گیاهخواری خوب است یا بد؟

خیلی‌ها این روزها دلشان می‌خواهد این کار را انجام دهند و گیاهخوار شوند آن هم به دلایل مختلف، از سالم ماندن تا حمایت از حیوانات و این‌که حیوانی کمتر کشته شود، اما این کار درست است؟

دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران به «جام‌جم» می‌گوید: افرادی که رژیم‌های گیاهخواری دارند سه گروه هستند؛ طرفداران رژیم گیاهخواری تام که بجز منابع غذایی گیاهی، هیچ ماده خوراکی دیگری مصرف نمی‌کنند، افرادی که علاوه بر مواد خوراکی گیاهی، شیر هم مصرف می‌کنند و افرادی که علاوه بر شیر، تخم‌مرغ هم می‌خورند. به گفته این متخصص تغذیه، افراد گروه سوم که شیر و تخم‌مرغ هم مصرف می‌کنند، با این رژیم مشکلات کمتری پیدا خواهند کرد.

گیاهخواری با مواد غذایی غنی‌شده

دکتر وفا می‌گوید: در کشورهای غربی، صنایع غذایی مواد خوراکی گیاهی مثل غلات، حبوبات و خوراک کودکان را که بر مبنای غلات و حبوبات است، با مواد مغذی کلیدی مثل کلسیم، آهن، روی، ویتامین D، ویتامین 12 B و ید که کمبودشان در تمام دنیا شایع است، غنی می‌کنند. او ادامه می‌دهد: آنها این کار را به بهترین شکل و با فناوری و تکنولوژی پیشرفته انجام می‌دهند تا مصرف‌کننده این مواد غنی‌شده گیاهی دچار هیچ کمبودی نشود، بنابراین در این کشورها حتی رژیم غذایی گیاهخواری تام، هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند، اما در کشورهایی که تکنولوژی صنعتی این قدر پیشرفته نیست و موادغذایی گیاهی غنی‌شده با ویتامین‌ها چندان وجود ندارد یا در دسترس نیست یا مقدار ماده مغذیش به اندازه کافی نیست، پیروی از چنین رژیم‌غذایی را پیشنهاد نمی‌کنیم.

به گفته دکتر وفا، در کشور ما به طور خیلی جزئی و پراکنده، خوراکی‌های غنی‌شده مثل شیر غنی‌شده با ویتامین D آن هم در شهرهای بزرگ وجود دارد. البته مقدار ویتامین اضافه شده به این شیرها هم بسیار جزئی است و در نتیجه اگر شخصی رژیم گیاهخواری داشته باشد و علاوه بر آن شیر هم مصرف کند، ویتامین D بدنش یا آهن و کلسیم و روی مورد نیازش تامین نمی‌شود و دچار مشکل خواهدشد.

این متخصص تغذیه تاکید می‌کند: با توجه به آنچه گفته شد، اگر کسی بخواهد در ایران رژیم‌غذایی گیاهخواری داشته باشد و بجز گیاهان هیچ ماده غذایی دیگری مصرف نکند، دچار این کمبودها خواهد شد و بخصوص اگر در سنین رشد باشد، مشکلات بیشتری سراغش خواهد آمد چون از بدو تولد تا هجده سالگی بدن به مواد مغذی بیشتری نیاز دارد.

نوجوان‌ها و سالمندان بیشتر در معرض خطرند

دکتر وفا می‌گوید: کسانی که ‌گیاهخوار هستند، اما شیر و تخم‌مرغ هم مصرف می‌کنند، بخصوص اگر در سنین رشد یا جزو گروه‌های آسیب‌پذیر مثل خانم‌های باردار و شیرده و سالمندان و بیماران باشند، زیر نظر متخصص تغذیه می‌توانند رژیم گیاهخواری داشته باشند، ولی هرگز نباید مصرف خوراکی‌های حیوانی را به صفر برسانند.

گیاهخواران هم چاق می‌شوند

دکتر وفا معتقد است: با مصرف خوراکی‌های صددرصد گیاهی احتمال چاقی و اضافه‌وزن بسیار کم است ولی در بین موادغذایی گیاهی، موادی هم وجود دارند که اگر انتخاب شوند، نه تنها باعث کاهش وزن نمی‌شوند، بلکه افزایش وزن را هم در پی خواهند داشت.

او می‌افزاید: مثلا دانه‌های روغنی یا روغن‌های گیاهی مثل روغن‌زیتون، ذرت، آفتابگردان و کانولا همه منشا گیاهی دارند، ولی بین تمام خوراکی‌ها، کالری روغن‌ها بسیار بالاست یعنی یک گرم روغن، 9 کیلوکاری انرژی دارد. این متخصص تغذیه توضیح می‌دهد: مثلا درست است که می‌گوییم روغن‌زیتون سالم‌ترین روغن‌های گیاهی است و اصلا با روغن جامد و مارگارین و... قابل مقایسه نیست، اما اگر همین روغن هم زیاد مصرف شود، می‌تواند مضر باشد و باعث اضافه‌وزن و چاقی خواهد شد. به گفته دکتر وفا، نسبت کل کالری دریافتی با کل کالری‌ای که بدن نیاز دارد، مهم است و حتی اگر گیاهخوار باشیم ولی بیش از نیاز بدن کالری مصرف کنیم، چاق خواهیم شد.

تنوع را فراموش نکنیم

تنوع در رژیم‌غذایی بسیار اهمیت دارد. دکتر وفا با بیان این جمله ادامه می‌‌دهد: گیاهخواران باید رژیم‌غذایی متنوعی داشته باشند و مواد خوراکی مختلفی از صیفی‌جات، میوه‌ها، سبزی‌ها و... در برنامه غذایی خود بگنجانند و با آنها غذاهای متفاوتی درست کنند. او می‌افزاید: هم در خوراکی‌های گیاهی و هم حیوانی تنوع وجود دارد مثلا نان، برنج، ماکارونی، سیب‌زمینی، انواع میوه‌ها و سبزی‌ها همه خوراکی گیاهی‌اند، اما مساله این است که اگر کسی در ایران رژیم گیاهخواری بگیرد خود را به خطر می‌اندازد و در معرض کمبودهایی قرار می‌دهد چون برخی ویتامین‌ها مثل B12 با مصرف گوشت به بدن می‌رسند.

رفع کمبود با مکمل‌ها عاقلانه نیست

دکتر وفا با اشاره به این‌که یک اصل اساسی در تغذیه سالم این است که هر فرد سالمی باید در وهله اول بتواند تمام نیازهای تغذیه‌ای‌اش را از طریق خوراکی و آشامیدنی‌های طبیعی دریافت کند، می‌افزاید: حالا اگر با وجود این، فردی در معرض کمبود آهن قرار گیرد، پزشک در دوز مشخص و به مدت مشخص برایش مکمل آن را تجویز می‌کند، ولی این‌که فردی به خیال خود بخواهد رژیم غذایی‌اش را با گیاهخواری اصلاح کند و مکمل هم مصرف کند، ایده درستی نیست چون اولویت این است که با مصرف خوراکی‌ها تمام نیازهای بدن تامین شود نه مصرف مکمل.