اهداف پشت پرده انفجارهاي تروریستی «ولگا گراد» چيست؟

حسن بهشتي پور: انفجاردو بمب یکی در قطار و دیگری در اتوبوس در روزهای یکشنبه و دوشنبه هشتم و نهم دی ماه 1392 در آستانه سال نو میلادی بار دیگر موضوع تروریسم در روسیه را در صدر اخبار قرار داد. درجریان این دوعملیات تروریستی که گفته می شود توسط دو بمب گذار انتحاری در فاصله 24 ساعت در شهر ولگاگراد در جنوب روسیه انجام شده است، بیش از 30 تن کشته و حدود 70 نفر از شهروندان عادی روسیه کشته شدند. این دو عملیات در یکی از مراکز توریستی و آرام روسیه زنگ خطر جدی را برای پوتین و مسئولین امنیتی این کشور به صدا در آورد. در مطلب پیش رو به بررسی احتمالاتی می پردازیم که در باره عوامل اصلی چنین اقدام تروریستی و دلایل احتمالی آنها برای برنامه ریزی این دو عملیات می‌توان در نظر گرفت. پیشینه بحث : تقریبا از ابتدای دهه نود بدنبال رشد گرایش‌های جدایی طلبی در قفقاز شمالی ، در فاصله سالهای پس از فروپاشی شوروی تا سال 2000 ، روسیه همیشه با عملیات گاه و بیگاه ناراضیان جدایی طلب در جمهوری های خودمختار داغستان و چچن روبرو بوده است . در 20 سال گذشته تقریبا همه بمب گذاری ها در مترو مسکو و یا سایر مراکز عمومی روسیه به آنها نسبت داده شده است. اما تنها در موارد اندکی بطور حتم مشخص شده است چه کسانی مسئولیت اینگونه اقدام های تروریستی را برعهده داشته اند. از زمانی که پوتین در سال 2000 در مسکو به قدرت رسید او تلاش کرد از یکسو با همراه کردن بخشی از چچنی ها و داغستانی ها به همکاری با مسکو جو را آرام کند و از سوی دیگر با حذف فیزیکی رهبرانی چون جوهردودایف ، اصلان مسخدواف و دیگران به فروپاشی و ریشه کن سازی گروههای جدایی طلب از طریق حذف رهبران انها اقدام کند. این دو سیاست اگرچه تا حدود زیادی موفق بوده است اما به هر حال ریشه نارضایتی را از بین نبرده است. تحلیل مساله این بمب گذاری از دو جهت حائز اهمیت ویژه است. 1- از لحاظ زمانی این بمب گذاری در فاصله چند روز مانده به زمان افتتاح مسابقات المپیک زمستانی روسیه در شهر سوچی انجام شده است که به نظر می رسد هدف اصلی ان ایجاد جو رعب و وحشت برای ورزشکارانی است که قرار است در این میدان رقابت بزرگ ورزشی وارد شوند. یکی از رهبران چچنی در چند روز قبل در مورد برگزاری المپیک بر روی سرزمینی که هنوز استخوان های اجساد آنها در انجا باقی مانده است ،هشدار داده بود . 2- ازلحاظ مکانی این دو بمب گذاری در شهری انجام گرفته که خارج از قفقاز شمالی است و معمولا در اینجا گرایش های افراطی دربین مسلمانان وجود ندارد بنابراین برنامه ریزی مخالفان پوتین کشاندن صحنه بحران به جمهوری های مسلمان نشین کنار رود ولگا است. جمهوری هایی مانند تاتارستان و باشقرستان در سالهای اخیر معمولا جو آرامی داشتند و بندرت دچار عملیات تروریستی شده اند. برخلاف جمهوری های خودمختار مسلمان نشین در قفقاز شمالی، جمهوری‌های کنار رود ولگا که اکثریت انها را مسلمانان تشکیل می دهند؛در سالهای اخیر کمتر تمایلی برای جدایی طلبی از خود نشان داده اند. پشت عملیات تروریستی چه کسانی هستند؟ اگرچه بیش ازهر احتمال دیگری می توان گفت امکان دارد گروه های ناراضی مخالف روسیه در قفقاز شمالی این عملیات تروریستی را انجام داده باشند. ولی باید این احتمال را هم در نظر گرفت که دستگاهها و سرویسهای اطلاعاتی عربستان سعودی با کمک ناراضیان قفقازی که در حال حاضر با شبکه القاعده و تکفیری ها در سوریه مرتبط هستند، در این عملیات تروریستی دست داشته باشند. زیرا عربستان به عنوان حامی اصلی گروههای سلفی وافراطی از جمله "جبهه النصره" و گروه"داعش" که دنبال وحدت عراق و شام است، در سوریه بشمار می‌رود. این دو گروه با قفقازی‌های اعزامی به سوریه در ارتباط هستند و ممکن است این عملیات را طراحی کرده اند تا در آستانه مذاکرات ژنو2 در دوم بهمن ماه آینده فشار بیشتری را بر سیاست‌های روسیه در سوریه وارد سازند. در واقع این اقدام تروریستی می تواند بیانگر سیاست عربستان برای اعمال فشار بیشتر بر دولت روسیه نیز باشد. همچنانکه در یک ماه اخیر شاهد سازمان دهی چند عملیات تروریستی در استان سیستان و بلوچستان ایران نیز بودیم. عربستان با اعزام بندر بن سلطان عنصر اطلاعاتی و امنیتی خود به مسکو ابتدا سعی کرد بین ایران و روسیه در باره سوریه اختلاف ایجاد کند. پس از انکه به نتیجه نرسید اکنون از طریق به راه انداختن عملیات تروریستی سعی دارد هزینه حمایت از دولت اسد را برای مسکو و تهران بالا ببرد. جمع بندی بحث : 1- عامل دو عملیات تروریستی در روسیه هر کس با هر گرایش که باشد نه تنها به اهداف خود نمی‌رسد بلکه برعکس بر ایجاد جو امنیتی و پلیسی شدن امور ساده زندگی مردم بویژه مسلمانان می افزاید . 2- عملیات تروریستی در روسیه پوتین را بر ادامه مسیری که در سوریه انتخاب کرده است استوارتر می کند زیرا روسیه از ابتدا نگران قدرت گرفتن گروه های افراطی در سوریه و حمایت آنها از مسلمانان افراط گرای وهابی در قفقاز شمالی بود بنابراین اینگونه عملیات ها پوتین را بیشتر متقاعد می کند که حل موضوع سوریه را به عنوان یک مساله ملی نیز در نظر بگیرد. 3- انجام عملیات تروریستی کور و کشتن آدم های بیگناهی که نه در سوریه و نه در قفقاز شمالی نقشی نداشته و ندارند بیشتر موجب افزایش نفرت عمومی ازکسانی می شود که انها هم در ایجاد چنین فاجعه هایی هیچ نقشی ندارند و فقط با متهمان به این اقدام‌ها دین مشترک دارند. در حالی که در دین اسلام چنین اقدام های وحشیانه ای به هر بهانه ای جایز نیست و حرام تلقی می شود. 4- وقوع حوادثی این چنین ضرورت شناسایی عوامل پشت پرده را که از تروریست‌ها در سوریه‌، عراق ، افغانستان و آسیای مرکزی و قفقاز حمایت می‌کنند؛ بیش از هر زمان دیگر نشان می‌دهد به نظر می‌رسد منطقه بدون برخورد قاطع با حامیان تروریست ها روی آرامش نخواهد دید.