وام بانکی در گروی انتخابات ریاست‌جمهوری
کم نیستند مردمی که این روزها برای دریافت وام خرد چند میلیونی قرض‌الحسنه به بانکهای مختلف مراجعه می‌کنند اما بدون اینکه به نتیجه‌ای برسند دست‌خالی و ناامید از شعب بیرون می‌آیند و به این فکر می‌کنند که آیا در دولت بعدی وضع فرق می‌کند؟
تسنیم: چند ماه مانده بود به پایان سال 91 که خبرهای مختلفی آمد مبنی بر اینکه بانک‌ها حساب و کتاب وامی خود را به‌کل تعطیل کرده‌اند و تا اطلاع ثانوی قصد ندارند به مردم وام دهند خصوصاً وام قرض الحسنه.
البته زمانی داستان حساب و کتاب وامی بانک‌ها جدی شد که پرونده وام قرض الحسنه ازدواج هم در همان چند ماه باقی مانده از سال 91 بسته شد و با این کار عملاً بانک‌ها تیر خلاص را به رؤیاهای افرادی زدند که تا به آن روز فکر می‌کردند شاید موفق به دریافت وام از بانک‌ها شوند.
اینکه سال گذشته بانک‌ها عملاً در زمینه پرداخت وام کم آوردند، برمی‌گردد به سال 90 و ماجرای تعیین نرخ سود بانکی؛ آن زمان که نرخ سود بانکی به‌خلاف نظر کارشناسان اقتصادی و بانکی‌ها هم‌راستای نرخ تورم تعیین نشد باعث شد تا بسیاری از سپرده گذاران تصمیم بگیرند که سپرده‌های خود را از سیستم بانکی خارج کنند و ماحصل آن شد که در بازار طلا و سکه در سال 90 و 91 شاهد بودیم و البته حساب بانک‌ها تقریباً خالی شد.
نباید از این نکته غافل شد که خالی شدن حساب بانک‌ها مورد تأیید بانکی‌ها قرار نگرفت و تعدادی از مدیران عامل بانک‌ها بعد از آنکه انتقادات به سیستم بانکی بالا گرفت رسماً اعلام کردند که حجم سپرده گذاری در بانک‌ها نه‌تنها کاهش پیدا نکرده بلکه با افزایش نیز همراه بوده است البته آمار بانک مرکزی هم مؤید این ادعای بانکی‌هاست؛ چراکه طبق آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی ماندگاری سپرده‌ها در نظام بانکی بیش از گذشته شده و به حدود 28 درصد رسیده است.
اما با وجود این گزارش‌ها و اظهارنظرها در سال 90 شاهد بودیم که نقدینگی از بانک‌ها خارج شده و به بازار طلا و ارز هجوم آورده است؛ هرچند این نقدینگی سرگردان در آن مقطع مدیریت نشد و نابسامانی‌های بازه مورد اشاره به سال 91 هم کشیده شد و هم‌اکنون در سال 92 همچنان بازار شاهد اثرات سیاست‌های نادرست پولی و بانکی آن زمان است.
بعد از آنکه نرخ سود بانکی در سال 90 کاهش یافت و در سالهای 91 و 92 بانک‌ها ملزم به اجرای مفاد بسته مصوب سال 90 شدند به‌اعتقاد کارشناسان و فعالان بانکی، سفته‌بازی در بازار طلا و ارز تشدید شد و اکثریت کارشناسان ریشه این امر را در سیاست‌های نادرست پولی و بانکی به‌خصوص نرخ سود بانکی اعلام کردند.
طبق ماده نهم بسته سیاستی-نظارتی بانک مرکزی مصوب سال 90؛ نرخ سود عقود غیرمشارکتی تا سررسید ٢ سال معادل 14 درصد و برای سررسید بیشتر از دو سال معادل 15 درصد تعیین می‌شود دامنه نرخ سود مورد انتظار عقود مشارکتی قابل درج در قرارداد بین مؤسسه اعتباری و مشتری، بین ١٨ تا ٢١ درصد تعیین می‌شود. بدیهی است نرخ سود قطعی عقود مشارکتی پس از اتمام پروژه و بر مبنای عملکرد واقعی پروژه تعیین می‌گردد. ضمناً استفاده از عقود مشارکتی تقسیطی ممنوع است.
خروج سپرده‌ها از سیستم بانکی بعد از اعلام سیاست‌های پولی و بانکی جدید توسط بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار موجب شد که منابع بانک‌ها نسبت به گذشته کم شود و همین امر قفل شدن خزانه بانک‌ها در قبال پرداخت تسهیلات مختلف از جمله قرض‌الحسنه و ازدواج را به‌همراه داشت.
اواخر سال گذشته بانک‌ها پرونده وام ازدواج را هم به‌دلیل کمبود منابع بسته بودند اما از ماه قبل بانک مرکزی رسماً اعلام کرد که بار دیگر استارت پرداخت این تسهیلات در سیستم بانکی زده شده است.
* اگر دستور ویژه رئیس‌جمهور را داشته باشید، شاید بتوانید وام قرض‌الحسنه بگیرید
گرانی‌های سال 91 و البته سال جاری طبعاً گذران زندگی را برای گروه‌های کم‌درآمد جامعه سخت‌تر از گذشته کرده است و همین امر گروهی از این افراد را بر آن می‌دارد که برای جبران یا تأمین نیازهای خود دست به دامن بانک‌ها شوند تا شاید با دریافت تسهیلات خرد چند میلیونی قرض‌الحسنه از سیستم بانکی بتوانند گره‌ای از مشکلات زندگی خود را در این ایام باز کنند.
گفت‌وگویی با تعدادی از مردم و البته متصدیان بانکهای خصوصی و دولتی:
کارمند یک بانک دولتی در جنوب‌شرق تهران درباره اینکه آیا در این شعبه تسهیلات قرض‌الحسنه به مردم پرداخت می‌شود به خبرنگار ما گفت: اگر دستور رئیس جمهور را داشته باشید شاید رئیس شعبه با درخواست وام قرض الحسنه شما موافقت کند.
خبرنگار با تعجب از طرح این نکته توسط کارمند شعبه این بانک دولتی از وی پرسید: یعنی اگر درخواست رئیس جمهور هم بیاورم نمی‌توانم وام قرض الحسنه بگیریم که این کارمند دولت گفت: بانک‌ها راغب به پرداخت وام قرض‌الحسنه نیستند چرا که هیچ فعال اقتصادی راضی نیست سودهای بالا را بگذارد کنار و منابع خود را با سود 4 درصد در اختیار مردم قرار دهد.
وی می‌گوید: بانکهای فعلی اکثراً زیان‌ده هستند بنابراین نمی‌توانند منابع خود را با سود پایین از بانک خارج کنند .
این کارمند بانک دولتی در پاسخ به این سؤال که آیا قفل شدن خزانه بانک‌ها ارتباطی به انتخابات ریاست جمهوری و پایان دولت دهم دارد یا خیر، گفت: آخر الزمان که نیست آخر دولت است اما برای بانک‌ها فرقی نمی‌کند که کدام دولت روی کار می‌آید مهم این است که پول داشته باشند ولی الآن ندارند.
البته این کارمند بانک به خبرنگار ما توصیه کرد اگر قصد دریافت تسهیلات را دارد ابتدا در بانک حساب باز کند و بعد از صحبت با مسئول شعبه وام خرید کالا با سود 15 درصد دریافت کند که دریافت این وام هم البته مستلزم طی کردن مراحل خاص خود از جمله اجاره‌نامه، فاکتور خرید و ... است.
* این‌بار بانک‌ها فقط وام ازدواج می‌دهند؛ ولاغیر!
نکته جالبی که این روزها در بانک‌ها مشهود است پرداخت وام قرض الحسنه ازدواج است چرا که از ماه‌های پایانی سال قبل پرونده وام ازدواج تقریباً در تمام بانک‌ها بسته شده بود ولی امسال به‌دستور بانک مرکزی از ماه قبل بار دیگر متقاضیان این تسهیلات می‌توانند با مراجعه به شعب تسهیلات ازدواج دریافت کنند.
این نکته‌ای است که در تمام بانک‌ها به‌نقل از معاونان شعبه یا مسئول امور اعتباراتشان بازگو شد؛ اکثریت قریب به اتفاق کارمندان بانکهای مختلف در پاسخ به پرسش مبنی بر اینکه آیا در این شعبه تسهیلات قرض الحسنه پرداخت می‌شود، گفتند: فقط وام ازدواج می‌دهیم و هیچ وام دیگری تحت عنوان قرض الحسنه پرداخت نمی‌شود.
مراجعه به یک شعبه دیگر این بانک دولتی در خیابان ولی‌عصر(عج) حکایت از آن دارد که این بانک نه‌تنها تسهیلات قرض الحسنه به مردم پرداخت نمی‌کند بلکه تسهیلات مبادله‌ای یا مشارکتی هم ندارد و فقط پاسخگوی نیاز زوجهای جوان از طریق پرداخت وام ازدواج است.
کارمند این بانک به خبرنگار ما گفت: این بانک دولتی فقط وام قرض الحسنه ازدواج پرداخت می‌کند و دیگر مانند سابق وامهای قرض الحسنه به‌منظور پرداخت‌های ضروری و یا درمان و غیره وجود ندارد.
وی با عذرخواهی از خبرنگار ما در خصوص اینکه نمی‌تواند وام دیگری پیشنهاد کند، گفت: ما تنها وامی که پرداخت می‌کنیم وام ازدواج است و به‌دلیل کمبود منابع هیچ وام دیگری نمی‌توانیم به مراجعه کنندگان بدهیم.
* پول نداریم به مردم وام دهیم/ بانک مرکزی دستور پرداخت وام قرض‌الحسنه را نداده است
شعبه یک بانک دیگر در میدان بهارستان در پاسخ به چرایی عدم پرداخت تسهیلات قرض الحسنه به خبرنگار ما گفت: متأسفانه بودجه نداریم؛ شعبه ما درجه‌اش پایین است و به همین خاطر از سازمان مرکزی بودجه‌ای به این شعبه تعلق نمی‌گیرد که ما بخواهیم براساس آن به مردم وام بدهیم.
شعبه یک بانک نیمه‌دولتی که در میدان پونک قرار دارد، نیز از قافله بانکهای همکار خود عقب نماند و به‌دستور رئیس این شعبه پرداخت هرگونه تسهیلاتی غیر از تسهیلات ازدواج ممنوع اعلام شده است.
متصدی امور اعتباری این شعبه درباره چرایی این دستور می‌گوید: بانک مرکزی هنوز هیچ بخشنامه‌ای بابت پرداخت وامهای جدید در سال جدید به شعب بانکی ابلاغ نکرده است. از همین رو ما فقط بعد از دریافت بخشنامه می‌توانیم وام قرض الحسنه و یا سایر وامهای مبادله‌ای و مشارکتی را بدهیم.
"نه اجازه داریم نه بودجه، به همین خاطر نمی‌توانیم به مردم وام بدهیم" این جمله‌ای است که رئیس یکی از شعب دیگر بانکهای سیستم بانکی در پاسخ به این که چرا بعد از گذشت سه ماه از سال 92 بانک‌ها پرداخت تسهیلات را آغاز نمی‌کنند
* لطف یک بانک نیمه‌دولتی به مردم؛ 3 میلیون تومان وام با سود 25 درصدی!
متصدی یکی دیگر از شعب یک بانک اصل 44 که در فلکه دوم تهران‌پارس فعالیت می‌کند درباره اینکه آیا این شعبه وام می‌دهد یا خیر به خبرنگار ما گفت: فقط می‌توانیم 3 میلیون تومان وام با سود 25 درصدی به شما بدهیم.
وی با اعتماد به نفس خاصی در توجیه نرخ سود بالا برای رقم اندک تسهیلات مورد اشاره می‌گوید: هیچ بانک دیگری هم‌اکنون با این شرایط به مردم وام نمی‌دهد؛ شما می‌توانید 3 میلیون تومان دریافت کنید اما با سود 25 درصدی!
یک بانک خصوصی که یکی از شعب آن در خیابان فلسطین واقع است هیچ نوع تسهیلاتی به مردم نمی‌دهد و دلیل آن را عدم ابلاغ دستور العمل جدید از سوی سازمان مرکزی اعلام می‌کند.
متصدی این بانک به خبرنگار ما می‌گوید: اول باید دستور العمل بیاید بعد از آنکه آمد رئیس شعبه باید پرونده تسهیلات را ارزیابی کند و تشخیص دهد که آیا پول داریم به شما وام بدهیم یا خیر.
وی ادامه داد: اما در کل شعب بانک‌ها در وضعیت خوبی نیستند که بخواهند به مردم وام بدهند. از همین رو به شما توصیه می‌کنیم بی‌خیال وام گرفتن شوید!
* پرداخت وام نداریم/ علت: وصول مطالبات معوق
جالب است شعبه یکی دیگر از بانکهای خصوصی که در شیخ بهایی فعالیت می‌کند به‌خلاف سایر بانکی‌ها، عدم پرداخت تسهیلات را به‌خاطر ابلاغ نشدن دستور العمل از سوی سازمان مرکزی اعلام نکرده گفت: پرداخت وام نداریم به‌علت وصول مطالبات معوق.
مسئول این بانک می‌گوید: برنامه سازمان مرکزی بانک ما این است که مطالبات معوق سالهای قبل را وصول کنیم به همین دلیل نمی‌توانیم تسهیلات جدیدی پرداخت کنیم؛ دو- سه سال است که پرداخت وام نداریم حتی وام ازدواج.
بنابر مشاهدات در خصوص پرداخت وام قرض الحسنه در سیستم بانکی، وضعیت در بانکهای تازه‌تأسیس یا بهتر بگوییم مؤسسات اعتباری و مالی قدیمی بهتر از بانکهای استخوان خردکرده فعلی است.
* بانکهای تازه‌تأسیس چند گام جلوتر از بانکهای استخوان خُردکرده!
مسئول یکی از بانکهای تازه‌تأسیسی درباره اینکه آیا در این شعبه وام پرداخت می‌شود یا خیر، ابتدا چند سؤال مطرح کرد مبنی بر اینکه: آیا شاغل هستید؟ فیش حقوقی دارید؟خالص دریافتی‌تان در هر ماه چقدر است؟ و بعد از اینکه پاسخ این سؤال‌ها را دریافت کرد به خبرنگار ما گفت: شما می‌توانید 10 تومان وام بگیرید با سود 26.5 درصد!
این مسئول بانکی با تأکید بر اینکه این نوع تسهیلات نیازی به سپرده وامخواه ندارد، ادامه داد: مردم عادی و یا کارمندان برایشان به‌صرفه نیست که تسهیلات با سود 26.5 درصد دریافت کنند به همین دلیل بیشتر افرادی که در بازار آزاد فعالیت می‌کنند طالب این نوع تسهیلات هستند.
یک بانک قرض الحسنه که به‌تازگی به جرگه بانکی‌ها اضافه شده است، شرایطش با سایر بانک‌هایی که در این گزارش خوانده‌اید تفاوت دارد؛ در این بانک شما می‌توانید تسهیلات قرض الحسنه دریافت کنید آن هم با سود 2 درصد.
آن‌طور که مسئول یکی از شعب این بانک در خیابان پیروزی به خبرنگارمان می‌گوید: هر فرد می‌تواند هر مقداری که سرمایه دارد برای مدت 4 ماه در این بانک سپرده گذاری کند بعد از اتمام این دوره افراد می‌توانند 2 برابر رقم سپرده گذاری از بانک ما تسهیلات دریافت کنند با سود 2 درصد و اقساط 10ماهه .
آنچه در این گزارش خواندید بخشی از دغدغه مردم در خصوص دریافت تسهیلات از بانکهای سیستم بانکی است؛ اما دغدغه مردم هم شنیدنی است وقتی به بانکهای مختلف مراجعه می‌کنند ولی نمی‌توانند نیاز مالی خود را تأمین کنند.
*سختگیریهای بیجای بانکی‌ها مانع از دریافت وام می‌شود
یک خانم 30ساله که برای دریافت وام قرض الحسنه 3 میلیون تومانی به شعبه یکی از بانکهای نیمه‌دولتی مراجعه کرده ولی قادر به دریافت این تسهیلات نشده است به خبرنگار ما می‌گوید: بانک‌ها یا وام نمی‌دهند یا اگر هم بخواهند بدهند این‌قدر شرایط را برای مردم سخت می‌کنند که به‌طور کل از دریافت وام منصرف شوند.
وی اضافه کرد: سختگیریهای بیجای برخی از بانک‌ها باعث شد تا بنده نتوانم وام 3 میلیون تومانی را که تمام مراحل اداری‌اش را طی کرده بودم دریافت کنم؛ به‌خاطر اینکه ضامن غیررسمی بنده چند ماه مانده بود که سابقه بیمه‌اش 5 سال باشد نتوانستم وام را دریافت کنم. ظاهراً بانکی‌ها بخشنامه‌ای دارند که براساس آن باید ضامن غیررسمی حداقل 5 سال سابقه کار داشته باشند.
فرد دیگری که 70 میلیون سپرده در یکی از مؤسسات مالی و اعتباری دارد نیز با گلایه از وضعیت دریافت تسهیلات از سیستم بانکی می‌گوید: علاوه بر اینکه بانک‌ها وام نمی‌دهند هر روز بخشنامه‌های‌شان را هم تغییر می‌دهند و این مسئله مشکلی است که باید به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد به‌عنوان نمونه بنده 70 میلیون سپرده گذاری کرده‌ام تا بتوانم 50 میلیون تومان وام دریافت کنم اما بعد از اینکه تمام مراحل را طی کردم رئیس شعبه به من گفت: شما نمی‌توانید وام بگیرید به‌خاطر اینکه سند خانه‌تان بالای 20 سال است.
وی افزود: این ایرادات بانک در حالی مطرح شد که منزل بنده واقع در سعادت‌آباد است و بیش از 500 میلیون ارزش دارد اما رئیس شعبه با ادعای "بخشنامه جدید آمده سند بالای 20 سال را نباید قبول کنید" به بنده وام نداد.
* برای دریافت وام یک میلیونی باید هفت‌خان رستم را طی کنیم!
جوان 25ساله دیگری نیز با تأکید بر اینکه وضعیت تسهیلات‌دهی در بانک‌ها مایه خجالت است می‌گوید: در کشور ما اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی اتفاق افتاد و آخرش هم مشخص نشد که این پولها به بانک‌ها برگشت یا نه اما مسئولان محترم بانکی شرایطی را برای دریافت تسهیلات مهیا کرده‌اند که آدم برای یک وام 3 میلیون تومانی باید هفت‌خان رستم را طی کند و در نهایت هم نتواند تسهیلات مورد نظر خود را دریافت کند.
یک کارمند دولتی نیز از منتقدان وضعیت فعلی دریافت و پرداخت تسهیلات در سیستم بانکی است و با گلایه ازپیچ و خم های بانکی ها برای پرداخت تسهیلات می گوید: بنده یک میلیون تومان وام می خواستم از یک بانک نیمه دولتی دریافت کنم اما بعد از کلی رفت و امد رئیس شعبه با ایراد پی در پی در خصوص وضعیت ضامن دولتی ام وام یک میلیون تومان را به بنده نداد.
* سپرده وامخواه همچنان برای مردم دردسر ساز است
در گیر و دار کمبود منابع و امتناع بانکی‌ها از پرداخت تسهیلات به مردم تعدادی از بانک‌ها هستند که وام می‌دهند اما نه از نوع قرض‌الحسنه!
تعدادی از بانک‌ها تسهیلات مبادله‌ای را با سودهای بالا به مردم پرداخت می‌کنند اما به شرطه‌ها و شورطه‌ها؛ این بانک‌ها علاوه بر ضامن کارمند رسمی و ... از مردم می‌خواهند که در بانک ابتدا به مدت چند ماه سپرده گذاری کنند و بعد از طی این مدت به آنها تسهیلات پرداخت خواهد شد.
این درحالی است که محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی به دفعات در مصاحبه‌های خود دریافت سپرده وامخواه را ممنوع اعلام کرده و به بانکی‌ها هشدار داده است که این رویه را کنار بگذارند و طبق قانون روال پرداخت وام را طی کنند.
اما با این حال، بانک‌ها ساز خود را می زنند و ظاهراً در تلاش هستند تا به بهانه‌های مختلف از پرداخت تسهیلات به مردم امتناع کنند و سپرده وامخواه هم یکی از این راه‌هاست.
آنچه مسلم است "عدم پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه" در سیستم بانکی بوده و اینکه مردم مجبورند برای تأمین نیازهای ضروری خود به بانکهای مختلف مراجعه کنند و در آخر هم دست خالی و نا امید از شعب بیرون بیایند.
گروهی از کارشناسان و فعالان بانکی دلیل ضعف پرداخت تسهیلات در بانک‌ها را بخاطر سیاست‌های پولی و بانکی می دانند و معتقدند با پایان دولت و روی کار آمدن دولت یازدهم این وضعیت و روال احتمالاً تغییر خواهد کرد.