‌رو سنگ فرش وسط باغ ارتباط می‌یابد.

وی خاطر نشان کرد: در هر 4 گوشه کوشک، 4 اتاق به ابعاد 2.3 در 3 متر و 2.2 در 2 متر قرار دارد که احتمالا محل استراحت مراجعین و یا اتاق انتظار افرادی بوده که قصد ملاقات با شاه را داشته‌اند.

سرپرست میراث فرهنگی نطنز گفت: طبقه هم‌کف از طریق یک دستگاه راه پله، به عرض حدود 1 متر با منحنی مخصوص به طبقه فوقانی و بام متصل است.

به گزارش تسنیم، به احتمال فراوان در طبقه فوقانی بنا در دوره‌های بعدی اقدام به احداث 3 اتاق در انتهای ضلع شمالی شده است که پوشش این اتاق‌ها با تیرهای چوبی و تخته کوب می‌باشد که پوشش یکی از این اتاق‌ها فروریخته و پوشش دوفضای دیگر نیز کاملا فرسوده شده است.

معبر سنگ فرشی با سنگ‌های پلاک به ابعاد 1.5 در 0.25 متر در طول باغ امتداد می‌یابد که قسمت‌های عمده آن به مرور زمان از جای خود کنده شده اما بعضی از قطعات آن و همچنین آثار اصلی حوض‌چه و خیابان آن باقی است.

بنای کوشک تاج آباد نطنز به دلیل قدمت و تزئینات که در هر 2 ایوان ورودی و سقف هشتی مجموعه قرار دارد دارای ارزش نگهداری و حفاظت است.

با توجه به عدم نگه داری دقیق بنا در سالیان گذشته، برخی از نقاشی‌ها و تزئینات داخلی آن آسیب دیده است که می‌توان با صرف هزینه و دقت، آن را باز سازی کرد.

در اطراف این کوشک هم دیورای کشیده شده است که دارای برج‌هائی است که در قسمت شرقی این دیوار به جا مانده که این دیوار و برج‌ها هم متعلق به زمان صفویه است.

در ابتدای مزرعه و باغ تاج آباد که قسمت جنوبی می‌شود، دو بنای قدیمی قرار دارد که به دلیل زمان ساخت و قدمت، هم دوره بنا است که یکی از آ‌ن‌ها در به نام ساختمان گلاب‌گیری قدیمی و دیگری حمامی قدیمی است که بخش زیادی از آن سالم مانده است.

این مجموعه با شماره 898 مورخ 1349.4.30 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این عمارت زیبا در حال مرمت و بازسازی است تا با احیای آن شکوه و عظمت سابقش را باز یابد و با توجه به موقعیت مکانی مناسب و وجود باغ‌های جدید الاحداث در مجاورت آن قابلیت تبدیل به یک باغ ایرانی با محوریت خدماتی ورفاهی بین راهی را دارد.

به این امید که روزی این مجموعه زیبا و کلیه متعلقات بی نظیر آن به مکانی برای استراحت و تفریح مسافران خسته از رنج راه تبدیل شود.