جزئیات طرح اشتغال بازنشسته‌ها

فارس: «رای نیاورد»؛ پایان طرحی بود که طراحان نام آن‌را «ممنوعیت بکارگیری افراد بازنشسته در مشاغل دولتی و ستادی» گذاشته بودند. چهارشنبه گذشته در صحن علنی مجلس کلیات این طرح مورد بحث و بررسی نمایندگان قرار گرفت و در نهایت نمایندگان مجلس به آن رای ندادند. این طرح، انتصاب افراد بازنشسته را در تمامی مقامات پائین تر از وزیر و معاون رئیس جمهور به طور کامل ممنوع می کرد؛ انتصاب هایی که حتی علی مطهری نماینده مخالف با تصویب کلیات طرح آن را افراط در بکارگیری افراد مسن در مناطق آزاد توسط دولت دانست. در هفته های گذشته روند انتصاب های دولت در زمینه های مختلف را مورد بررسی قرار دادیم و در این گزارش نیز مساله انتصاب بازنشسته ها و طرحی که قرار بود بسیاری از دولتی های فعلی را از کار بیکار کند، بررسی می شود. دولت امید و بازگشت بازنشسته‌ها با آغاز به کار دولت روحانی تغییر در شیوه مدیریتی کشور به عنوان یکی از اصلی‌ترین اقدامات، مورد توجه رئیس‌جمهور قرار گرفت. تغییر ترکیب کابینه مطمئنا یکی از اولین کارهایی بود که روحانی باید انجام می داد ولی در مرحله بعد بکارگیری مدیران میانی برای عوض کردن نگرش سیستم دولت به اداره کشور، در اولویت قرار داشت. بدون شک و با توجه به وزرای معرفی شده از سوی روحانی به مجلس که بیشتر آنها مدیران اوایل انقلاب و یا دهه 60 کشور بودند، انتخاب مدیران میانی نیز از همین رده ها صورت می گرفت. وزرای روحانی که همواره به دلیل سن و سال بالایشان مورد انتقاد کارشناسان و رسانه ها قرار داشتند، با معضل دیگری نیز روبرو بودند؛ «بکارگیری بازنشسته ها» بازگشت افراد بازنشسته به بدنه مدیران میانی دولت این نگرانی را به وجود می آورد که نه تنها کابینه دولت بلکه تمام بدنه مدیریتی کشور با مشکل کندی مدیران اجرایی مواجه شود؛ البته دولت پیش از این گفته بود که پیر بودن وزرا به عنوان مدیران ارشد و مغز متفکر، آسیبی به مدیریت کشور نمی زند ولی انتخاب مدیران میانی سن و سال دار، برخی کارشناسان را نگران می کرد. هنوز آمار دقیق و رسمی از میزان بکارگیری افراد بازنشسته در بدنه دولت وجود ندارد، به عنوان مثال در جلسه چهارشنبه گذشته مجلس برخی نمایندگان تعداد بازنشستگان شاغل در دولت را 50 نفر عنوان کردند اما حمید رسایی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی معتقد است که تعداد بازنشسته های بکارگیری شده در دولت بیش از این حرف هاست و فقط در وزرات نفت حدود 37 نفر را سراغ داریم که بازنشسته هستند. رسایی اما نکته قابل توجه دیگری را نیز می گوید «حتی شنیده ایم در وزارت صنعت، معدن و تجارت که آقای نعمت زاده در آنجا هستند، کسانی به عنوان معاون و مشاور انتخاب شده اند که سن آنها از خود آقای نعمت زاده [68 سال] بیشتر است.» این دغدغه نمایندگان مجلس را به سمتی برد که طرحی را برای متوقف کردن پدیده انتصاب افراد بازنشسته در دولت یازدهم به صحن علنی بیاورند. ورود «بازنشسته‌ها» ممنوع! نمایندگان مجلس با ارائه طرحی به هیات رئیسه مجلس آن هم با درخواست بررسی دو فوریتی، کمر به جلوگیری از انتصاب افراد بازنشسته در دولت بستند. در مقدمه این طرح که با امضای 191 نماینده یعنی یعنی حدود دو سوم نمایندگان ارائه شد، آمده بود: با وجود نیروی کار جوان، فعال و دارای تعهد و تخصص در کشور متاسفانه شاهد انتصاب افراد بازنشسته یا فاقد توان جسمی لازم به لحاظ سن بالا در سمت‌های اجرایی مانند استاندار، معاونین،‌معاون استاندار و معاونین وزرا هستیم. در ادامه نیز ذکر شده بود که: زمانی که نرخ بیکاری جوانان کشور به 26.8 درصد رسیده است، آیا می‌توانیم پاسخگوی جوانان کشورمان باشیم. ارائه این طرح آن‌هم با 191 امضا احتمال تصویب آن در صحن علنی مجلس را بالا برده بود. در جلسه روز یکشنبه 10 آذرماه مجلس، تصویب 2 فوریت این طرح در دستور کار قرار گرفت و نمایندگان نظرات خود را پیرامون آن عنوان کردند. عزت الله یوسفیان ملا یکی از طراحان طرح ممنوعیت بکارگیری افراد بازنشسته در مشاغل دولتی، زمانی که در موافقت با تصویب فوریت آن صحبت می کرد، گفت که چندین بار با معاون اول رئیس جمهور و دیگر معاونین روحانی جلسه گذاشته تا نیازی به ارائه طرح مذکور نباشد ولی دولتی ها با اینکه قول مساعد در پیگیری داده اند، اتفاقی نیفتاده است. حمید رسایی دیگر نماینده موافق تصویب فوریت درباره این طرح و افراد مشمول آن اینگونه توضیح داد: در این طرح به هیچ عنوان بحثی از وزرا مطرح نشده است اما چه معنا دارد اینکه شخصی که در دوبی در یک شرکت تجاری فعالیت دارد به عنوان مدیرکل بازگردد؟ این گفته رسایی نشان می داد که وزرا مشمول این طرح نیستند و بکارگیری وزیر بازنشسته کماکان قانونی خواهد بود. نماینده مردم تهران افزود: خوشبختانه مخالفین محترم این طرح به این نکته معترف هستند که اصل این طرح درست است و تنها در برخی از موارد باید اصلاحاتی صورت بگیرد. مخالفان تصویب 2 فوریت طرح مذکور نیز دلایل خود را داشتند، به عنوان مثال موسی غضنفر آبادی نماینده مردم بم در صحن علنی مجلس درباره افراد مشمول این طرح گفت: در این طرح باید تکلیف ایثارگران و اساتید دانشگاه‌ها روشن شود، چرا که در برنامه پنجم توسعه موارد استثنایی در این باره ذکر شده است. محمد قسیم عثمانی نماینده مردم بوکان که مخالف تصویب 2 فوریت طرح بود نیز درباره تعداد افرادی بازنشسته بکارگرفته شده در دولت گفت: تعداد بازنشستگانی که در سمت‌های کلان به کار گرفته شده‌اند شاید 50 نفر هم نباشند اما مگر مشکل اشتغال با رفتن این 50 نفر حل می‌شود؟ بالاخره پس از بحث و بررسی 2 فوریت طرح به رای نمایندگان گذاشته شد و این طرح که بر اساس آن بکارگیری افراد بازنشسته در سمت هایی نظیر، معاون وزیر، استاندار، مدیرکل، رئیس کل بانک مرکزی، مدیران عامل بانک های دولتی، روسای مناطق آزاد اقتصادی، فرمانداران، بخش داران و ... را ممنوع می کرد با 161 رای موافق در مجلس به تصویب رسید ولی در جلسه بعدی مجلس که قرار بود کلیات طرح به تصویب مجلس برسد، اوضاع زیاد به کام طراحان نبود. طرحی که رای نیاورد/ وقتی انتصاب بازنشسته‌ها صدای روحانی را در می‌آورد! تصویب کلیات طرح ممنوعیت بکارگیری افراد بازنشسته در مشاغل اجرایی و دولتی در جلسه چهارشنبه گذشته مجلس به بحث گذاشته شد. بعد از استماع گزارش کمیسیون، نمایندگان موافق و مخالف درباره کلیات این طرح نظرات خود را ارائه دادند ولی در کمال ناباوری طراحان، طرح «ممنوعیت بکارگیری افراد بازنشسته در مشاغل دولتی و ستادی» با 136 رای مخالف در برابر 91 رای موافق از دستور کار مجلس خارج شد. اما در این میان علی مطهری که در مقام مخالف تصویب کلیات این طرح سخن می گفت به نکته جالب توجهی اشاره کرد. وی با بیان اینکه دولت در بکارگیری افراد بازنشسته افراط کرده، گفت: رئیس جمهور به آقای ترکان در این باره [بکارگیری افراد بازنشسته] در مناطق آزاد تجاری تذکر داده اند. ظاهرا روحانی نیز نسبت به مشکلات احتمالی بکارگیری چهره های بازنشسته و سن و سال دار در دولتش آگاه است، اما نوبخت سخنگوی دولت در جلسه چهارشنبه مجلس تعداد بازنشسته های بکارگیری شده در دولت را حدود 25 نفر معرفی کرد و خواستار رای منفی نمایندگان به این طرح شده بود؛ ولی تذکر و نگرانی نمایندگان و رئیس جمهور نشان می دهد که آمار نوبخت شاید همخوانی دقیقی با تعداد بازنشسته های بکارگرفته شده در دولت ندارد. نکته ای دیگری که از سوی مخالفان این طرح بیان می شد این بود که با تصویب این طرح باید افراد بازنشسته زیادی از دولت خارج شوند و این اتفاق منجر به معطل ماندن کار دولت می شود؛ این البته نکته‌ای بود که طراحان موضع و پاسخ دقیقی برای چگونگی اعمال این قانون نداشتند و همین مساله نیز باعث شده بود افرادی که خود طرح را امضا کرده بودند نظیر احمدی توکلی، در مقام مخالفت با تصویب کلیات آن برآیند. قانون چه می گوید؟ قانون درباره بکارگیری افراد بازنشسته کاملا صراحت دارد؛ «ممنوع است»! جمله آخر بندی که در قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه کشور، درباره بکارگیری نیروهای بازنشسته در دولت اظهار نظر می کند ولی این تمام مفاد این بند نیست. بند ب ماده 65 قانون برنامه پنجم توسعه کشور می گوید: «هرﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪکارﮔیری اﻓﺮادی که در اﺟﺮای ﻗﻮانین و ﻣﻘﺮرات، ﺑﺎزﺧﺮید یا ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ یا می‌ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ استثنا ﻣﻘﺎﻣﺎت، اﻋﻀﺎء هیات ﻋﻠمی، ایثارﮔﺮان، ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻬﺪاء و ﻓﺮزﻧﺪان ﺟﺎﻧﺒﺎزان هفتاد درﺻﺪ (٧٠%) و ﺑﺎﻻﺗﺮ در دستگاه های اﺟﺮائی یا دارای ردیف یا هر دستگاهی که ﺑﻪ ﻧﺤﻮی از اﻧﺤﺎء از ﺑﻮدﺟﻪ کل کشور استفاده می کند، ﻣﻤﻨﻮع و همچنین هرﮔﻮﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺖ از هر ﻣﺤﻞ و ﺗﺤﺖ هر ﻋﻨﻮان ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺎزﺧﺮید ﺗﻮسط دستگاه های ﻣﺬکور ﻣﻤﻨﻮع است.» یکی از گروه های مورد استثنا از این قانون مقامات هستند که تعریف آنها در قانون خدمات کشوری به طور کامل ذکر شده است. در ماده 71 قانون خدمات کشوری مصوب سال 86 در تعریف سمت های سیاسی که به آنها لفظ «مقامات» اطلاق می شود آمده: «روسای قوا، معاون اول، معاونین رئیس جمهور، نمایندگان مجلس، وزرا، معاونین وزرا، استانداران و سفرا جمهوری اسلامی، جز مقامات محسوب می شوند.» همچنین بندها دیگری در قانون پنجم نظیر عضویت در هیات علمی دانشگاه و سابقه جانبازی و ایثارگری تبصره های دیگری است که خود دولتی آنرا یکی از راهکارهای جذب افراد بازنشسته در دولت می دانند. زمزمه های بازگشت یک طرح/ آیا جایی برای پیرمردها هست؟ بعد از عدم تصویب طرح «ممنوعیت بکارگیری افراد بازنشسته در مشاغل اجرایی» برخی زمزمه‌های راهروهای بهارستان از احتمال بازگشت این طرح به دستور کار مجلس با رفع نواقص و اشکالات آن حکایت دارد. هم اکنون میانگین سن وزرای دولت روحانی 59 سال و در مرز 60 سال قرار دارد و انتخاب مدیران میانی بازنشسته با سن هایی بالا می تواند دولت روحانی را از این پیرتر کند و تا چهارسال آینده مشکلات جدی را برای دولت به وجود بیاورد. حال باید دید آیا نمایندگان مجلس زمزمه های شنیده شده را به واقعیت تبدیل می کنند و با طرح دیگری در زمینه بکارگیری بازنشسته ها در دولت، جای سن و سال دارهای بدنه دولت را با جوانان تعویض خواهند کرد یا خیر.