سیاستمدارن خوشحال و مدیران مغموم!/ داستان دنباله‌دار شبکه‌های اجتماعی در ایران

سرویس اجتماعی «فردا»: باز و بسته شدن فیس بوک خبر ساز شد. روز گذشته برخی رسانه ها از رفع توقیف و فیلترینگ وب سایت های فیسبوک و توییتر در ایران خبر دادند. در همین زمینه رویترز نوشت: خبرنگاران دو روزنامه نیویورک تایمز و واشنگتن پست از تهران گزارش دادند که روز دوشنبه توانسته اند بدون دور زدن فیلترینگ در شبکه اجتماعی تویتر ، متن هایی را منتشر و به اصطلاح توییت کنند. پس از آن صادق خرازی نیز در صفحه شخصی خود از رفع فیلتر فیس بوک خبر داد و نوشت: فیس بوک هم ظاهرا رفع فیلتر شد. جهان تکنولوژی و انفورماتیک مرز نمی شناسد و نمیشود با مقتضیات زندگی انسان انتزاعی برخورد کرد.

اما روز گذشته دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه از عدم فیلتر فیس بوک در دوشنبه شب به دلیل اشکالات فنی خبر می دهد و می گوید: کمیته فنی در حال بررسی این موضوع است. عبدالصمد خرم‌آبادی با بیان اینکه اشکالات فنی در برخی از ISP بوجود آمده و ما دنبال علت آن هستیم، اظهار داشت: طبق ماده 21 قانون جرایم رایانه ای حتی قصور هم در اجرای دستورات باعث مسئولیت کیفری برای ارائه دهندگان خدمات اینترنت می شود و ما قطعاً برخورد خواهیم کرد. عضویت در فیسبوک برای دولتمردان جرم نیست؟ کلمه فیسبوک در کشور ما همواره با فیلتر و دور زدن فیلترینگ همراه بوده اما همین صفحه اجتماعی که تا دیروز عضویت در آن با اما و اگر روبه رو بود امروز شاهد حضور پررنگ سیاستمداران است. در واقع گرایش روزافزون کاربران مجازی به این صفحه اجتماعی کم کم به حیطه سیاست نیز کشیده شده و پای سیاستمداران را نیز به فیسبوک باز کرده است. همزمان با افزایش ضریب نفوذ فیس‌بوک در جامعه، سیاسیون و دولتمردان دولت فعلی هم یکی یکی به این شبکه اجتماعی ورود پیدا کرده و گوی سبقت را از یکدیگر ربودند. اولین عضو از کابینه یازدهم که خبر حضورش در فیسبوک رسانه ای شد، محمدجواد ظریف بود. حسام‌الدین آشنا از چهره‌های نزدیک و مشاوران روحانی در ایام انتخابات از دیگر اعضای عضو این صفحه اجتماعی است. وی که سال هاست سابقه فعالیت در فضای مجازی را دارد، به موازات محمدجواد ظریف در فیسبوک حضور فعال دارد، و هر از چندگاهی مباحثی پیرامون دولت جدید را در صفحه خود به نظرخواهی می‌گذارد. اسحاق جهانگیری، مرضیه افخم، امین زاده و زنگنه نیز از دیگر اعضای دولت بودند که یکی پس از دیگری به عضویت این صفحه در می آمدند. اما در کنار فعالیت وزرا، معاونان و مشاوران دولت در فیسبوک باید به فعالیت های رییس دولت در فضای مجازی، اما نه در فیسبوک که در توییتر نیزاشاره کرد. توییتر از دیگر شبکه‌های اجتماعی است که فعالیت خود را از سال 2006 آغاز کرد و هم اکنون بیش از 140 میلیون کاربر در سراسر جهان دارد. شاید برای بسیاری حضور باراک اوباما در توییتر و بازدید نزدیک به 20 میلیون از صفحه اش امرغریبی نباشد، اما حضور حسن روحانی در شرایط فیلترینگ موجود بر این شبکه اجتماعی سوژه خاص دیگری برای رسانه های داخلی و خارجی است تا با دقت توییت های رئیس جمهور ایران را دنبال کنند.

پس از روی کار آمدن روحانی، زمزمه‌های کاهش فیلترینگ در فضای مجازی کشور و در راس آن رفع فیلتر از فیسبوک درمیان مخاطبان بلند شد و عده‌ای دم از محقق شدن وعده هایی می زدند که پیش از روحانی در دوره احمدی نژاد نیز از سوی دبیر شورای عالی فضای مجازی داده شده بود. کاربران ایرانی که با دیدن صفحات وزرا در فیسبوک به رفع فیلتر آن امیدوار شده بودند به نقل انتقادات روحانی از وضعیت حاکم بر فضای مجازی در زمان تبلیغات انتخاباتی اشاره و آن را دلیلی بر رفع فیلتر نابهنگام این صفحه اجتماعی می دانستند. اما به موازات این گمانه زنی چندی پیش دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه از بررسی محتوای صفحات وزرای دولت یازدهم در شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک خبر داد. با این حال محمدرضا آقامیری، عضو کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ نیز از امکان رفع فیلتر "مشروط" فیسبوک در ایران خبر داده و می گوید: این موضوع در دراز مدت و با تفکیک محتواهای مجرمانه از محتوای مفید این شبکه اجتماعی توسط نرم افزار فیلترینگ هوشمند امکان پذیر است. این عضو کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ، که مسئول نظارت بر اینترنت در ایران است، گفته: "جدای از فعالیت مجرمانه برخی از کاربران که اعتقاد و پایبندی به قوانین نظام ندارند، فیس بوک مجالی را فراهم کرده که می‌توان با استفاده از آن در جهت ترویج دین، بیداری اسلامی و اشاعه فرهنگ ایرانی اسلامی قدم‌های مثبتی برداشت." او می گوید: برخی سایت‌های خارجی ملتزم به رعایت قوانین ایران شده‌اند و براین اساس فعالیتشان به نحوی است که محتوای مجرمانه را اشاعه نمی‌دهند براین اساس چنانچه فیسبوک نیز در همین خط مشی حرکت کند و بر رعایت قوانین ایران التزام داشته باشد می توان به رفع فیلتر آن اقدام کرد. به جز این روش او همچنین پیشنهاد کرده نظام فیلترینگی ایجاد شود که بتواند در عین امکان دسترسی به فیسبوک، بخش‌هایی از آن را که مطابق عرف نیست فیلتر کند. نکته‌ی جالب اینکه طبق گفته‌ی مسوولان از جمله مهدی اخوان به‌آبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی، «عضویت در این شبکه‌ها به‌طور طبیعی جرم نیست اما دور زدن سامانه فیلترینگ کشور طبق قانون جرم محسوب می‌شود»! اما واقعیت اینگونه است که فعالیت فیس‌بوک در ایران همواره با فراز و نشیب‌های زیادی روبرو بوده است. فیس‌بوک بعد از آشوب های 88 فیلتر شد. مسوولان ایران علت فیلتر شدن را نقض حریم شخصی افراد در این وبگاه بیان کردند. در پی سیاست‌های تحریم ایران، وبگاه فیس‌بوک اجازه انتخاب ایران به عنوان کشور محل سکونت را نمی‌دهد، اما به وضوح مشخص است که شبکه اجتماعی فیس‌بوک جایگاه خاصی در قشرهایی از جامعه ایران به ویژه در میان برخی سیاستمداران باز کرده است. در این شرایط است که باید با این واقعیت به گونه ای عینی برخورد کرد و با لحاظ تمامی وجوه برای آن تصمیم گرفت.