تنش‌زدایی عزت‌مندانه، اولویت نخست دستگاه دیپلماسی/ نظر رهبر انقلاب درباره تنش‌زدایی چیست؟

سرویس دیپلماسی «فردا»: روابط سیاسی کشور ما با سایر کشورهای جهان بنا بر اقتضائات روز و شرایط فی‌مابین کشورها قابل بررسی است. اما در این مورد و درباره تنظیم این روابط باید اصول اساسی‌ای را در نظرگرفت؛ اصولی که مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی و آرمان‌های آن باشد. عدول از این آرمان‌ها می‌تواند ما در عرصه جهانی به یک کشور حاشیه‌نشین تبدیل کند و تندروی در عملکردها و تصمیم‌های بین‌المللی نیز می‌تواند چهره کشور و انقلاب ما در جهان خدشه‌دار کند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بر اساس سند چشم‌انداز 20 ساله باید کشوری با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین‌الملل باشد، روابطی که بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت خواهد بود. اما در شرایط کنونی، جمهوری اسلامی برای تحقق چشم‌انداز خویش و قرار گرفتن در مسیر آن باید چه رفتاری را در پیش گیرد؟ به نظر می‌رسد گام نخست دولت آتی در مسأله سیاست خارجی و ابزارهای دستگاه دیپلماسی برای تحقق سیاست کلان نظام، روی آوردن به سیاست «تنش‌زدایی عزتمندانه» است. اما امروز برخی‌ها که اتفاقاً در مسائل دیپلماتیک هم مؤثر بوده‌اند، چندان به تنش‌زدایی اتکا و اعتنایی نمی‌کنند. در حالی که «تنش‌زدایی» بر اساس تعریف صحیح خود در دیپلماسی ایرانی ـ اسلامی ما، از اهداف اصلی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. در همین مورد و پیرامون تبیین آن، رهبر انقلاب در سال 80 و در جمع کارگزاران نظام فرمودند: «تفاهم و همدلى ما با دنيا و سياست تنش‌زدايى كه با هر كسى كه در صدد تنش با ما نباشد، ما با او در صدد تنش نيستيم و با هر كسى كه ميل به همكارى با ما داشته باشد، همكارى مى‌كنيم، چيزى است كه همه دنيا اين را مى‌دانند. مواضع ما مواضع روشنى است». تاکید بر ارتقای سطح تلاش‌ها برای ثمربخشی سیاست تنش زدایی و اعتمادسازی با افزایش سطح تحرکات دیپلماتیک، می‌تواند راهگشای شرایط بین‌المللی کشور و تبعات دنباله‌دار آن باشد. در این بین، البته نباید تنش‌زدایی را به معنای از دست دادن هویت ملی تعبیر کرد و سپس بر آن تاخت و انتقاد کرد. تنش‌زایی می‌تواند کاملاً عزت‌مندانه مطرح شود و در همان راستای اهداف عزت‌مندانه انقلاب اسلامی پیگیری گردد. رهبر انقلاب نیز در سخنانی در سال 82 تعامل با كشورهای مختلف دنيا بر اساس اصول و ادامه سياست تنش زدايی را محور اصلی سياست خارجی دانستند و افزودند: « مقبوليت جهانی بسيار خوب است اما نه به بهای دست برداشتن از اصول جمهوری اسلامی ايران كه هويت ملی و جمعی ماست». تنش‌زایی صحیح یعنی در عین حفظ مواضع عزت‌مندانه جمهوری اسلامی، بر اساس کشورهای مختلف میزان تنش‌های موجود در روابط دیپلماتیک را ارزیابی و استخراج کنیم و سپس به رفع یا تداوم آنها مبادرت نماییم. این امر باعث می‌شود تنش‌های بیهوده و بی‌موردی که در قبال برخی سیاست‌های تهاجمی یا بعضی ناکارآمدی‌های دیپلماتیک ایجاد شده است را به بهترین شکل مدیریت نماییم. حشمت‌... فلاحت پیشه ـ مشاور قالیباف در امور بین‌الملل ـ در همین رابطه به فردا می‌گوی د: «اولين كاري كه بايد در سياست خارجي انجام داد و اين مسئله در برنامه سياست خارجه قاليباف وجود دارد اين است كه شاخص ها، مصاديق و محدوده تنش ها با كشورها مشخص مي شود و بلافاصله دستگاه ديپلماسي كشور به سمت تنش زدايي در اين راستا ركت كند. آن زمان مشخص مي شود كه چه بخشي از اين تنش ها قابل حل است و چه بخشي بايد ادامه پيدا كند. تنش زدايي نيازمند برنامه است. ايران هم در رابطه دو جانبه اش با برخي كشورها، هم در رابطه اش با كشورهاي منطقه و هم در سطح بين المللي دچار يك سري تنش هاست. اينكه يك كانديدا برنامه اي در جهت رفع اين تنش ها داشته باشد خلاف حفظ عزت جمهوري اسلامي نيست». اما از سوی دیگر، برخی افراد که در سیاست خارجه ایران حضور فعال داشته‌اند و مشاور یا رایزن دیپلماتیک هم بوده‌اند تنش‌زایی را بی مورد می‌شمارند در حالی که بعضا آثار تنش‌های بی‌مورد را از سوی جهانیان بر کشورمان مشاهده می‌کنیم. چه بسا مؤلفه‌های عزت، حمکت و مصلحت بر تفکر این افراد غالب نباشد و از همین رو رفتارها و تفکرات چالش برانگیز خویش را برای پیشبرد اهداف استراتژیک دیپلماسی جمهوری اسلامی مطلوب می‌شمارند؛ در حالی که چنین نیست و آثار و پیامدهای آن مشهود است. پیامدهایی که خبر از نیاز به تعدیل فضای بین‌المللی به نفع ایران دارد و این تعدیل با سیاست خارج منفعل، بسته و چالش‌زا رخ نخواهد داد و نیاز به یک تنش‌زدایی عزت‌مندانه است. تنش‌زدایی که بر پایه همگرایی، تهدیدزدایی، اعتمادسازی و کوشش منطقی در ابعاد دیپلماتیک خواهد بود.