مذاکرات ژنو به مانع برخورد، اما متوقف نیست
وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد هدف ایران دستیابی به یک نتیجه رضایت‌بخش بر اساس الزامات توافقنامه موقت است که عبارت از حفظ حق غنی‌سازی اورانیوم در داخل ایران و رفع نگرانی‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی است. اما زمانی که صداهایی از داخل خود دولت آمریکا به گوش می‌رسد که اصل وجودی این مذاکرات را زیر سؤال می‌برند این مسأله غیرقابل تحمل می‌شود.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در گفتوگو با دیوید ایگناتیوس، گزارشگر روزنامه واشنگتن‌پست، به سؤالات وی درباره سیاست خارجی ایران و تحولات منطقه پاسخ داد.
در ادامه متن کامل این گفتوگو در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد.
واشنگتن‌پست: بگذارید سؤال اول را درباره وضعیت مذاکرات بپرسم. پس از اینکه هیأت اعزامی شما مذاکرات فنی وین را ترک کرد، عباس عراقچی، اعلام کرد که اقدام آمریکا برای تقویت اجرای تحریم‌های کنونی "در تضاد با روح توافقنامه ژنو است" و اینکه ایران در حال ارزیابی "یک واکنش مناسب" است. آیا می‌توانید درباره این امر و اینکه موضع ایران باید چگونه باشد توضیح دهید؟
وزیر امور خارجه: ما متعهد به اطمینان از این امر هستیم که فرایند شروع شده - که برای نیل به آن شجاعت زیادی از جانب ما صرف شد - منجر به یک نتیجه رضایت‌بخش خواهد شد که به الزامات مندرج در توافقنامه پاسخ می‌دهد - یعنی، برخورداری از یک برنامه غنی‌سازی در ایران و در همین حین رفع نگرانی‌ها و نیز محدود‌های تحمیل شده توسط جامعه بین‌المللی. هدف این است. از آنجایی که ما باور داریم برنامه‌مان کاملا صلح‌آمیز است، تمایلی به اینکه ابهامی درباره ماهیت کاملا صلح‌آمیز آن باقی بماند، نداریم. بنابراین، ما اعتقاد داریم که دستیابی به یک توافقنامه بسیار آسان است. البته نیل به این توافق نیاز به اراده سیاسی جدی و نیز حسن نیات دارد.
هم‌اکنون اظهاراتی از جانب واشنگتن به گوش می‌رسد - ما می‌فهمیم که تهران و واشنگتن، همچنین بسیاری دیگر از اعضای 1+5 دارای جوامع و عرصه سیاسی یکپارچه‌ای نیستند. ما در ایران دیدگاه‌های مختلفی داریم. برخی از این دیدگاه‌ها به صورت کاملا صادقانه و با حرارت زیاد توسط مخالفین توافقنامه مطرح شد تا جایی که برخی خواهان برکناری من شدند. من اعتقاد دارم در یک جامعه دموکراتیک که نیروها و دیدگاه‌های سیاسی مختلف و نیز قوای مختلف حکومتی برای تنظیم و موازنه اعمال قدرت سیاسی وجود دارند، این امر طبیعی است. در آمریکا نیز چنین امری شایع است. به نظر مننگرانی قانونگذاران آمریکایی طبیعی است.
ما امیدواریم که مخالفین ما و همچنین مخالفین در آمریکا ابتدا و پیش از همه چیز منافع ملی را در نظر داشته باشند. من این را درباره هر دو کشور می‌گویم و تنها بر روی یک کشور تأکید ندارم. اما اعتقاد من بر این است که مسائل سیاسی مرتبط با بحث حوزه‌های انتخابی در آمریکا - رواج مسائل سیاسی مرتبط با بحث حوزه‌های انتخابی - برخی اوقات منجر به سردرگمی درباره منافع ملی می‌شود. اما ابراز نظر در این باره بر عهده من نیست. این امر مسأله‌ای داخلی بوده و من معتقدم که مردم و دولت آمریکا کاملا قادر به مدیریت آن هستند.
اما زمانی که صداهایی از داخل خود دولت آمریکا به گوش می‌رسد که اصل وجودی این مذاکرات را زیر سؤال می‌برند این مسأله غیرقابل تحمل می‌شود - چه این اظهارات و اقدامات در معنای دقیق کلمه به مثابه نقض برنامه اقدام ژنو باشد یا نه. اما اگر اظهاراتی در داخل دولت به زبان رانده شوند که در تقابل با هدف مذاکرات باشند، این مسأله به شدت زیان‌آور خواهد بود. بنابراین ما نیاز داریم که این مسأله را با عباراتی بسیار قوی به اطلاع طرف‌های مذاکره کننده برسانیم. و فکر می‌کنیم که این کار را کرده‌ایم. این امر بدین معنا نیست که مذاکرات متوقف شده‌اند. بلکه مذاکرات به مانع برخورده است: همانگونه که مارک تواین گفته است اخبار مرگ مذاکرات بسیار مبالغه‌آمیز هستند.
بنابراین به اعتقاد من باید درباره اینکه چگونه می‌خواهیم فرایند را ادامه دهیم ارزیابی دوباره‌ای را انجام دهیم - همه باید این کار را انجام دهند- با دیدگاهی برای رفع این موانع و حرکت به جلو باید به میز مذاکرات بازگشته شود. نیت ما این است. ما این کار را با حسن نیت انجام می‌دهیم، ما این کار را با اراده و عزمی سیاسی انجام می‌دهیم تا نه تنها گام اول را به ثمر برسانیم بلکه در کمترین زمان ممکن به توافق نهایی دست یابیم، توافقی که انتظار داریم به نفع همه باشد، و هر نوع تلاشی برای تضعیف آن باید متوقف شود زیرا زیان‌ده خواهند بود.
واشنگتن‌پست: شما از چه طریقی توضیحاتی درباره قصد و نیت بیانیه معاون وزرات خزانه‌داری، دیوید کوهن کسب کردید؟
وزیر امور خارجه: ما گفتگوهای تلفنی داشتیم. اجازه دهید اینگونه بگویم، ما تماس‌هایی با اعضای گروه 1+5 داشتیم و طی روزهای اخیر با یکدیگر صحبت کردیم. معتقدم این گفتگوها ادامه خواهد داشت. این اولین بار نیست که ما خود را در موقعیتی می‌یابیم که ضروری است تا به گفتگوها متعهد بمانیم، گفتگوهای آشکار و گفتگوها در حاشیه 1+5 و مطمئنا این یکی از آن موقعیت هاست. من با مقامات آمریکایی و مقامات اعضای کشورهای گروه 1+5 و نیز کاترین اشتون در تماس بودم. همچنین با هر کسی که برای پیشرفت وضعیت تلاش می کند در تماس هستم.
واشنگتن پست: آیا آمریکایی‌ها چیزی گفته‌اند که نگرانی شما درباره این مساله که اظهارات کوهن ماهیت مذاکرات ژنو را نقض کرده است، رفع کرد؟
وزیر امور خارجه: من می‌خواهم مذاکرات محرمانه ما همچنان محرمانه باقی بماند. قصد ندارم به این نوع دیپلماسی عمومی بپردازم. اما آنچه می‌توانم بگویم این است که به این منظور در بحث‌ها شرکت می‌کنیم تا مطمئن شویم همه به مذاکرات ژنو پایبند هستند. آنچه از جان کری و خانم اشتون شنیده‌ام این است که آنها به نهایی کردن فرآیند ژنو با هدف دستیابی به یک توافق جامع متعهد هستند. این مساله فرآیندی بسیار مشکل است، نه به این خاطر که دستیابی به هدف مشکل است بلکه به این دلیل که روش‌های دستیابی به هدف مشکل هستند. به دلیل عدم اطمینانی که در ایران داریم، بخصوص عدم اطمینان مردم و رهبری ایران نسبت به مقاصد طرف مقابل، و برخی سوءظن‌هایی که ممکن است طرف مقابل درباره مقاصد ما داشته باشد.بنابراین کار مشکلی است؛ ما با مسیری پرچالش مواجه هستیم. متاسفانه نیروهای بسیار قدرتمندی برای تحت تاثیر قرار دادن این فرآیند درحال تلاش هستند. ما باید نسبت به این مساله آگاه باشیم و با ذهن باز در این مسیر تلاش کنیم.
واشنگتن‌پست: فقط می‌خواهم روشن‌سازی کنم. شما به گفتوگو با کری و نیز اشتون اشاره کردید، و من چنین درک کردم که شما این گفت‌و‌گوها را اخیرا انجام داده‌اید. آیا درست می‌گویم؟
وزیر امور خارجه: خوب، ما هیچگاه ارتباط را متوقف نکرده‌ایم، و گفت‌و‌گوها ادامه دارد...
واشنگتن‌پست: پس از اظهارات کوهن ظاهرا کری سعی کرد تا آن را تبیین کند و این امر برای شما اطمینان‌بخش است.
وزیر امور خارجه: من سخنگوی وزیر خارجه آمریکا نیستم. من فقط می‌توانم بگویم که با طرف‌های مختلفی دیدار داشته‌ام... سرگئی لاوروف اینجا بود، ما مباحثی طولانی داشتیم.
واشنگتن‌پست: این دیدار کی اتفاق افتاد؟
وزیر امور خارجه: چهارشنبه [11 دسامبر]. من با اشتون قبل و بعد از چهارشنبه ارتباط داشته‌ام. با افراد دیگر نیز شامل کری تماس داشته‌ام یا شاید صحیح‌تر باشد که بگویم آنها با من تماس گرفته‌اند.
واشنگتن‌پست: رئیس جمهور اوباما در سخنرانی هفته پیش خود در کنفرانس سابان در واشنگتن، گفت که احتمال رسیدن به یک توافق قابل قبول و راه‌حل جامع 50 درصد است، من کنجکاو هستم بدانم شما چند درصد احتمال موفقیت می‌دهید و اینکه آیا این برآورد یک برآورد عادلانه است و یا ناامید، شما چه فکر می‌کنید؟
وزیر امور خارجه: خوب، همانطور که من گفتم، فکر نمی‌کنم رسیدن به یک توافق اینقدر مشکل باشد چرا که هدف ما چیز بحث برانگیزی نیست، این جاده همواری نخواهد بود وبستگی به اراده سیاسی طرف‌های درگیر در این مسله دارد. همچنین بستگی به تاثیر سیاست‌های حوزه‌های دارد که در طول این مذاکرات خیلی زیاد مطرح شده‌اند، شما ممکن است در رسیدن به یک توافق موفق و یا ناموفق باشید. من نمی‌توانم برای احتمال موفقیت این مساله درصدی را مشخص کنم. من اهل قمار کردن نیست بنابرین نمی‌توانم رقمی برای موفقیت مشخص کنم. اما ما این کار را با نیت حل صد در صدی شروع کرده‌ایم. اما همواره با محدودیت‌ها مواجه هستیم. همه نگرانی‌های دارند که باید رفع شود و ما آماده معامله با دلایل منطقی هستیم.
واشنگتن‌پست: اجازه دهید درباره مسائل خاصی که اوباما و مقامات دولتی به آن اشاره کرده‌اند سوال کنم. دراین توافقنامه موقت اشاره شده است که در قالب راه‌حل نهایی ایران حق استفاده از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز تحت معاهده منع گسترش سلاح هسته‌ای را دارد. اما مقامات آمریکایی می‌گویند راکتور آب سنگین اراک هماهنگ با نیازهای برنامه صلح‌آمیز نیست. آنها معتقدند که 19 هزار سانتریفیوژ با نیازهای یک برنامه صلح‌آمیز هماهنگ نیستند. وجود تاسیسات مستحکم در فردو با یک برنامه صلح‌آمیز محدود هماهنگ نیست. سوال من این است که آیا برای اطمینان گروه 1+5 مبنی براین مساله که ایران به دنبال برنامه صلح‌آمیز محدود است، شما آماده مذاکره درباره میزان محدودیت مواردی که به آن اشاره کردم هستید؟
وزیر امور خارجه: بار دیگر باید بگویم که به نظر من نباید این مذاکرات عمومی شوند. بهترین حالت محرمانه دنبال شدن مذاکرات است. اما اجازه دهید که درمورد این مساله به مواردی اشاره کنم. اول اینکه این مذاکرات بر مبنای چندین اصل شکل گرفته است که آقای اوباما در نامه خود به رهبر انقلاب و آقای روحانی به آنها اشاره کرده بود. آن اصول برمبنای جایگاه برابر، احترام متقابل و منافع مشترک قرار دارند. بنابراین باید این مذاکرات بر مبنای این اصول انجام شوند که همانا نیاز به دستیابی به تفاهم و دوری از امر کردن است. همانطور که می‌دانید ایرانی‌ها هرگز ادبیات آمرانه از کشورهای خارجی را نپذیرفته‌اند و در این مساله استثنایی وجود ندارد. فشاری که در ورای این مساله وجود دارد و تمایل به کنار آمدن با آن از سوی مردم ایران نشانه عدم پذیرش فشار و مداخله است. بنابراین جایگاه برابر برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است.
واشنگتن‌پست: معنای "جایگاه برابر" چیست؟
وزیر امور خارجه: یک تعریف ساده این است که ما سعی نخواهیم کرد به آنها دیکته کنیم که یک راه‌حل باید به چه شکلی باشد؛ و از آنها نیز این امر را که راه‌حل باید به چه شکلی باشد را نخواهیم پذیرفت. ما قرار است به این نگرانی‌ها بپردازیم که ایران سلاح هسته‌ای و یا شرایطی که نگرانی‌هایی را درباره برنامه تسلیحات هسته‌ای خلق می‌کند، پدید نخواهد آورد. چندین راه برای پرداختن به این نگرانی‌ها وجود دارد و ما این کار را انجام خواهیم داد.
اکنون، دومین مفهومی که باید در نظر گرفته شود این است که در هر مذاکره‌ای، اگر می‌خواهید به توافقی دست یابید، باید به این مسأله از دید طرف مقابل نگاه کنید، نه فقط از دید خودتان. و من از همه دعوت می‌کنم که این مسأله را از دید ما نگاه کنند. و شاید در این حالت به راه‌حلی آسان‌تر دست یابیم. من نیز آماده هستم تا به این مسأله از دید شما نگاه کنم، از نقط نظر غرب.
بیایید با غنی‌سازی شروع کنیم. ایران تصمیم به غنی‌سازی نگرفت. ایران مجبور به غنی‌سازی شد زیرا ما در کنسرسیومی در فرانسه به نام "یورودیف" دارای سهم بودیم که هزینه آن به صورت کامل پرداخت شده بود اما قادر نبودیم که حتی یک گرم اورانیوم غنی‌سازی شده حتی برای رآکتور خودمان که تحت برنامه "اتم‌ها برای صلح" آیزنهاور ساخته شده بود، دریافت کنیم. ما تصمیم نگرفتیم که اورانیوم را تا 20 درصد غنی‌سازی کنیم. ما برای 20 سال سعی کردیم برای رآکتورمان اورانیوم با غنای 20 درصد بخریم. ما تحقیر و مورد اهانت واقع شدیم و به قدری عقب و جلو رانده شدیم که اعلام کردیم خودمان این کار را خواهیم کرد: ما این اورانیوم را از کسی نخواهیم گرفت.
این امر به این معنی نیست که اگر آنها برای ما سوخت تهیه کنند ما آن را خواهیم پذیرفت، زیرا نخست اینکه ما این سرمایه‌گذاری را در داخل کشور انجام داده‌ایم و دوم اینکه ما اعتماد نداریم و سوم، هیچ دلیلی نمی‌بینم که پس از صرف این زمان و تلاش و پس از اینکه آنها را به نقطه‌ای رساندیم که توهم غنی‌سازی صفر در ایران را کنار گذاشتند، چرا باید چیز دیگری را بپذیریم.
واشنگتن‌پست: اما شما محدودیت ها درباره میزان اورانیومی که باید غنی شود را می پذیرید؟
وزیر امور خارجه: ما با آنها در این باره گفتگو می کنیم. راه های مختلفی وجود دارد. محدودیت ها به خودی خود موضوع مذاکره نیست. هدف تضمین این موضوع است که این اقدام برای اهداف صلح آمیز است، و با وضوح نیز اعلام شده است. این برای رفع نگرانی ها نیست، برای مطمئن شدن از اهداف صلح آمیز آن است. اکنون برای تضمین اهداف صلح آمیز آن راه‌های زیادی برای بررسی وجود دارد. ما این راه ها را مورد مذاکره قرار خواهیم داد و توافقی در این زمینه کسب می کنیم، چرا که توافق باید به صورت دوجانبه کسب شود. ما بر این باوریم که می توانیم به توافقی دست یابیم.
اجازه دهید به موضوع دوم بپردازیم،یعنی (تاسیسات)اراک. ما این گزینه را پیشنهاد دادیم، هر برنامه ایران در ابتدا از غرب درخواست شد، اما غرب رد کرد، سپس ما به تکنولوژی خودمان اتکا کردیم. ما نمی خواستیم همه چیز را درباره ساخت این راکتورهای تحقیقاتی از صفر شروع کنیم.
ما می خواستیم از تکنولوژی استفاده کنیم. هرکشوری تمایل دارد از تکنولوژی پیشرفته استفاده کند. اما ما را از این تکنولوژی- با نفی ان پی تی- محروم کردند، چرا که ان پی تی باید شرایط لازم برای تولید انرژی به منظور اهداف صلح آمیز را فراهم کند.
این تنها یک حق نیست، این الزام است، تعهدی است که باید اجرا شود. بنابراین آنها، تقریبا همه کشورهای غربی حداقل طی 22 سال اخیر واز سال 1990 در وضع نقض ان پی تی بوده اند. متاسفانه هیچ دادگاهی و مرجعی برای این نقض وجود ندارد، چرا که در بند مربوطه هیچ سازوکار نظارتی لحاظ نشده است. اما این لازم است، چرا که ان پی تی، بر روی 3 پایه برقرار است، و یکی از آنها استفاده صلح آمیز در کنار عدم اشاعه و خلع سلاح هسته ای است. اجازه دهید درباره خلع سلاح صحبت نکنیم، چرا که سابقه چندان قابل توجه نیست.
ایران راکتور آب سبک در اختیار نداشت. ما باید درباره چیزی که نحوه ساخت آن را بلد بودیم سرمایه گذاری می کردیم. این به معنای آن نیست که که ما به دنبال راکتور آب سنگین برای آن بودیم که می توان از آن پلوتونیوم تولید کنیم. این به این دلیل بود که ما با تنها تکنولوژی که در آن زمان در دسترس ما بود شروع کردیم.
واشنگتن‌پست: اما اکنون؟
وزیر امور خارجه: ما نمی توانیم زمان را به 20 سال قبل به عقب برگردانیم و خیلی ساده از ایران بخواهیم که از پروژه ای که سرمایه گذاری انسانی و مادی عظیمی برای آن صورت گرفته است را کنار بگذارد. با این حال، راه های مختلفی برای اطمینان سازی نسبت به این که راکتور مذکور تنها برای اهداف صلح آمیز استفاده می شود وجود دارد- چرا که این هدف ماست. راه های مختلفی برای اطمینان سازی نسبت به این که ما به دنبال تولید رادیو ایزوتوپ هستیم،... ما حتی امروزه حتی رادیو ایزوتوپ هم نمی توانیم از خارج دریافت کنیم... بنابراین ما نیاز داریم که ایزوتوپ های خودمان را تولید کنیم.
واشنگتن‌پست: بنابراین اگر راهی برای کسب رادیو ایزوتوپ‌ها وجود داشته باشد، و هم نگرانی ها درباره تولید پلوتونیوم وجود داشته باشد...
وزیر امور خارجه: اما درباره رآکتورهای آینده، اگر آنها راهی برای رفع نیاز های ما را برطرف کنند خوب است. درباره رآکتور فعلی نیاز داریم که راه های علمی مختلف را برای توافق در این باره را بررسی و مذاکره کنیم، و ما برای تعامل در این زمینه آماده هستیم. ما آن را مکتوب کرده ایم، و همواره بر تعهدات خود پایبند هستیم. متعهد به تعامل درباره اراک شده ایم و این کار را انجام می دهیم.
اجازه دهید به موضوع سوم که فردو است بپردازم: اگر در ایران باشید، و نگرانی مردم نسبت به فردو را ببینید، تنها نتیجه گیری که می توانید از آن بگیرید این است که آنها(غرب؟) درصدد حمله به شما هستند. برای اینکه اهمیت فردو چیست؟ فردو تاسیساتی است که به صورت روزانه تحت نظارت( آژانس بین المللی انرژی اتمی) است. به صورت روزانه!
بنابراین ما نمی توانیم هیچ کاری درباره فردو انجام دهیم. تنها تفاوتی بین فردو و نطنز این است که نمی توان فردو را مورد حمله قرار داد. بنابراین اگر شما اصرار می کنید که باید فردو متوقف شود، به این معناست که یکی قصد حمله نظامی به آن را دارد. و باید بگویم که حمله نظامی نقض یکی ازبنیادی ترین اصول حقوق بین الملل است.
قصد من این است که این مبنایی برای مذاکره نیست. من خارج از صحبت درباره منافع ایران، نباید مذاکراتی را بپذیرم که مبنای آن، نقض حقوق بین الملل است... بنابراین آنها از من می خواهند موضوعی را بررسی کنم که اساسا غیرمنطقی است.
واشنگتن‌پست: دوباره می‌پرسم، آیا راهی برای پایان دادن به این نگرانی وجود دارد؟ وزیر امور خارجه: چندین راه برای پرداختن به این نگرانی‌ها وجود دارد، به خاطر اینکه ما نمی‌خواهیم این تصور ایجاد شود که ایران یک برنامه تسلیحاتی دارد: این در راستای منافع ما نیست. ما نمی‌خواهیم سیاست ابهام را پی‌گیری کنیم؛ این قصد ما نیست؛ ما سیاست شفافی را دنبال می‌کنم که به دنبال دستیابی به تسلیحات اتمی نیست. اگر شما ما را یک دولت مذهبی می‌دانید پس دستکم اصول اولیه که یک دولت مذهبی بر اساس آن ساخته شده است را به رسمیت بشناسید. بالاترین اصل در یک دولت مذهبی این است که وقتی ولی فقیه در این کشور حکمی را صادر می‌کند، این حکم غیرقابل رد می‌شود. و حکم این است که تسلیحات کشتار جمعی علیه اصول اسلامی و حرام هستند. بنابرین هیچ ابهامی باقی نمی‌ماند. ما آماده عمل به این موضوع روشن هستیم_ چرا که ما هیچ نفعی در ایجاد هرگونه ابهام نداریم اما زیرباری هیچ گونه حرف زوری نخواهیم رفت. ما می‌خواهیم درباره تمامی موضوعات در چارچوب توافق ژنو گفتوگو کنیم. اما براساس اقدام و احترام متقابل. ما آماده همکاری هستیم اما در عین حال از شما می‌خواهیم به محدودیت‌های ما احترام بگذارید. از ما نخواهید که به شما یک تحلیل اقتصادی بدهیم که چرا غنی سازی در این عملی نیست. در نظر ما مساله نه ارزش اقتصادی بلکه واقعیت انکار مهم است - زمانی که به چیزی دسترسی ندارید پول دیگر اهمیتی ندارد.
واشنگتن‌پست: علاقه فزاینده‌ای به این امر وجود دارد که آیا ایران حاضر است تا با سایر کشورها برای دستیابی به یک گذار سیاسی در سوریه همکاری کند یا نه. مثالی می‌آورم: در روز 21 نوامبر، نمایندگان ایران، عربستان سعودی، روسیه و امریکا با والری آموس، معاون امور بشردوستانه سازمان ملل، دیدار کردند تا درباره کمک و امدادرسانی به مردم سوریه با وی گفت‌و گو کنند. آیا ایران حاضر است به برخی فرایندهای بزرگتر که ممکن است منجر به ایجاد یک کریدور کمک‌های بشردوستانه به مرکز حمص یا داریا شود، بپیوندد و اینکه چه اقدامات دیگری ممکن خواهند بود؟
وزیر امور خارجه: بگذارید به سؤالات متفاوت پاسخ دهم. نخست درباره ژنو 2: ما به وضوح اعلام کردیم که ایران اعتقاد دارد هیچ راه‌حل نظامی برای سوریه وجود ندارد اگرچه این امر فی‌النفسه درست است اما به نظر من برخی از بازیگران به این امر اعتقاد ندارند.
واشنگتن‌پست: آیا اسد به امر اعتقاد دارد؟
وزیر امورخارجه: رئیس‌جمهور اسد معتقد است که در نهایت یک راه‌حل سیاسی لازم است. اما به اعتقاد من آنهایی که در جهت حمله نظامی آمریکا فشار وارد می‌کردند و پس از اینکه آمریکا تصمیم گرفت در چارچوب قوانین بین‌المللی و نه خارج از آن رفتار کند، دچار ناامیدی شدند، اعتقادی ندارند که هیچ راه‌حل نظامی وجود ندارد. آنها به دنبال راه‌حل نظامی بودند. اما امیدواریم که همه سر عقل آیند و این واقعیت را درک کنند که هیچ راه‌حل نظامی وجود ندارد و لازم است که به یک راه‌حل سیاسی دست یافته شود. ما گفته‌ایم که اگر دعوت شویم در ژنو2 شرکت خواهیم کرد و خواهان دستیابی به راه‌حل سیاسی هستیم.
واشنگتن‌پست: آیا ژنو1 را به عنوان شروع این فرایند قبول دارید؟
وزیر امور خارجه: ما هیچ‌گونه پیش‌شرطی را قبول نداریم. نه به این دلیل که مشکلی داریم بلکه این کار را به عنوان یک اصل انجام می‌دهیم. ما معتقدیم که پذیرش پیش‌شرط توسط ایران ضروری نیست زیرا اگر می‌خواهید ایران نقش مثبتی داشته باشد، این کشور را دعوت خواهید کرد. اگر نمی‌خواهید که ایران نقش مثبتی داشته باشد، هیچ کسی دعوتی نخواهد کرد. بنابراین من درخواست دعوت نمی‌کنم. من یقینا هیچ پیش‌شرطی را نخواهم پذیرفت.
ما می‌دانیم که باید به توافقی در ژنو دست یافته شود و اینکه این توافق باید یک توافق سوری باشد. دیگران نمی‌توانند برای سوریه تصمیم بگیرند. دیگران فقط می‌توانند بر اساس رضایت مردم سوریه راه‌حل سوری را تسهیل کنند. اعتقاد دارم که در نهایت بهترین راه برای همیشگی کردن این رضایت رجوع به صندوق‌های رأی است، و ما نباید از صندوق‌های رأی هراس داشته باشیم. من نگران افرادی هستم که به اصول دموکراتیک اعتقاد دارند اما درباره نتایج انتخابات نگرانی داشته و سعی دارند پیش‌شرط‌هایی قرار دهند. یکی از پیش‌شرط‌های جدی می‌تواند انتخابات عادلانه باشد. اما اینکه چه کسی می‌تواند در انتخابات شرکت کند و چه کسی نمی‌تواند نباید یکی از پیش‌شرط‌ها باشد. اگر مردم مردم سوریه باور داشته باشند که یک نفر نباید در انتخابات شرکت کند، به وی رأی نخواهند داد .... آنها قادر به تعیین آینده خودشان هستند، و باور دارند که سعی برای تعیین نتیجه انتخابات را توهینی برای خود می‌دانند ... من اعتقاد دارم که ایران می‌تواند نقش مثبتی در مورد سوریه داشته باشم، اما تصمیم بر عهده خود آنها است. ما این صحنه را کنترل نمی‌کنیم.
تا جایی که به کمک‌های بشردوستانه مرتبط است، ما اعتقاد داریم که باید نگرانی‌های تمام طرفین را مد نظر قرار دهیم. اگر می‌خواهید که اظهار نظر‌های سیاسی بکنید، این یک قضیه امر است. اما اگر می‌خواهید که به انسان‌ها در بخش‌های مختلف سوریه که در محاصره یکی از دو طرف درگیری وجود دارند، کمک کنید، نیاز به مکانیزم‌هایی داریم که کارآمد هستند. ما این مسأله را با دوستان‌مان بحث کرده‌ایم، ما این را با ترکیه ، یا اخضر ابراهیمی، و با دولت سوریه مورد بحث قرار داده‌ایم.
واشنگتن‌پست: آیا درباره این مسأله با آمریکا نیز صحبت کرده‌اید؟ وزیر امور خارجه: ما با آمریکا به غیر از مسائل هسته‌ای درباره چیز دیگری صحبت نکرده‌ایم. ما با آمریکا در فرمت‌های مختلف بین‌المللی شامل نشستی که توسط آموس برگزار شد، مشارکت می‌کنیم. اما این فرآیند زیر نظر سازمان ملل است، ما در آنجا می‌توانیم با یکدیگر همکاری کنیم. ما درباره سوریه با آمریکا صحبت نکرده‌ایم. ما بر روی مسأله هسته‌ای تمرکز کرده‌ایم زیرا این موضوعی است که باید حل شود. اما آماده هستیم به مردمی که در سوریه به یاری نیاز دارند، کمک‌های بشردوستانه ارائه کنیم. ما آماده اقدام هستیم. متأسفانه، برخی به دنبال نتایج سیاسی هستند نه بشردوستانه. این چیزی نیست که ما بخواهیم وارد آن شویم.
واشنگتن‌پست: روشن است که روحانی و ظریف از اختیارات لازم برای مذاکره برخوردار هستند، اما اینکه پرونده منطقه‌ای در دستان افراد دیگری است، بالاخص سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. چگونه به این سؤال پاسخ می‌دهید.
وزیر امور خارجه: من مخالف هستم. در ایران تصمیم‌گیری درباره امور خارجی یک فرآیند بر اساس اجماع جمعی است. در تمام مسائل، رهبری دخیل است، شورای عالی امنیت ملی دخیل است، رئیس‌جمهور بازیگر اصلی است اما وی این کار را با رضایت رهبر انجام می‌دهد.
واشنگتن‌پست: من این سوال را تا اندازه‌ای به این دلیل مطرح کردم که هفته گذشته سردار جعفری از شما انتقاد کرد و این احساس را تقویت کرد که در ایران دو نگرش و دو گروه وجود دارد.
وزیر امور خارجه: من معمولا درمورد اظهاراتی که خارج از حوزه نظرات خودم مطرح می‌شوند واکنش نشان نمی‌دهم و نمی‌خواهم این اشتباه را دوباره تکرار کنم و بدون درک کل موضوع درمورد سخنان فرد دیگری اظهار نظر کنم. من به اظهارات سردار جعفری احترام می‌گذارم و اختلاف نظر میان خود و ایشان را درک می‌کنم. نه اظهارات من و نه اظهارات ایشان هیچ‌یک نگرش رسمی دولت جمهوری اسلامی و یا سازمان‌هایی که ما در آنها فعالیت می‌کنیم نیست. ما برخی اوقات درسخنرانی‌هایی شرکت می‌کنیم و در آنها نظرات خود را مطرح می‌کنیم. در این سخنرانی‌ها برای رسیدن به اتفاق نظر بحث‌هایی شکل می‌گیرد که ممکن است برخی اوقات بسیار داغ شوند. سپس در پایان به اتفاق نظری می‌رسیم که همگی خود را به آن متعهد و مسئول می‌دانیم.
واشنگتن‌پست: می‌خواهم سوالی از شما درباره پیچی که در راه تاریخ مدرن وجود دارد بپرسم. پیچی که شاید اکنون شما در حال عبور از آن باشید. راهی که کیسینجر، وزیر خارجه پیشین آمریکا اینگونه توصیف کرده است و می‌گوید این پیچ تاریخی رخ می‌دهد؛ ایران باید به عنوان یک کشور شناخته شود و نه یک آرمان. ایران باید مانند کشوری رفتار کند که دارای منافع و به دنبال احترام است و می‌خواهد از موضع برابر با آن رفتار شود اما یک جنبش انقلابی نیست که به دنبال بی ثباتی دیگر کشورها باشد. اجازه بدهید به صراحت از شما بپرسم: آیا ایران امروز یک کشور است و یا یک آرمان؟
وزیر امور خارجه: خوب من فکر می‌کنم دیکوتومی (دوگانگی و تقسیم کردن هر چیز به دو حالت) اشتباه است، به خصوص زمانی از سوی یک آمریکایی مطرح شود. من از شما می‌پرسم: آیا آمریکا یک کشور است و یا یک آرمان؟ چگونه رفتار ایالات متحده را توصیف می کنید؟ آیا آمریکا تنها یک کشور است و یا هدف و اهدافی را برای خود در نظر دارد؟
واشنگتن‌پست: ایده آل‌ها؟
وزیرامور خارجه: بله ایده آل‌ها. بنابراین باید در چارچوب صحیحی قرار بگیرد. من معتقدم که همه کشورها ایده آل‌ها و منافع خود را دارند. این باور من نیست که یک دیکوتومی میان منافع و ایده آل‌ها وجود دارد. به اعتقاد من آمریکا دارای ایده آل‌ها و منافع خود است... به نظر من ایده آل‌ها و منافع جمع می شوند و از هم جدا نیستند. اما ایران به اصول قوانین بین المللی متعهد است.
ما به دنبال تضعیف هیچ دولتی نیستیم. ما به دنبال مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر نیستیم. امنیت همسایگان ما همان امنیت و ثبات خود ما است. ما بر این باوریم که برای رونق و پیشرفت نیاز به یک منطقه با ثبات و امن داریم. ما معتقدیم که تنش به نفع ما نیست. بنابراین اگر شما به این مسائل به عنوان تعریف یک دولت و کشور نگاه کنید پس با هم توافق داریم. اما اگر شما بخواهید یک دوگانگی میان آرمان‌ها و منافع ملی در نظر بگیرید، معتقدم که شما برای فروش ایده خود به آمریکا قبل از فروش آن به ایران با مشکل مواجه خواهید شد.
واشنگتن‌پست: ما هنوز هم خود را به عنوان یک ملت منحصر بفرد قلمداد خواهیم کرد.
وزیر امور خارجه: ما نیز هم.
واشنگتن‌پست: هفته گذشته در ابوظبی و دوبی شاهد نگرانی درباره آنچه که اقدامات بی‌ثبات کننده ایران نامیده می‌شوند، بودم آنچه که گفته می‌شود برنامه‌های سیستماتیک ایران برای اقدامات پنهانی علیه سایر دولت‌ها است. این امر افراد را نگران می‌سازد. بنابراین، به مانند پرونده هسته‌ای باید دیگران را درباره نیات ایران مطمئن سازید، آیا اطمینان‌دهی‌ها و بازرسی‌های مشابه را درباره مسائل منطقه‌ای خواهید پذیرفت؟
وزیر امور خارجه: من بازرسی‌‌ها را نمی‌پذیرم. اما در یادداشتی که در روزنامه عربی الشرق‌الاوسط نوشتم پیشنهاد دادم که طرحی براهی همکاری و امنیت منطقه‌ای تدوین شود. من اعتقاد دارم که باید خیلی وقت پیش این کار را انجام می‌دادیم. زمانی که 26 سال پیش پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که به جنگ ایران و عراق پایان داد، تدوین میشد، به درخواست ایران پیشنهاد دادیم که امنیت منطقه‌ای باید ارجحیت داشته باشد. ما باور داریم که اگر این پیشنهاد اجرا میشد شاهد دو فاجعه در عراق نبودیم - حمله عراق به کویت و جنگ عراق که با تهاجم آمریکا در سال 2003 آغاز شد. فاجعه جنگ ایران و عراق کافی بود. بنابراین اعتقاد داریم که تمهیدات لازم برای اعتمادسازی، گفتوگو و همکاری بین کشوهای این منطقه نه تنها بازم بلکه غیرقابل اجتناب است. همه ما به این فرآیند نیاز داریم. همه ما باید منطقی باشیم. ما نمی‌توانیم همسایگان‌مان را انتخاب کنیم. امنیت تنها از طریق همکاری بین ما پدید خواهد آمد. امنیت را نمی‌توان خرید. ما نمی‌توانیم به بهای امنیت دیگران، امنیت خودمان را تأمین کنیم.
من دیدارهای بسیار خوبی با رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس داشته‌ام. معتقدم همه ما موفق هستیم که آنچه در ژنو روی می‌دهد برای آینده ما خوب است و علیه هیچ کس نیست. ما هیچ دلیلی برای بروز نگرانی در دیگران نمی‌بینیم. تمام آنهایی که با ما صحبت کرده‌اند از این امر استقبال کرده‌اند.
واشنگتن‌پست: اما از طرف دیگر اظهار نگرانی می‌کنند.
وزیر امور خارجه: اما من با دوست و دشمن به یک گونه سخن می‌گویم. این سخن که ما نیاز به همکاریو امنیت در خلیج فارس و در بین کشورهای منطقه نیاز داریم تا به نگرانی‌ها پاسخ دهیم و ما به عنوان قوی‌ترین کشور منطقه آماده هستیم.
واشنگتن‌پست: سوال آخر: در هفته گذشته و پس از شنیدن اظهارات کوهن و همچنین تلاش‌ها در کنگره برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران باید چنین حس کرده باشید که این فرآنید ممکن است دچار لغزش شود. در مصاحبه با نشریه تایم گفتید که اگر تحریم‌های جدید اعمال شود تمام توافقنامه به شکست خواهد انجامید.
وزیر امور خارجه: این پاسخ در جواب به سؤال ایشان بود.
واشنگتن‌پست: اما می‌خواهم از شما بپرسم که برای افرادی در ایران و آمریکا که از به شکست انجامیدن این توافقنامه خوشحال خواهند شد چه دارید که بگویید؟
وزیر امور خارجه: من به آنها می‌گویم تاکنون تمام راه‌های نادرست را امتحان کرده‌اید، هم‌اکنون فرصتی به راه درست بدهید. آنها تحریم‌ها را امتحان کرده‌اند. آنها فشار را امتحان کرده‌اند. نتیحه این اقدامات 19 هزار سانتریفیوژ و بی‌اعتمادی مردم ایران به آمریکا بود زیرا این کشور استانداردهای دوگانه داشته وبه مردم ایران فشار وارد می‌آورد. آنها تمام راه‌های نادرست را امتحان کرده‌اند. گفته می‌شود که دیپلمات‌ها همیشه راه درست را پس از امتحان تمام راه‌های نادرست می‌آزمایند. سیاستمداران تمام راه‌های اشتباه را امتحان کرده‌اند. وقت آن رسیده که اجازه دهند کار درست انجام شود.
واشنگتن‌پست: هم‌اکنون در یک برهه بزرگ تاریخی قرار داریم.
وزیر امور خارجه: فکر می‌کنم که هم‌اکنون بر سر یک چند راهی قرار گرفته‌ایم. امیدوارم که همه اهمیت تاریخی این فرایند را بدانند. این فرایند می‌تواند مسیر روابط ما را با غرب تغییر دهد.