احتمال تغییر در الگوی سربازی

سرویس اجتماعی « فردا »: در روزهایی که گذشت، اخبار ضدونقیضی درباره مدت خدمت سربازی از سوی مسوولان ستاد کل نیروهای مسلح اعلام شد. خبرهایی که نشان می‌دهد، بحث کاهش تعداد سربازان در کشور جدی است و همین مساله باعث شده سناریوهای متفاوتی برای انجام خدمت وظیفه مطرح شود. در جدید‌ترین اظهارنظر‌ها روز گذشته، اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی کشور، از احتمال تغییر در الگوی سربازی خبرداد. همزمان، معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح عنوان کرده است: «نیروی انتظامی باید مشمولان غایب را جلب کند.» بر این اساس، سرلشگر حسنی‌سعدی، معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح، ایده ارتش حرفه‌ای در ایران را فکر خامی برشمرد و گفت: ما جوانی 18ساله می‌خواهیم که برود و بجنگد، چراکه یک فرد 35ساله جسارت و جرات یک جوان 18ساله را ندارد. معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح اضافه کرد: «سرباز باید جوان باشد چراکه شجاع و بی‌باک است و با توجه به ویژگی‌ غرور و خودنمایی که در وی وجود دارد، می‌خواهد آنچه در درونش است را به نحو احسن بروز دهد و از همین روست که ما برای تحقق امنیت نیازمند جوانان هستیم.» حسنی‌سعدی در ادامه سخنانش با اشاره به برخی اظهارات مطرح‌شده مبنی بر ضرورت ایجاد ارتش حرفه‌ای، اظهار کرد: ارتش حرفه‌ای یعنی اینکه یک نیرو بیاید 10سال، 15سال و حتی 20سال بجنگد و این در حالی است که این امر به درد ما نمی‌خورد و ما نیازمند جوان 18ساله هستیم، چراکه یک‌فرد 35ساله جسارت این جوان را نداشته و نمی‌تواند مانند وی به دشمن حمله کند. معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح با تاکید بر اینکه همه باید به سربازی بیایند، افزود: قانون نیز از هیچ‌کس گذشت نکرده و ما نمی‌توانیم از قانون خرده بگیریم. حسنی‌سعدی افزود: باید تحقیق کنیم و ببینیم که چه اقداماتی باید انجام شود تا جوان برای آمدن به سربازی ترغیب شده و انگیزه داشته باشد. همچنین ببینیم چه امتیازاتی باید برای جوان در نظر گرفته شود تا به سربازی بیاید. وی ادامه داد: اگر کسی غیبت کرده و حاضر نیست به سربازی بیاید، باید نیروی انتظامی این افراد را جلب کرده و برای انجام خدمت سربازی اعزام کند. حسنی‌سعدی با تاکید بر اینکه هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که در صورت جنگ با نیروی نظامی موجودش بتواند در برابر تجاوز دشمنان مقاومت کند، خاطرنشان کرد: بنابراین از قبل باید پیش‌بینی‌هایی انجام شده باشد تا در زمان جنگ نیروی بیشتری تجهیز شده و به مقابله با تهدید دشمن بپردازد. حذف کارهایی که سرباز با انجام آن، احساس تحقیر می‌کند در ادامه، سردار اسماعیل احمدی‌مقدم در «همایش ملی خدمت سربازی» با بیان اینکه مجلس نباید محرومیت‌های اجتماعی را به گونه‌ای کاهش دهد که سربازی‌نرفتن برای گروه‌های برخوردار هزینه کمتری داشته باشد، خاطرنشان کرد: متاسفانه گاهی تصمیماتی گرفته می‌شود که هزینه سربازی‌نرفتن برای گروه‌های برخوردار در جامعه کاهش می‌یابد و آنان میلی برای رفتن به سربازی ندارند. وی استفاده از سربازان در کارهای خدماتی نظیر جاروکردن، حضور در آبدارخانه و... را نیز از اقداماتی دانست که باید در دوران سربازی رفع شود و افزود: البته این موضوع بسیار کمتر شده و خود ما که در گذشته از سربازان برای جاروکردن استفاده می‌کردیم، امروزه دستگاهی خریدیم که این کار توسط این دستگاه انجام می‌شود. فرمانده ناجا با تاکید بر اینکه باید کارهایی که سرباز با انجام آن، احساس تحقیرشدن می‌کند، حذف شود، گفت: البته عده‌ای از سربازان نیز ترجیح می‌دهند تا در آبدارخانه رییس فعالیت کنند و پست شبانه ندهند که این موضوع نیز باید اصلاح شود. وی درباره فعالیت سربازان در رابطه با رشته‌های تحصیلی‌شان نیز گفت: این امکان در رابطه با گروه‌های پزشکی به شکل صددرصد انجام شده، اما در بحث‌های دیگر امکان اجرای صددرصدی آن را نداریم. اما با توجه به اینکه ممکن است سرباز حین دوسال خدمت، بسیاری از مباحث را فراموش کند، بنابراین باید تا حد ممکن به این موضوع توجه شود. احمدی‌مقدم، کاهش زادوولد و آمار مشمولان خدمت سربازی را نیز از دیگر علت‌ها برشمرد و گفت: در گذشته سالانه حدود 900‌هزار مشمول داشتیم و الان مشمولان به حدود 650‌هزارنفر در سال رسیده و به نظرم تا یکی، دوسال آینده در عدد 600‌هزار مشمول در سال ثابت باقی خواهیم ماند که البته حدود 10‌درصد از این افراد نیز به علت مشکلات آماری، ثبت احوالی و... کاهش می‌یابد. او اضافه کرد: بنابراین بدیهی است معافیت‌هایی که به سربازان تعلق می‌گیرد باید در زمانی که 900‌هزار مشمول داشتیم، با زمانی که 650‌هزار مشمول داریم، متفاوت باشد. از سوی دیگر تهدیداتمان نیز کم نشده و درست است که در جنگ نیستیم، اما در شرق و غرب کشورمان محیط‌های امنیتی وجود دارد که باید همواره از آمادگی کامل برخوردار باشیم. فرمانده ناجا با بیان اینکه با احتساب این موارد، احتمال تغییر در الگوی سربازی نیز می‌تواند متصور باشد، گفت: الگوی بسیج به‌عنوان یکی از این الگوهاست و همچنین می‌توان به‌جای اینکه افراد پیوسته به سربازی بروند، سربازی را گسسته کرد و مثلا در سه‌دوره هشت‌ماهه هر فرد به سربازی اعزام شود. همان‌طور که در سوییس نیز مشمولان در 20دوره یک‌ماهه لباس سربازی پوشیده و به کشورشان خدمت می‌کنند. وی الگوی پیمانی خدمت سربازی را نیز از دیگر الگوها توصیف کرد و گفت: خدمت پیمانی نیز از دیگر الگوهاست و ما باید الگوهایمان را بهینه کنیم اما تاکید می‌کنم که این راهکارها باید تدریجی باشد و نمی‌توانیم با راهکاری انقلابی و یک‌شبه در رابطه با سربازی تصمیم بگیریم. 7 مدل پیشنهادی مرکز پژوهش‌های مجلس برای جایگزین سربازی اظهارات مسوولان ستاد کل نیروهای مسلح در شرایطی است که پیش از این در شهریور امسال مرکز پژوهش‌های مجلس، با انتشار گزارشی پیش‌بینی هفت‌مدل جایگزین سربازی را ارایه کرد. این مرکز با اشاره به مشکلات متعدد خدمت سربازی در کشور، از میان هفت‌مورد اشاره‌شده دو الگوی خدمت علمی- تخصصی و خدمت داوطلبانه- بسیجی چابک به‌دلیل ظرفیت بالای بهره‌وری را مورد تاکید قرار داد. بر اساس گزارش این مرکز، هفت‌مدل جایگزین سربازی به شرح زیر است: 1- الگو و مدل حاکم کنونی در شرایط کنونی، خدمت سربازی در ایران به‌طور عمومی با محوریت متغیر زمان دوسال و در برخی موارد پیمانی پنج‌ساله است که در سپاه پاسداران و نیروی انتظامی رواج دارد و در برخی موارد متغیر‌های تخصصی و نخبگی نیز در محل و نوع خدمت تاثیرگذار است که برای افزایش بهره‌وری سربازی، بسیار مهم و اساسی تلقی می‌شود. 2- الگوی سربازی حرفه‌ای الگوی مزبور امروزه شایع‌ترین مدل‌های خدمت سربازی در جهان است که البته دارای مزایا و همچنین معایبی است. از مهم‌ترین مزایای این سیستم می‌توان به: افزایش کارآمدی نیروهای مسلح به‌دلیل تخصصی‌شدن خدمت- انگیزه بالای سربازان به‌دلیل اختیاری‌شدن خدمت- استفاده از فناوری‌های نوین، کاهش ریسک امنیتی، دفاعی- کاهش هزینه‌های اقتصادی دولت- کاهش تخلفاتی مانند فرار از خدمت و غیبت و... - افزایش همبستگی سازمانی کاهش تلفات انسانی اشاره کرد. 3- الگوی سربازی داوطلبی- بسیجی چابک داوطلب‌بودن و الگوهای رفتار و فعالیت‌های داوطلبانه بالاترین نتایج را در عرصه‌های مختلف به‌دنبال دارد و افراد به‌دلایل مختلف پا به عرصه رفتارهای داوطلبانه می‌گذارند و چنانچه فضا را مطابق میل و انگیزه‌های خود ندانند، کم‌کم از سازمان فاصله می‌گیرند. 4- الگوی سربازی علمی -تخصصی در شرایط کنونی از توانایی‌های تخصصی سربازان کمتر بهره‌برداری بهینه به عمل می‌آید. در این الگو، شاخص و معیار خدمت سربازی تخصص‌ها و توانمندی‌های علمی مشمولان است و سربازان پس از گذراندن دوره مناسب آموزش نظامی- دفاعی در محیط‌های خدمتی، تخصصی و علمی متناسب با رشته تخصصی به‌کارگیری می‌شوند. مهم‌ترین آمار این سیستم، افزایش انگیزه خدمتی و بهره‌وری بالاست. 5- الگوی خرید خدمت هدفمند در این الگو، متغیر خرید خدمت که امروزه به اشکال گوناگونی در سیستم وظیفه عمومی وجود دارد ملحوظ نظر قرار گرفته و از سوی دیگر متغیر اقتصادی برای برخی از واجدین شرایط مدنظر قرار می‌گیرد. 6- الگوی خدمت سربازی یک‌ساله در دوران صلح در این مدل سربازی در دوران صلح اجباری و مدت آن یک‌سال است. محدودشدن زمان سربازی به یک‌سال باعث افزایش انگیزه برای خدمت در میان خانواده‌ها جوانان و همچنین رضایتمندی بیشتر آنها می‌شود و در کنار آن منطقی‌ترشدن روش‌های به‌کارگیری کاهش اتلاف زمان موثر و افزایش کارآمدی و بهره‌وری پدید می‌آید. 7- الگوی تلفیقی چندجانبه هدفمند با توجه به اینکه بهره‌گیری از روش‌ها و مدل‌های گوناگون به موازات همدیگر همزمان وجود دارد به نظر می‌رسد با ملحوظ نظر قرارگرفتن علایق و انگیزه‌ها و ویژگی‌های خاص مشمولان می‌توان آنها را در قالب مدل‌های شش‌گانه فوق‌الذکر طبقه‌بندی، جذب و به‌کارگیری کرد مهم‌ترین تاثیرات این سیستم ترکیبی- اقتضایی‌بودن و انطباق‌پذیری و انعطاف منطقی آن با شرایط مشمولان است که می‌تواند با برنامه‌ریزی و اجرای خوب بازتاب‌ها و نتایج ارزشمندی برای سربازی در جمهوری‌اسلامی‌ایران داشته باشد. منبع: روزنامه شرق