خدمتی که تحریم به اقتصاد مقاومتی کرد
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد با اشاره به اثرات مثبت تحریم ها در تقویت خوداتکایی اقتصاد ایران گفت: در فضای جدید پدید آمده نباید درهای اقتصاد کشور را بدون حساب و کتاب به روی کالاهای خارجی باز کرد. تحریم‌های صورت‌گرفته در چند سال اخیر بر ضد نظام جمهوری اسلامی با هدف ضربه زدن به نظام مردم‌سالاری دینی در ایران بوده است اما از سوی دیگر این تحریم ها آثار مثبتی نیز برای اقتصاد کشور داشته اند و باعث تقویت خودکفایی و رشد و توسعه برخی بخش های اقتصادی کشور شده اند.
با توجه به این موضوع، برخی کارشناسان نسبت به باز کردن بی حساب و کتاب درهای اقتصاد به روی شرکت های غربی هشدار می دهند و معتقدند اگر فضای جدیدی که پس از توافق هسته ای ژنو ایجاد شده مدیریت نشود بخش غیر نفتی اقتصاد کشور آسیب می بیند.
در خصوص این موضوع که آیا با برداشتن تحریم ها ایران به کشورهای غربی وابسته می شود و اصولا چه تبعاتی در این زمینه وجود داد با دکتر عزت الله حشمتی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد و یکی از پژوهشگران اقتصاد اسلامی گفت وگو کردیم:
آقای دکتر یک نظریه وجود دارد که اگر کشوری در شرایط سخت قرار بگیرد می تواند بیشتر رشد پیدا کند تا زمانی که در رفاه است. نظرتان در باره این نظریه چیست؟
باید گفت کشور ما تجربه‌ی یک جنگ تمام‌عیار بین‌المللی طولانی‌مدت را در حافظه‌ی خود دارد؛ جنگی که با شرایط کاملاً نابرابر، بر انقلاب نوپای اسلامی ایران تحمیل شد، اما در نهایت با رهبری مقتدرانه و اعتقاد و ایمان مردم به اسلام و انقلاب و فداکاری‌های ایشان، به نفع ایران خاتمه یافت. امام خمینی (رحمت الله علیه) با اشاره به برکات جنگ برای کشور ما، چنین می‌فرمایند: هر روز ما در جنگ برکتى داشتهایم که در همهی صحنهها از آن بهره جستهایم. ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نمودهایم. جنگ ما موجب شد که تمامى سردمداران نظام‌هاى فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند. تنها در جنگ بود که صنایع نظامى ما از رشد آن‌چنانى برخوردار شد و از همهی این‌ها مهم‌تر، استمرار روح اسلام انقلابى در پرتو جنگ تحقق یافت.
در واقع اکنون کشور ما با دور جدیدی از فشارها روبه‌روست که در قالب تحریم‌های اقتصادی مطرح است و کشور عزیز ما توانسته است با همان رهبری الهی، با همان جان‌فشانی‌ها و با همان روحیه و اعتقاد، تا هم‌اکنون در برابر غربی‌ها بایستد. آنچه اهمیت دارد این است که باید در تحریم‌های اقتصادی اخیر نیز همچون سی سال گذشته و مانند عرصه‌ی جنگ تحمیلی و دوران هشت‌ساله‌ی دفاع مقدس، از خود همت، غیرت و مردانگی و گذشت و ولایت‌پذیری را نشان دهیم. قطعاً در عرصه‌ی اقتصادی همچون عرصه‌ی نظامی، فعالیت‌ها آشکار و روشن و شفاف نیست، بلکه عوامل پشت پرده و پنهان بسیاری وجود دارد که باید آن را به خوبی و با بصیرت شناسایی کرد. رهبری انقلاب تأکید دارند غلبه بر چالش‌هایی نظیر جنگ، تهدید، فشار، تحریم و... مهم‌ترین نقطه‌ی قوت ماست.
بنابراین ما باید تحریم‌ها را از تهدید بودن تبدیل به فرصت کنیم. همان طور که در جنگ تحمیلی فرماندهان و مردم فداکار و مسلمان ایران چنین کردند. تحریم به ما این فرصت را می‌دهد تا استعدادها و توانایی‌ها و امکانات خود را بهتر بشناسیم و با اتکای بر آن‌ها، بر مشکلات و فشارها و محرومیت‌ها و انواع محاصره‌ها و تحریم‌های اقتصادی به خوبی فائق آییم؛ علاوه بر اینکه بعد از آن، با اعتماد به نفس بالاتر و خوداتکایی و امید بیشتری خواهیم توانست مشکلات آینده را بر خود هموار سازیم.
همچنین تحریم‌ها این فایده را برای ما خواهد داشت که نقاط ضعف و کاستی‌های خود را بهتر بشناسیم و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی و تدبیر کنیم.
بنابراین شما می گویید در شرایط سخت است که پیشرفت حاصل می شود؟
رهبری عزیز تأکید دارند که در تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی، سیاسی، تبلیغاتی و نظامی، کشور ما هم توانست در بخش ابزاری تمدن نوین اسلامی به پیشرفت نائل شود و هم در بخش حقیقی و اصلی تمدن اسلامی، یعنی حوزه‌ی اخلاق، معنویت و فرهنگ و سبک زندگی. در بخش ابزارى، على‌رغم فشارها و تهدیدها و تحریم‌ها و این چیزها، پیشرفت کشور خوب بوده است.
اما پیشرفت در بُعد حقیقی تمدن، از این منظر می‌تواند باشد که اولاً در شرایط فشار و تحریم، مردم بیش از پیش از خود گذشت و فداکاری نشان می‌دهند؛ ثانیاً انسجام و همدلی و صمیمیت بین ایشان تقویت می‌شود؛ ثالثاً از امکانات و توانایی‌های بالقوه‌ی خویش به نحو احسن استفاده می‌نمایند و استعدادهای خویش را فعال می‌کنند؛ رابعاً دست عنایت و امدادهای غیبی الهی را بهتر لمس می‌کنند و به فضل و رحمت او امیدوارتر و دلبسته‌تر می‌شوند؛ خامساً از دشمن خود ناامیدتر و متنفرتر می‌شوند. امام خامنه‌ای (رحمت الله علیه) می‌فرمایند: همه‌ى این پیشرفت‌هاى علمى و اجتماعى و فنى، در شرایط تحریم اتفاق افتاده است؛ این خیلى مهم است.
البته ممکن است تحریم‌ها عده‌ای از مسئولان، روشن‌فکران و مردم را از پای درآورد و خسته و فرسوده و دلسرد کند، اما آنچه اهمیت دارد این ست که اکثر مردم و مسئولین و رهبری عزیز انقلاب تا پای جان در راه ایستادگی و مقاومت هستند.
در طول مدتی که از تحریم اقتصادی ایران می گذرد شما چه اثراتی را در اقتصاد ملاحظه کرده اید؟
اولا باید تاکید کنم کسی از تحریم خوشش نمی آید و همواره انسان دوست دارد در رفاه و آرامش باشد و این پاسخ های ما به منزله استقبال از تحریم نیست ولی باید گفت که در شرایط تحریم شاهد رویش اقتصاد مقاومتی ، روحیه‌ی امید و استقلال و جوشش از درون، اتکا به توانایی‌های خود و مقابله با بن‌بست‌های احتمالی بودیم.
لطفا در خصوص اقتصاد مقاومتی بیشتر توضیح دهید که این اقتصاد چه برکاتی داشت؟
اقتصاد مقاومتی در دل تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی شکل گرفت و برکات اقتصادی زیادی نصیب نظام جمهوری اسلامی کرد که ذیلاً به بعضی از این موارد اشاره می‌شود:
خودکفایی در محصولات استراتژیک مانند بنزین ،شکوفایی تولید ملی و به‌کارگیری کار و سرمایه‌ی ایرانی، کارآفرینی و توسعه‌ی مشاغل دانش‌بنیان ، گسترش روحیه‌ی مصرف حداقلی از کالاهای خارجی ، تکیه بر صادرات به جای واردات ،استفاده‌ی عقلانی‌تر و بهینه‌تر از منابع خدادادی و سرمایه‌های ملی و افزایش توان بخش خصوصی و مردمی اقتصاد در مقابل بخش دولتی. با توجه به وابستگی کمتر بخش خصوصی ایران به درآمدهای نفتی در مقایسه با بخش دولتی، باید نقش و جایگاه قوی‌تری برای بخش خصوصی قائل شد، چون آسیب‌پذیری کمتری نسبت به تحریم‌ها دارند.
آنچه اهمیت دارد این است که تحریم‌های اقتصادی صرفاً با هدف تحمیل صدمات اقتصادی شدید اعمال نمی‌گردند، بلکه اهداف سیاسی را دنبال می کنند.
از طرف دیگر نیز باید تصریح کرد که تحریم ها از بُعد دیگری جنبه‌ی فرامنطقه‌ای دارد. عدم موفقیت تحریم‌ها و اثربخشی آن بر روی کشور هدف، سبب ضعف جایگاه بین‌المللی کشور تحریم‌کننده خواهد شد. رهبری در اینباره می‌فرمایند: «جهت دومى که این تحریم‌ها به نفع ماست، این است که این‌ها همین طور مرتباً در تبلیغاتشان می‌گویند ما این تحریم‌ها را می‌خواهیم بر ایران اعمال کنیم تا ایران را وادار به عقب‌نشینى کنیم؛ حالا مثلاً در قضیه‌ى هسته‌اى. پس همه‌ى دنیا فهمیدند که این تحریم‌ها براى فشار بر ایران، براى عقب‌نشینى در قضیه‌ى هسته‌اى و قضایاى دیگر است. خب، وقتى ما عقب‌نشینى نکردیم، چه اتفاقى مى‌افتد؟ این تحریم‌ها براى این است که ایران را وادار به عقب‌نشینی کنند. ایران هم که عقب‌نشینى نخواهد کرد. نتیجه این می‌شود که هیبت غرب وهیبت تهدیدهاى غرب در چشم این ملت‌هاى منطقه که قیام کردند، می‌شکند و عزت ملت ایران و قدرت ملت ایران در چشم این‌ها زیاد می‌شود و این به نفع ماست. بنابراین، این تحریم‌ها براى ضربه زدن به ماست، اما از این جهتى که عرض کردم، در واقع خدمت به ماست.
نقش اتکا به توانایی‌های خود در دوران تحریم چگونه است؟
یکی از مهم‌ترین برکات تحریم برای جامعه‌ی اسلامی ایران، درک این نکته است که بایستی بر توانایی‌ها و امکانات خود اعتماد کرد و وابسته‌ی به بیگانگان نبود. رهبری عزیز انقلاب می‌فرمایند: «تجربه‌ى سه دهه ایستادگىِ موفقیت‌آمیز در برابر زورگویى‌ها و فشارهاى همه‌جانبه آمریکا و متحدانش، جمهورى اسلامى را به این باور قطعى رسانده است که مقاومت یک ملت متحد و داراى عزم راسخ، قادر است بر همه‌ى خصومت‌ها و عنادها فائق آید و راه افتخارآمیز به سوى هدف‌هاى بلند خود را بگشاید. پیشرفت‌هاى همه‌جانبه‌ى کشور ما در دو دهه‌ى اخیر، واقعیتى است که در برابر چشم همگان قرار دارد و رصدکنندگان رسمى بین‌المللى، مکرراً بدان اذعان کرده‌اند و این همه در شرایط تحریم و فشارهاى اقتصادى و تهاجم تبلیغاتى شبکه‌هاى وابسته به آمریکا و صهیونیسم اتفاق افتاده است. تحریم‌هایى که یاوه‌گویان، آن را فلج‌کننده نامیدند، نه تنها ما را فلج نکرده است و نخواهد کرد، بلکه گام‌هاى ما را محکم‌تر و همت ما را بلندتر و اطمینان ما را به درستى تحلیل‌هاى خود و نیز به توانایى درون‌زاى ملتمان راسخ‌تر کرده است.»
طبق بیانات رهبری، ما هیچ گاه در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، در مسیر پیشرفت به سوی اهداف، متوقف نشدیم و توانستیم همه گونه تحریمی را به خوبی پشت سر بگذاریم و هیچ گاه بن‌بستی در برابر جمهوری اسلامی وجود ندارد. رهبری چنین می‌فرمایند: «راه ملت ایران به سوى آرمان‌هاى بلند، یکراهِ گشوده است. این راه، چالش دارد؛ اما راه باز است، بن‌بست وجود ندارد. هدف جبهه‌ى مخالف نظام اسلامى و انقلاب اسلامى و دشمن ما این است که راه را بن‌بست نشان بدهد.»
یکی از مسائلی که در این سی سال با آن مواجه بوده‌ایم، تداوم تحریم‌ها با شدت و ضعف بوده است. یکی از برکات تحریم این است که در صورت مقاومت صحیح در برابر آن، به تدریج این تحریم‌ها در ذهن و عمل تحریم‌کنندگان و مجامع بین‌المللی، کارایی خود را از دست خواهد داد. رهبری به این واقعیت اشاره می‌کنند: «واقعیت دیگر هم این است که اگر کشور در مقابل فشارهاى دشمن از جمله درمقابل همین تحریم‌ها و از این چیزها مقاومت مدبرانه بکند، نه فقط این حربه کُند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهایى دیگر وجودنخواهد داشت؛ چون این یک گذرگاه است. این یک برهه است. کشور از این برهه عبور خواهد کرد... شاهدش هم این است که مجبور شدند بیست تا کشور را از همین تحریم‌هاى نفتى و امثال این‌ها استثناء کنند. دیگرانى هم که استثناء نشدند، خودشان مایل نیستند و بیش از آنچه که ما بخواهیم یا همان اندازه که ما می‌خواهیم،آن‌ها دنبال راه‌حل می‌گردند. بنابراین بایستى مقاومت کرد».
به هر ترتیب در شرایطی که تولید در برخی بخش های غیر نفتی ایران در پی تحریم ها رونق یافته و خوداتکایی در اقتصاد افزایش پیدا کرده است باید درهای بازار کشور را بدون حساب و کتاب به روی شرکت های غربی باز نکرد و مراقبت کرد با لغو تحریم ها این وضعیت به حالت سابق برنگردد.
منبع: تسنیم