خودرو بخریم یا نخریم؟

ماهنامه همشهری: خودرو بخریم یا نخریم؟ این سوالی است که برای چند ماه ذهن مشتریان خودرو را درگیر خود کرده بود و به قدری جدی شد که بازار خودرو را از آخرین ماه سال گذشته تا همین اواخر به کما برد. تا آنجا که خودروسازان لب به گلایه گشودند و از مشتریان خواستند احتمالات را کنار بگذارند و در صورت نیاز به خودرو، خرید خود را به زمان دیگری موکول نکنند. اما تعلل مشتریان در خرید خودرو که نهایتا به تحریم این بازار از سوی آنان تبدیل شد، به دلیل افزایش قیمت ناگهانی خودرو در پی آزادسازی قیمت و وعده کاهش قیمتی بود که رئیس جمهور به مشتریان داد. همین وعده بود که باعث ایجاد موجی از بی اطمینانی میان مشتریان شد، چراکه بعد از بازپس گرفتن اختیار قیمت گذاری از خودروسازان و آغاز جنبش کاهش قیمت، نرخ هایی که خودروسازان در زمستان گذشته تعیین کرده بودند و اصطلاحا قیمت های تجاری خوانده می شد عملا اثربخشی خود را از دست داد. به این ترتیب مشتری ها با قیمت هایی مواجه بودند که از سوی شورای رقابت غیرقانونی خوانده می شد. اما سوال «بخریم یا نخریم؟» از کجا ناشی می شود؟ و آیا این سوال مختص بازار خودروی ایران است یا در دیگر کشورها نیز مشتری ها هنگام خرید خودرو با چنین سوالی مواجهند؟ سوال دیگری که مهم جلوه می کند این است که بعد از فراز و فرودهای فراوانی که قیمت خودرو در پی داشت و با توجه به متغیر بودن قیمت خودرو در فرمول شورای رقابت، در برهه زمانی فعلی بهتر است مشتریان خودرو بخرند یا آن را به زمان دیگری موکول کنند؟ به عقیده کارشناسان دلیل اصلی مطرح شدن این پرسش که آیا خودرو بخریم یا نه، بی ثباتی شرایط اقتصادی و تصمیم های دولت است. سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی می گوید: با توجه به عدم ثبات موردنظر در اقتصاد کشور دامنه این مساله قابل پیش بینی بود، اما به هر حال بازار خودرو به دلیل تعدد تصمیمات و دستورات دولت، در دوره ای نسبتا طولانی از ناآگاهی و عدم اطمینان قرار گرفت که به نظر می رسد هنوز هم این فضا ادامه دارد. لیلاز دلیل اصلی افزایش ناآگاهی نسبت به آینده بازار را دخالت دولت در کنترل بخش خصوصی و همچنین مشتریان یک بازار می داند. او عقیده دارد دخالت دولت باعث به هم خوردن معادله بازار می شود و آن را غیرقابل پیش بینی می کند، اتفاقی که در رابطه با بازار خودرو رخ داد. اما از طرفی تغییر جهت مدام دولت در تصمیم هایش هم بی ارتباط با غیرقابل پیش بینی بودن بازار خودرو نیست. لیلاز ناامنی و ناآگاهی مشتریان از آینده بازار را نتیجه همین تغییر جهت های مدام می داند و عقیده دارد که این بی تصمیمی دولت می تواند به ناامنی بازار دامن بزند و حتی رکود بازار را به همراه داشته باشد. لیلاز دلیل اصلی این تاثیر گذاری عمیق دولت بر بازار و صنعت خودرو را به این دلیل می داند که اصولا صنعت خودرو نه فقط در ایران، بلکه در دیگر کشورها هم صنعتی نسبتا سیاسی محسوب می شود که از اتفاقات و جریان های سیاسی تاثیر می پذیرد. از طرفی خودرو یک کالای مصرفی بادوام محسوب می شود، به همین دلیل مصرف کننده این کالا هنگام خرید به بررسی وضعیت آن کالا در آینده می پردازد. بنابراین اگر برای آینده شرایط بهتری را نسبت به زمان فعلی احساس کند، در انتظار بهبود اوضاع دست از خرید می کشد. ماجرایی که بازار خودروی ایران هم از سر گذراند و مشتریان این بازار بیش از سه ماه انتظار کشیدند تا قیمت ها آن طور که وعده داده شده بود کاهش یابد، اما درنهایت هم قیمت ها فرق چندانی با قیمت های قبلی نکرد. حال با توجه به اتفاقاتی که رخ داد، به نظر می رسد مشتریان بازار خودرو حسابی آبدیده شده باشند، چراکه آنها وعده های بسیاری از کاهش قیمت را پشت سر گذاشتند و درنهایت با کمترین کاهش قیمتی ممکن مواجه شدند. اما بزرگترین تغییری که در شیوه قیمت گذاری خودرو رخ داده است و مشتریان خودرو باید به آن توجه داشته باشند این است که فرمول جدید قیمت گذاری که توسط تیم جمشید پژویان، رئیس شورای رقابت تهیه شده است دارای ماهیتی متغیر است. به این معنا که کاهش یا افزایش نرخ تورم می تواند بر قیمت خودرو تاثیر گذار باشد. دلیل اصلی این اتفاق هم این است که نرخ تورم یکی از متغیرهای فرمول قیمت گذاری خودرو است. بر همین اساس بود که پژویان به مصرف کنندگان خودرو پیشنهاد کرد که برای خریدن خودرو به نرخ تورم توجه داشته باشند. او پیش از این در این رابطه گفته بود که اگر احساس و تحلیل مشتریان از فضای اقتصاد کشور، رشد تورم است پس بهتر است هرچه سریع تر اقدام به خرید کنند و اگر هم به بهبود شرایط امیدوار هستند می توانند خرید خود را به آینده موکول کنند. به گفته او نرخ تورم هر چند وقت یک بار و در مواقعی که رشد آن زیاد باشد، در فرمول محاسبه می شود. اما واقعیت این است که روند نرخ تورم طی سال های گذشته همواره افزایشی بوده است. به طوری که تورم از ۱۲درصد سال۸۹ به ۳۰درصد فعلی رسیده است و اگر این روند ادامه داشته باشد می توان حدس زد که چه تغییراتی در انتظار بازار خودرو خواهد بود. اما پیشنهاد یک فعال بازار در گفت وگو با نگارنده این بود که اگر واقعا به خودرو نیاز دارید بهتر است برای خرید اقدام کنید. چراکه قیمت ها در همین چند هفته ای هم که بازار خودرو جان گرفته روندی افزایشی داشته است. این فعال بازار دلیل اصلی این اتفاق را افزایش ناگهانی تقاضای مشتریان بعد از یک دوره نسبتا طولانی رکود ارزیابی می کند و می گوید: با افزایش خرید و فروش، قیمت ها هم روندی افزایشی داشته که یکی از دلایل آن می تواند کاهش تولید و کمبود عرضه به بازار و از طرفی افزایش تقاضا باشد. او در ادامه صحبت هایش می گوید: بعید است که قیمت ها پایین تر از چیزی که حالا هست بیاید، حتی بعد از ماه ها انتظار برای کاهش قیمت خودرو هم چنین اتفاقی رخ نداد. بار تحریم های جدید بر دوش مشتریان خودرو اما با تشدید تحریم صنعت خودرو از سوی آمریکا، برخی کارشناسان پیش بینی می کنند که ممکن است هزینه های تولید خودرو با افزایش مواجه شود. هرچند هدف اصلی تحریم، تضعیف صنعت خودروی ایران و کاهش تولید است، اما کارشناسان فعال در خودروسازی می گویند با راه های دور زدن تحریم ها آشنا هستند. اما اگر واقع بینانه نگاه کنیم متوجه می شویم که دور زدن تحریم ها همیشه هزینه های زیادی را بر دوش صنعت خودروی کشور گذاشته است و حالا با تشدید این تحریم ها هیچ بعید نیست که راه های دور زدن آن نیز سخت تر و هزینه برتر از گذشته شده باشد. کارشناسان حوزه خودرو هم به این نکته اشاره می کنند و عقیده دارند که در نتیجه تحریم های جدید قیمت تمام شده تولید یک خودرو، بیشتر از قبل خواهد بود. چراکه دسترسی مستقیم و ارزان کشور به قطعات کم خواهد شد و از طرفی شرکت های بزرگ و شناخته شده قطعه سازی نیز از بیم از دست دادن بازارهای دیگر حاضر به همکاری با ایران نخواهند بود. به این ترتیب با گران شدن خودرو در نتیجه اتفاقات سیاسی در حوزه بین المللی، قیمت ها نیز با افزایش همراه خواهد بود، البته برخی فشارها به تازگی اعمال شده اند و مدتی زمان می برد تا اثرات خود را نمایان کنند. اما شاید خودروسازان بی کار ننشینند و راه حلی بیابند تا تولید را بدون افزایش قیمت چشمگیر ادامه دهند که برای مشخص شدن این موضوع هم زمان لازم است. اما هرچند ورود شورای رقابت به بحث قیمت گذاری چندان بر کاهش قیمت ها اثرگذار نبود، اما حداقل توانست شرایط را به ثباتی نسبی برساند. حالا مشتریان بازار خودرو می توانند با در نظر گرفتن متغیر بودن شرایط اقتصادی کشور، نرخ تورم، میزان تولید و عرضه خودرو به بازار و چگونگی روند تحریم ها، شرایط را برای خرید ارزیابی کنند و بهترین تصمیم را بگیرند.