مراقب فشار چشمتان باشید
آیا می‌دانید که از حدود 60 میلیون نابینا در دنیا 80 درصدشان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند؟ جالب آن‌که از میان این تعداد نابینا دست‌کم، پنج میلیون نفر به علت بیماری گلوکوم از دو چشم نابینا شده‌اند.
اهمیت این مساله، ضرورت اطلاع‌رسانی درباره این بیماری را نشان می‌دهد تا جایی که هر ساله 18 تا 22 اسفند به نام هفته جهانی گلوکوم شناخته می‌شود.
گلوکوم سبب تخریب عصب بینایی می‌شود، اغلب و نه همیشه با افزایش فشار داخل چشم همراه است و این ویژگی عاملی است که باعث می‌شود در اغلب موارد، بیماری تا مراحل پیشرفته برای بیمار قابل تشخیص نباشد. گلوکوم، هنوز قابل درمان نیست، ولی قابل کنترل است. البته با وجود کنترل مطلوب چشم پزشک این بیماری در 10 درصد بیماران مبتلا، سیر خود را ادامه می‌دهد و ممکن است به از دست رفتن دید منجر شود.
چرا مبتلا به آب سیاه شده‌ام؟
دکتر حیدر امینی، چشم‌پزشک و رئیس انجمن گلوکوم ایران با تاکید بر این که علت ابتلا به آب سیاه روشن نیست و به آرامی پیشرفت می‌کند به جام‌جم می‌گوید: حتی ممکن است بیمار تا مراحل پیشرفته از بیماری خود آگاهی نداشته باشد. از عوامل مستعدکننده این بیماری زمینه ارثی است که در ایران شایع‌ترین عامل گزارش شده است. به همین دلیل اگر در خانواده‌ای فردی مبتلا به آب سیاه باشد، افرادی که با این بیمار قرابت خونی دارند، حتما باید به چشم پزشک مراجعه و به لحاظ بیماری آب سیاه بررسی شوند. از دیگر عوامل خطرساز باید به نزدیک‌بینی، بخصوص در کسانی که نمره عینک بالا دارند، اشاره کرد. این بیماری در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر است. البته نباید فراموش کرد که با افزایش سن نیز میزان ابتلا به آب سیاه بیشتر می‌شود به طوری که حدود 15 درصد افراد بالای 80 سال ممکن است به این بیماری مبتلا باشند.
از چشمتان در برابر ضربه محافظت کنید
برخی عوامل خطر وجود دارد که ابتلا به آب سیاه را تشدید می‌کند، ولی معمولا جدی گرفته نمی‌شود.
دکتر امینی بااشاره به گلوکوم ناشی از ضربات چشمی می‌گوید: محافظت از چشم با عینک‌های مخصوص در حین کار از بروز ضربه و افزایش خطر آب سیاه در افراد پیشگیری می‌کند. در برخی از موارد نیز افزایش فشار داخل چشم ممکن است، سال‌ها بعد از ضربه و به آرامی صورت گیرد. به همین دلیل توصیه می‌شود کسانی که سابقه اصابت ضربه شدید به چشم دارند با آرام شدن چشم، مساله را پایان‌یافته تلقی نکنند و هر سال به چشم پزشک مراجعه کنند.
مصرف خودسرانه قطره‌های چشمی کورتون، ممنوع
گرچه بارها درباره مصرف طولانی کورتون از راه‌های خوراکی، تزریقی، جلدی یا استنشاقی به مردم هشدار داده شده است، اما این توجه درباره استفاده از قطره‌های چشمی حاوی کورتون که در درمان آلرژی‌های چشمی به کار می‌رود و به مدت طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، کمتر است.
دکتر امینی در این‌باره تاکید می‌کند: استفاده طولانی‌مدت از قطره‌های چشمی کورتونی نیز ممکن است سبب گلوکوم شود، پس باید از مصرف طولانی‌مدت و خودسرانه این داروها اجتناب شود و در مواردی که بیمار مجبور به استفاده از استروئید به هر شکل برای مدت طولانی است، لازم است به چشم‌پزشک مراجعه و از لحاظ بیماری گلوکوم مورد بررسی قرار گیرد.
مراجعه سالانه به چشم پزشک؛ ضرورتی فراموش شده
متاسفانه مقوله چکاب‌های سالانه پزشکی از سوی بسیاری از افراد، در کشور ما نادیده گرفته می‌شود. در حالی که بررسی‌های سالانه می‌تواند در تشخیص سریع و پیشگیری از بسیاری بیماری‌های خطرناک موثر باشد. متخصصان توصیه می‌کنند در چهل تا شصت سالگی، هر سه سال و بالای 60 سال هر سال به چشم‌پزشک مراجعه کنند که این امر کمتر مورد توجه و پیگیری قرار می‌گیرد.
دکتر امینی با تاکید بر این‌که بیماری چون آب سیاه به‌دلیل پنهان بودن علائمش فقط از طریق چنین معایناتی قابل تشخیص و پیشگیری است، توضیح می‌دهد: به‌دنبال ابتلا به آب سیاه عصب بینایی به‌طور تدریجی شروع به تخریب می‌کند که به اختلال در میدان دید منجر می‌شود، اما از آنجا که این اختلال ابتدا در قسمت‌های محیطی میدان دید اتفاق می‌افتد، بیماران در اغلب موارد متوجه بیماری خود نمی‌شوند و این در حالی است که تشخیص اختلالات اولیه در میدان دید با دستگاه تست میدان دید براحتی ممکن است. بهره‌گیری از این روش یکی از راه‌های تشخیص و پیگیری بیماران مبتلا به آب سیاه محسوب می‌شود که با انجام چکاب‌های سالانه محقق می‌شود.
درمان آب سیاه، بدون عارضه نیست
همیشه می‌گویند پیشگیری بهتر از درمان است. این واقعیت در مورد بیماری چون گلوکوم نیز صدق می‌کند؛ چراکه درمان آن گرچه به‌طور قطعی ممکن نیست، اما با عوارضی نیز همراه است که دکتر امینی با اشاره به آن می‌گوید: برای درمان گلوکوم، ابتدا از قطره‌های چشمی استفاده می‌شود. داروها باید به‌طور مداوم و در زمان‌های توصیه شده از سوی پزشک مورد استفاده قرار گیرد. البته قطره‌های چشمی مورد استفاده در بیماری آب سیاه ممکن است سبب سوزش و خارش چشم، تاری موقت دید، خشکی چشم و سردرد شود. گروهی از این داروها نیز ممکن است سبب کاهش شدید ضربان قلب و تنگی نفس شود که در این صورت بیمار باید پزشک خود را آگاه کند و در صورت ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی و آسم توصیه می‌شود پزشک را در جریان بگذارند.
این چشم‌پزشک درباره کاربرد لیزر در بیماری گلوکوم می‌افزاید: در صورتی که درمان دارویی برای کنترل بیماری کافی نباشد، از لیزردرمانی استفاده می‌شود که عملی ساده و کم‌هزینه است. البته این روش در سنین پایین و همین‌طور در موارد پیشرفته بیماری کاربرد زیادی ندارد و زمانی از جراحی استفاده می‌شود که درمان دارویی و لیزر بی‌نتیجه باشد. با این حال هنوز روش جراحی کاملا مطلوبی برای درمان بیماری آب سیاه ابداع نشده است.فراموش نکنید که بیمار مبتلا به آب سیاه براساس میزان پیشرفته بودن بیماری‌اش باید تا پایان عمر تحت‌نظر چشم‌پزشک قرار گیرد و پس از مراجعات اولیه و کنترل بیماری نیز لازم است سه تا چهار بار در سال به چشم پزشک مراجعه کند.