وقوع سالانه 250 زلزله نسبتا بزرگ در ایران

مهر: دکتر مهدی زارع با اشاره به ریسک زلزله در فلات ایران افزود: حدود 2 میلیون انسان از ابتدای سده بیستم تاکنون (حدود 110 سال) در زمینلرزه‌های مختلف در دنیا کشته شده‌اند که حدود 120 هزار نفر از این تلفات مربوط به آمار تلفات زلزله‌ها از ابتدای سده بیستم در ایران است. معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با تاکید بر اینکه در جهان سالانه حدود 13 هزار زلزله با بزرگای بین 4 تا 4.9 رخ می‌دهد، اظهار داشت: علاوه بر این هزار و 300 زلزله با بزرگای بین 5 تا 5.9، 130 زلزله با بزرگای 6 تا 6.9، یک زلزله با بزرگای 8 تا 8.9 و 0.1 زلزله (هر 10 سال یک زلزله) با بزرگای بین 9 تا 9.5 (بزرگترین زلزله ثبت شده در تاریخ) به وقوع می‌پیوندد.

وضعیت رخداد زلزله و تعداد آن در جهان در هر سال

وی با اشاره به وضعیت لرزه خیزی در ایران ادامه داد: در ایران هر سال حدود 250 زلزله با بزرگای 4 تا 4.9، 25 زلزله با بزرگای 5 تا 5.9، 2 زلزله با بزرگای 6 تا 6.9، و 0.2 (هر ده سال حدود دو) زلزله با بزرگای 7 تا 7.9 رخ می‌دهد.

وضعیت لرزه خیزی ایران و تعداد زلزله‌ها در هر سال

زارع با اشاره به زلزله‌های مرز فرورانش مکران در جنوب شرق فلات ایران و در دریای عمان، خاطر نشان کرد: سالانه 0.02 رخداد (تقریبا هر قرن حدود دومورد) زلزله با بزرگای بیش از 8 می‌توان انتظار داشت. این آمار به ما می‌گوید حدود 90 درصد تغییر شکل‌هایی که در پوسته زمین کشور اتفاق می‌افتد بدون لرزه و حدود 10 درصد با زلزله همراه است و آن 10 درصد هم ریتم و نظم مشخصی دارد.

وی با اشاره به ریسک زلزله در تهران به عنوان کلان شهر، خاطر نشان کرد: شهر تهران به عنوان پایتختی با بیش از 12.5 میلیون جمعیت در معرض ریسک بالای زلزله است و هر نوع زلزله شدید در نزدیکی یا در محدوده شهری آن موجب یک فاجعه ملی و رویدادی با تبعات بین‌المللی خواهد شد از این رو نیاز به اولویت‌های پژوهشی در امر زلزله هستیم.

جایگزین شدن برخوردهای علمی با احساسی در برخورد با زلزله

رئیس مرکز ملی پیش بینی زلزله کاهش ریسک زلزله در ایران را از جمله اولویت‌های پژوهشی در حوزه زلزله دانست و یادآور شد: تلاش برای ساماندهی فعالیت‌ها و امکانات و تجهیزات به صورت شبکه علمی پژوهشی در زمینه زلزله در کشور و در سطح بین‌المللی با هدف بهره برداری در کشور از دیگر اولویت‌ها در این زمینه است که از این طریق امکان ثمر دهی تلاش‌ها برای کاهش ریسک زلزله‌های کشور فراهم خواهدشد.

وی با بیان اینکه در 30 سال گذشته در بحث مدیریت سانحه یا بحران بیشتر به پدافند غیرعامل یا دفاع غیرنظامی می‌پرداختند، اضافه کرد: این رویکرد به تدریج به سمت کمک‌های اضطراری، پاسخ به سانحه و امداد (جایگزین کردن رفتار علمی به جای واکنش احساسی هنگام بروز سانحه)، کمک‌های بشردوستانه، مدیریت اضطراری، حفاظت غیر نظامی، جلوگیری از سانحه و سرانجام مدیریت ریسک سانحه تغییر یافته است. مدیریت ریسک سانحه یعنی در مناطقی که احتمال سانحه بزرگ وجود دارد پیش از بروز آن به پیشباز آن برویم و با روش‌های علمی از پیامدهای خسارت بار آن بکاهیم و در هنگام و پس از رخداد نیز با هماهنگی و هدایت درست اطلاعات و نیروها، از خسارت‌ها بکاهیم.

زارع توسعه همکاری‌های داخلی به منظور شبکه سازی فعالیت‌های علمی در زمینه علوم و فنون زلزله در ایران را از ضرورت‌های برخورد با پدیده زلزله عنوان کرد و اظهار داشت: توسعه و ترویج تفکر علمی و ترویج علم مرتبط با زلزله در جامعه با ایجاد موزه‌های علمی، توسعه برنامه‌های آموزشی علمی در کل جامعه، توجه به زبان‌ها و لهجه‌های مختلف در ایران، حفاظت از مناطق زلزله زده در فلات ایران، و مستندسازی زمینلرزه‌های گذشته ایران از مهمترین اولویت‌هایی پژوهشی در این زمینه است.

راهکارهای مقابله علمی با زلزله

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با تاکید بر اجرای برنامه‌های علمی برای کاهش ریسک زلزله در کشور، خاطر نشان کرد: علاوه بر توسعه تولید علم و فناوری در دانش و فن زلزله در ایران و در جنوب غرب آسیا لازم است تا در بازه زمانی مشخص - 10 ساله - مراکز پژوهشی در نقاط مختلف لرزه خیز کشور به عنوان قطب‌های پژوهشی در امر زلزله به ویژه در مناطق زلزله زده نظیر فردوس در استان خراسان رضوی، سلماس در استان آذربایجان غربی، اردکول قاین در استان خراسان جنوبی، بم در استان کرمان و منجیل در استان گیلان ساماندهی شود.

وی با تاکید بر ساماندهی پایگاه داده‌های علمی زلزله ایران، افزود: تهیه آرشیو مستندات زلزله‌های ایران بر اساس زمان رخداد در قبل از سده بیستم و پس از سال 1900 و تهیه آرشیو کامل نگاشت‌های ثبت زلزله‌های ایران، تهیه آرشیو زمینلغزش و روانگرایی در هنگام زلزله‌های ایران، تهیه کاتالوگ‌ها و شکل موج زمینلرزه‌های ثبت شده در ایران از دیگر اقداماتی است که باید در این زمینه انجام شود.

زارع توسعه فناوری‌های مرتبط با علوم و فنون زلزله را از دیگر راهکارهای علمی در این زمینه عنوان کرد و گفت: توسعه ابزارها و تجهیزات زلزله شناسی در ایران توسعه آزمایشگاه ابزارهای لرزه نگاری و مدل گسلش و زمین،راه اندازی آزمایشگاه پیشرفته ژئوتکنیک، سانتریفیوژ پژوهشگاه زلزله، توسعه تجهیزات سه محوری دینامیکی سنگ و توسعه تجهیزات برش ساده، راه اندازی آزمایشگاه پیشرفته دینامیک سازه، توسعه مدل به اندازه واقعی (فول اسکیل) از سازه‌ها و توسعه تجهیزات مقاوم سازی و مدل‌های سازه‌ها از جمله فناوری‌هایی است که توسعه آن باید در دستور کار باشد.