خبرت را به تأخير بينداز!

ناصر فيض: باهار يازين ياز يازين/قمرى يازين غاز يازين//تازا شاعر اولانلار/چوخ اوخويون آز يازين (ترجمه:از بهار بنويسيد‌، از پاييز بنويسيد/از قمرى بنويسيد ،ازغاز بنويسيد//اى آنهايى كه تازه شاعر شده ايد/زياد بخوانيد و كم بنويسيد) هدر مدر دسين لر/بوندان بتر دسين لر//سن من لن اُول قوى گولوم/نه دييرلر دسين لر (ترجمه:هدر و مدر بگويند/از اين هم بدتر بگويند//تو با من باش،گل من!/بگذار هر چه مى خواهند بگويند) من دئييم سن ساى جانيم/گور كيم وئره ر هاى جانيم//سايقى يى داى سايان يوخ/كيم كيمه دير!؟آى جانيم!؟ (ترجمه:من مى گوييم تو بشمار جان من/ببين چه كسى پاسخ خواهد داد،جان من//كسى ديگر به احترام،حرمت نمى گذارد/كى به كيه...جان من!) اينها «باياتى» يكى از معمول ترين و مشهورترين قالب‌ها در شعر تركى است.قالبى معمولا هفت هجايى كه به لحاظ حال و هوا و تناسب در مضامين به دوبيتى رايج در شعر فارسى بسيار نزديك است.اشعار فولكلوريك فراوانى با موضاعات بسيار متنوع در اين قالب در ادبيات تركى وجود دارد.اين قالب ظرفيت بسيار شگفتى دارد براى بيان احساسات و عواطف و مضامين اجتماعى و مفاهيمى كه عامه مردم با آنها آشنا هستند و در زندگى مستمرا با آنها سر و كار دارند.زبان حال،شكوه از روزگار،زمزمه‌هاى تنهايى و خلوت،عاشقانه‌ها،حسرت‌ها و آرزوها،بيان شادى و اندوه، اشاره‌هاى اخلاقى،ستايش خير و نيكى و نكوهش شر و بدى و رذيلت،شرح دلاوري‌ها و بيان حماسى و...مفاهيم و مضامين و موضاعات گوناگونى هستند كه اين قالب مى تواند به بهترين شكل به آنها بپردازد.زبان سليس و سهل و ممتنع بودن باياتى‌ها هيچ جايى براى عدم درك مفهوم آن در ذهن مخاطب باقى نمى‌گذارد.به همين دليل باياتي‌ها از سوى عامه مردم تا قشر فرهيخته استقبال مي‌شود.آرايه‌هاى لفظى به‌ويژه انواع جناس و ايهام از مشخصات بارز باياتي‌ها هستند.بين مردم كوچ‌نشين و قبايل مختلف با لهجه‌هاى سرشار از تنوع و زيبايى باياتي‌ها حضور دارند و مرد و زن و كوچك و بزرگ هر كسى به فراخور حال و سواد و دانسته‌ها و محفوظاتش با باياتي‌ها مانوسند و زمزمه‌گر اين مضامين و مفاهيم‌اند.گاه برخى از اين باياتي‌ها به صورت مثل ساير در محاورات كار‌برد پيدا كرده‌اند كه به همين سبب به گسترش آنها در جامعه كمك كرده است .سراينده بسيارى از باياتي‌ها كه همه، آنها را زمزمه مى‌كنند شناخته شده نيستند.هر چند اين قالب امروزه طرفداران زيادى دارد كه با نگاه‌هاى مدرن و زبانى به روزتر آثار به ياد ماندنى و دلنشينى خلق كرده و باعث غناى بيشتر ادبيات و شعر تركى شده‌اند.اين شاعران از شاعران شناخته شده امروزند و آيندگان اين آثار را با ياد سرايندگان آنها زمزمه خواهند كرد.بهانه‌اى بود تا در پايان اين اشاره مختصر دو باياتى عاشورايى تقديم كنم: باهار چيمن سيز گلدى/قوش گلدى ده ن سيز گلدى//ائويم اوندا ييخيلدى/آت گلدى سن سيز گلدى (ترجمه:بهار بدون چمن آمد/پرنده بدون دانه آمد//خانه من آن وقت خراب شد/كه اسب آمد و بدون تو آمد) قانلى قانات گوه ر چين/سوزى يوبات گوه ر چين/يول دان گليب يورقون سان/يئر ساليم يات گوه ر چين (ترجمه:اى كبوتر خونين بال/خبرت را به تاخير بينداز//[فعلا]از راه رسيده‌اى و خسته‌اى/جايى برايت بيندازم،استراحت كن)