آنچه بر یک نیروگاه گذشت/ بالاخره روسیه رفت!

به گزارش سرویس سیاسی «فردا»: روز گذشته مراسم تحویل موقت نیروگاه اتمی بوشهر با حضور مقاماتی از کشورمان و روسیه برگزار شد. رييس جمهوري در پيامي به مناسبت تحويل موقت نيروگاه اتمي بوشهر به ايران گفت: اكنون به لطف خداوند و همكاري دو جانبه ايران و روسيه و به رغم تاخير بوجود آمده، مرحله تحويل موقت نيروگاه اتمي بوشهر آغاز مي شود كه اين رويداد فرخنده را به ملت بزرگ ايران تبريك مي گويم. ساخت و بهره برداری از نیروگاه بوشهر همواره با فراز و نشیب های بسیاری همراه بوده، اقدام نابجاي پيمانكار آلماني در نيمه تمام رها كردن آن، آسيب هاي ناشي از هشت سال جنگ تحميلي و مهم تر از همه توطئه ها و هجمه هاي غرب تنها بخشی از تاریخی است که بر آن گذشته اما با این حال این نیروگاه با تمام افت و خیزهای پشت سر گذاشته و اعمال سالها تحریم و تهدید وارد فاز بهره برداری شد تا به انحصار غرب و كشورهايي كه خود را قدرت برتر مي دانند پایان داده و زمينه را برای برداشتن گام هاي بعدي متكي به فناوري داخلي هموار کند. اما اینکه چرا بهره برداری از این نیروگاه طولانی شد و اینکه در طول 37 سال از آغاز ساخت این نیروگاه تا تحویل موقت آن به ایران چه بر آن گذشت را در ادامه می خوانید. .. نیروگاه هسته ای بوشهر با قدرت 1000MWe اولین نیروگاه هسته ای کشور است که طراحی و ساخت آن به قبل از انقلاب اسلامی برمی گردد. قرارداد ساخت این نيروگاه در سال1974 ميلادي (1355 شمسي)‌ يعني همان سال تاسيس سازمان انرژي اتمي ايران با آلمان منعقد شد. شركت كرافت ورك اونيون( KWU) كه از شركت‌هاي تابعه زيمنس محسوب مي شود، به ازاي دريافت 778 ميليون مارك طي اين قرارداد متعهد شد دو واحد نيروگاه اتمي هر يك با قدرت يك هزار و 290 مگاوات از نوع رآكتور آب تحت فشار ( آب سبك) در بوشهر راه‌اندازي كند. بر اين اساس، قرار بود نخستين واحد نيروگاه بوشهر در پايان سال 1980 ميلادي و دومين واحد نيز يك سال بعد يعني 1981 آغاز به كار كند و به شبكه برق سراسري ايران وصل شود. هنگامي كه ايران اين قرارداد را منعقد كرد، بيش از دو هزار كارشناس آلماني به همراه هفت هزار ايراني در احداث اين نيروگاه كه يكي از بزرگترين نيروگاه هاي اتمي وقت در جهان به شمار مي‌رفت، فعاليت داشتند. اما در سال ۱۳۵۷ در شرایطی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بود با پیروزی انقلاب در ایران طرف آلمانی کار بر روی پروژه را متوقف کرد. دولت ایران از شرکت آلمانی در دادگاه بین‌المللی شکایت کرد که براساس رای ۱۳ مارس ۱۹۸۲ دادگاه بین‌المللی، مقرر شد، کلیه قطعات و دستگاه‌های ساخته شده دو نیروگاه بوشهر تا آن زمان، به اضافه نیمی از سوخت هسته‌ای به مالکیت ایران درآید و پیمانکار موظف شد که این قطعات را به صورت تحویل در بندر بوشهر، به ایران تحویل دهد.

در دهه ۶۰ بار دیگر کار درنیروگاه بوشهر از سر گرفته شد، اما همزمان با حضور کارشناسان آلمانی در نیروگاه، حمله موشکی عراق به بخشی از ساختمان نیروگاه بوشهر، آلمان را از ادامه پروژه منصرف کرد. در اوایل سال ۱۳۶۸ با سفر علی اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهور وقت به روسیه، موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان دو کشور تدوین شد و متعاقب آن در ۲۴ اوت سال ۱۹۹۲ (۲ شهریور ۱۳۷۱) موافقتنامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه امضا شد. در نوامبر ۱۹۹۴ قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه به امضا رسید. به موجب این قرارداد مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان ۲۰۰۰ به پایان برسد. این قرار داد در ژانویه ۱۹۹۶ میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوری اکسپورت روسیه اعتبار اجرایی پیدا کرد.طرف روس متعهد شد تا سال ۲۰۰۰ ساخت نیروگاه را به پایان برساند. همچنین ایران متعهد شد، پسماند سوخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر را به روسیه بازگرداند. تاخیر 10 ساله در تکمیل پروژه با وجود اینکه زمان آغاز به کار نیروگاه اتمی بوشهر از سوی مقامات روسیه سال 2000 اعلام شده بود، ولی خلف وعده های مکرر روس ها تا حدود 10 سال ادامه داشت. با پایان یافتن عملیات نصب تجهیزات بخشهای مختلف نیروگاه اتمی بوشهر، راکتور این نیروگاه نیز اسفند ماه 87 با سوخت مجازی آزمایش شد. چندی بعد منوچهر متکی وزیر امور خارجه وقت نیز شهریور 88 را زمان نهایی اتمام نیروگاه بوشهر اعلام کرد. 2 ماه مانده به این زمان (تیر ماه) سخنگوی اتم استروی اکسپورت، مشکلات مالی را برای زیرپاگذاشتن تعهدات روسیه بهانه کرد و پس از او وزیر انرژی روسیه هم گفت که تا پایان سال 88، کار تکمیل این نیروگاه به پایان نخواهد رسید. روزهای پایانی اسفند 88 از سوی مقامات هسته ای ایران اعلام شد، نیروگاه بوشهر تابستان 89 سرانجام به بهره‌برداری خواهد رسید. در روزهای پایانی تابستان 89 خبرگزاری ریانوستی روسیه از راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر در 21 اوت (30 مرداد) خبر داد. بر همین اساس و با تایید مقامات کشورمان راه اندازی نیروگاه اتمی با سوخت گذاری رسمی در تاریخ 30 مرداد آغاز شد. بنابراین در روز 30 مرداد 89 سوخت اصلی نیروگاه اتمی بوشهر به استخر جنب قلب راکتور منتقل شد. 4 آبان 89 با حضور مسئولان سازمان انرژی اتمی و پیمانکار پروژه احداث نیروگاه اتمی بوشهر عملیات سوخت گذاری این نیروگاه با انتقال سوخت به داخل قلب رآکتور آغاز شد. بالاخره با تاخیری 10 ساله و با کش و قوس های فراوان این نیروگاه به مرحله سوخت گذاری رسید. هفتم اسفند 89 در روزهایی که به‌نظر می‌رسید که دیگر چیزی تا استفاده از برق هسته‌ای بومی نمانده، خبر خارج کردن سوخت هسته‌ای از قلب رآکتور منتشر شد. سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان نیز در توضیحی در این خصوص گفت: برای تست مجدد و آزمایش‌های فنی که به دنبال نقص یکی از پمپ‌های خنک کننده نیروگاه به وجود آمد، قرار شد سوخت نیروگاه تخلیه شود. بر همین اساس اعلام شد راه اندازی فیزیکی نیروگاه پس از اتمام فرآیند انتقال مجتمع های سوخت آغاز می شود. اما نیروگاه بوشهر در عمل 12 شهریور سال 90 به شبکه برق سراسری متصل شد. پس از آن رئیس سازمان انرژی اتمی در آبان ماه سال 91 با بیان اینکه نیروگاه بوشهر درحال بازبینی تست‌ها و آزمایشات نهایی برای حصول اطمینان از عملکرد است، گفت: در آینده نزدیک مقدمات تحویل‌گیری نیروگاه از پیمانکار روسی به متخصصان ایرانی انجام می‌شود. وی متذکر شد: در حال حاضر به تولید یک هزار مگاوات برق دست یافتیم که پس از آزمایش و تست‌های گوناگون دی یا بهمن بهره‌برداری مقدماتی توسط متخصصان ایرانی را آغاز خواهیم کرد. اوایل شهریور 92 نیز رئیس نیروگاه اتمی بوشهر گفت: تا دو ماه آینده مسئولیت نگه‌داری و ایمنی نیروگاه اتمی بوشهر از پیمانکار روسی به کارفرمای ایرانی منتقل می‌شود. اما دیروز در خبرها اعلام شد مراسم امضای پروتکل تحویل موقت نیروگاه اتمی بوشهر قرار است فردا دوشنبه در محل نیروگاه بوشهر با حضور علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر نیرو و رئیس شرکت روسی پیمانکار نیروگاه بوشهر و دیگر مقامات کشورمان برگزار شود. حال نیروگاه هسته ای بوشهر که از فناوری پیچیده ای در ارتقاء صنایع کشور برخوردار بوده و با قدرت حرارتی 3300MWth ظرفیت تولید برق 1000MWe را دارد، به صورت موقت به طرف ایرانی تحویل داده شده است. روسها که تاکنون چندین بار در اجرای وعده های خود مبنی بر تحویل نیروگاه هسته‌ای بوشهر خلف وعده کرده بودند روز گذشته این نیروگاه را تحویل موقت دادند، تحویلی که گفته می شود دو هفته تا یکماه زمان خواهد برد. گفتنی است، تحویل به کارفرما شدن این پروژه شامل تحویل موقت و دائم بوده و از آنجا که این نیروگاه پروژه‌ای عظیم است تحویل موقت آن نیز کمی زمانبر و طبق روال دو هفته تا یکماه زمان می‌برد. زمانی که نیروگاه 100 درصد به طرف ایرانی تحویل شود مسئولیت بهره‌برداری و نگهداری بر عهده طرف ایرانی است و بعد از تحویل دائم مرحله دیگری وجود نخواهد داشت.