پیش شرط تحقق «نرمش قهرمانانه» چیست؟

سرویس سیاسی «فردا»: جمهوری اسلامی ایران در طی سال‌هایی طولانی که از شکل‌گیری آن می‌گذرد، نمایش فعالی در عرصه سیاست خارجی خویش داشته است. این نمایش در برهه‌های مختلف البته با فراز و فرودهایی همراه بوده اما خط فکری نظام اسلامی و نگاه بین‌المللی آن همیشه به فعالیت و کنش و واکنش‌های عزت‌مندانه در عرصه دیپلماتیک اختصاص داشته است. این مسیر در دوران‌های مختلف و بر اساس جایگاه استراتژیک کشورمان و همچنین بر اساس معادلات بین‌المللی در سطح منطقه یا جهان دارای تاکتیک‌های مختلفی بوده است. این تاکتیک‌ها بر اساس شرایط محیطی خویش به کار گرفته می‌شوند تا سیاست خارجه کشورمان بیشترین بازدهی را در بستر مواضع عزتمندانه خود حاصل کند.

رهبر انقلاب در سخنان هفته گذشته‌شان در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در رابطه با مواضع دیپلماسی کشور و عملکرد آن نکته‌ای قابل تأمل را فرمودند. ایشان ضمن بیان ابعاد عالم دیپلماسی بیان داشتند : «ما مخالف با حرکتهاى صحیح و منطقى دیپلماسى هم نیستیم؛ چه در عالم دیپلماسى، چه در عالم سیاستهاى داخلى. بنده معتقد به‌‌ همان چیزى هستم که سال‌ها پیش اسم‌گذارى شد «نرمش قهرمانانه»؛ نرمش در یک جاهایى بسیار لازم است، بسیار خوب است؛ عیبى ندارد، اما این کشتى‌گیرى که دارد با حریف خودش کشتى می‌گیرد و یک جاهایى به دلیل فنّى نرمشى نشان می‌دهد، فراموش نکند که طرفش کیست؛ فراموش نکند که مشغول چه کارى است؛ این شرط اصلى است؛ بفه‌مند که دارند چه‌کار می‌کنند، بدانند که با چه کسى مواجهند، با چه کسى طرفند، آماج حمله‌ى طرف آن‌ها کجاى مسئله است؛ این را توجّه داشته باشند».

تعبیر «نرمش قهرمانانه» که از سوی رهبری بیان گشت این روز‌ها در رسانه‌های داخلی و خارجی مورد بحث و تحلیل قرار می‌گیرد. اما باید دانست که این مفهوم بیشتر در سطح تاکتیک دیپلماسی کاربرد دارد و نباید برداشت نادرستی از آن را ترویج کرد. جمهوری اسلامی همیشه اهل گفتگو و تعامل سازنده بوده و در دنیای دیپلماسی با ابعاد مختلف آن حضور فعالی داشته است؛ بنابراین استفاده از تاکتیک‌های مختلف در این عرصه دور از ذهن نیست کما اینکه یکی از این تاکتیک‌ها را می‌توان در عبارت «نرمش قهرمانانه» جستجو کرد.

البته باید صراحتاً به این نکته اشاره نمود که این ادبیات، مفهومی نیست که اخیراً تولید شده باشد بلکه سابقه‌ای طولانی در تاریخ دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران دارد. همین مطلب نشان‌دهنده کارآمدی نظام اسلامی کشورمان در عرصه بین‌المللی است که در مواجهه با تحولات مختلف جهانی ابزار‌ها و تاکتیک‌های قدرتمندی را به کار می‌بندد. کما اینکه رهبر انقلاب پیش‌تر و در سال ۱۳۷۵ نیز چنین ادبیاتی را به کار برده بودند: «نمایندگان سیاسى جمهورى اسلامى ایران در جهان باید تیز‌تر از شمشیر، نرم‌تر از حریر و سخت‌تر از سنگ و پولاد باشند. عرصه سیاست خارجى میدان نرمش‌هاى قهرمانانه است، اما نرمشى که در برابر دشمن تیز باشد. بنا بر این دیپلمات‌هاى ما باید در مواضع اصولى خود مستحکم بایستند و استقامت و پایمردى حضرت امام خمینى (ره) را الگوى خود قرار دهند».

نکته دیگری که در این موضوع بسیار قابل تأمل است، نگاه صحیح و پای‌بندی به اصول نظام است. نرمش دیپلماتیک یک حرکت استراتژیک قهرمانانه با رعایت مواضع حکیمانه و عزتمندانه نظام اسلامی است. اگر بخواهیم این حرکت را نشانی از کرنش تلقی کنیم، بی‌شک عزت نظام را زیر سؤال برده‌ایم و این جفایی بزرگ به حقوق ملت ایران است. آنچه از نرمش قهرمانانه دیپلماتیک می‌توان برداشت کرد با حفط منافع ملی و مواضع قدرتمندانه جمهوری اسلامی در سطح منطقه است. کسانی که می‌خواهند در بعد دیپلماتیک این تاکتیک را عملیاتی نمایند باید به اصول و مواضع اصلی و ثابت جمهوری اسلامی در ارزش‌های آن پای‌بندی داشته باشند. این مواضع، هیچ‌گاه اجازه ذوق‌زدگی بیش از حد و عجولانه را به ما نخواهند داد و تحرکات نرم توأم با رویکرد عزت را در سطح تاکتیک نگاه خواهند داشت. همان‌طور که سخنان رهبری درست چند هفته پیش از این در همین مورد مصداق روشنی برای این رویکرد است. ایشان در ۱۴ شهریورماه و در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری فرمودند: «در این سال‌ها جبهه‌بندى‌هاى منطقه‌اى و جهانى هم آشکار شده. البتّه نرمش و انعطاف و مانور هنرمندانه و قهرمانانه در همه‌ى عرصه‌هاى سیاسى، یک کار مطلوب و مورد قبولى است، لکن این مانور هنرمندانه نبایستى به معناى عبور از خطوط قرمز، یا برگشتن از راهبردهاى اساسى، یا عدم توجّه به آرمان‌ها باشد؛ این‌ها را باید رعایت کرد».

از سوی دیگر، ماهیت این نرمش، ریشه در رفتار دولت یازدهم در عرصه دیپلماتیک دارد. از همین روست که اساساً این مفهوم در سطح تاکتیکی تعریف می‌شود چرا که استراتژی بلندمدت و کلان جمهوری اسلامی با آمد و رفت دولت‌ها متزلزل نشده و متغیر نخواهد شد. دولت یازدهم به عنوان مجری دیپلماسی کشورمان فرصت مناسبی دارد که با تاکیتک فوق و در عین حفظ منافع نظام و مواضع عزتمندانه آن راهبرد سیاست خارجه را پیش برد و در این مسیر از تاکیتک بالا بهره گیرد.