تلاش بیهوده برای دو قطبی«تداوم وضع موجود» یا «بازگشت به گذشته»/ راه سوم؛«تغییر» با مدیریت جهادی

سرویس سیاسی«فردا»: اگر چه هنوز لیست كاندیداهای تایید صلاحیت شده از سوی شورای نگهبان اعلام نشده است اما با این حال بررسی‌ها نشان می دهد درانتخابات 24 خرداد ماه گفتمان عدالت و پیشرفت با گفتمان‌های بازگشت به گذشته و تثبیت وضع موجود به رقابت خواهد پرداخت. گفتمان پیشرفت و عدالت خواستار تغییر وضع موجود با نگاهی رو به جلوست و معتقد است با شكستن سیكل بسته مدیریتی می توان كشور را در مسیر پیشرفت و عدالت واقعی قرار داد اما در عوض گفتمان بازگشت به گذشته می‌گوید كه باید همه چیز را به 8 سال قبل برگرداند. بازتولید آنچه كه در كشور طی سالهای 68 تا 76 رخ داد، اصلی‌ترین ویژگی گفتمان بازگشت به گذشته است. گفتمان تثبیت وضع موجود هم می گوید كه هر آنچه طی 8 سال گذشته اتفاق افتاده است، می بایستی ادامه پیدا كند و فقط برخی تغییرات ظاهری یا تغییر مجری گفتمان وضع موجود كافی است. تحلیلگران معتقدند گفتمان پیشرفت و عدالت به واسطه داشتن افكار نو برای اداره كشور از اقبال بیشتری برای پیروزی در انتخابات آینده برخوردار است. هرچه به زمان برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري نزديك مي‌شويم صف آرايي گفتماني جريان‌هاي سياسي بيش از گذشته خودنمايي مي‌كند. آنگونه كه از شواهد پيداست انتخابات رياست جمهوري خرداد ماه 1392 بر مبناي سه گفتمان حفظ و تداوم وضع موجود، بازگشت به گذشته براي بازآفريني شرايط قبل از دوم خرداد و درنهايت گفتمان تغییر مبتنی بر پیشرفت و عدالت خواهد بود.صف آرايي اين سه گفتمان در حالي است كه در عمل گفتمان حفظ وضع موجود و بازگشت به گذشته، حاضر به بيان اين موضوع در تحليل گفتماني خود نيستند و مي‌كوشند با الفاظ و عباراتي جديد شرايط موجود را به نفع خود رقم بزنند. براي تحليل بهتر صف آرايي بزرگ سه گفتمان موجود در انتخابات خردادماه بهترين راه بازخواني اين گفتمان‌هاست. گفتمان تداوم وضع موجود گفتمان تداوم وضعیت موجود ایده آل تحقق یافته خود را در دولت احمدی نژاد تعریف می‌كند.این رویكرد كلی دارای دو چهره دولتی و غیر دولتی است.الگوی دولتی این گفتمان كه از سوی چهره‌های حاضر در دولت ارائه می‌شود، دولت احمدی نژاد را معجزه ای تحقق یافته با دستاوردهای بی شمار می‌دانند كه بهترین حالت ممكن در آینده، تداوم این الگو خواهد بود.الگوی غیر دولتی و یا به عبارت بهتر نیمه دولتی این گفتمان از سوی چهره‌های جبهه پایداری ارائه می‌شود كه ضمن تكریم حداكثری دولت احمدی نژاد،انحراف و نابسامانی‌های این دولت را برخاسته از حضور چند چهره حاشیه ساز می‌دانند و معتقدند كه دولت ایده آل،دولت احمدی نژاد بدون حضور چهره‌های حاشیه ساز خواهد بود. چند كاندیدای حاضر در انتخابات را می‌توان در قالب این رویكرد كلی دسته‌بندی و تحلیل كرد. مهم‌ترين محورهای مورد تاكيد كانديداهاي اين جريان عبارتند از: الف) تاكيد بر مناسب بودن شرايط فعلي و نپذيرفتن نابساماني‌ها: گفتمان تداوم حفظ موجود،وجود نابسامانی‌های پایه ای موجود را نمی‌پذیرد یا حداكثر آنها را اموری فرعی بر اصل فعالیت‌های دولت می‌داند و راهكار انتخاباتي خود را در حفظ اصل برنامه‌ها و اعمال برخي تغييرات جزئي در ساختارهاي فعلي تشكيل شده توسط دولت احمدي‌نژاد و نهايتا در حد رفع اشكالات مي‌داند. نمايندگان گفتمان تداوم وضعیت موجود در انتخابات رياست‌جمهوري تاكنون صراحتا حاضر به نقد و بازخواني آنچه در هشت سال دولت احمدي‌نژاد گذشت، نشده‌اند.تیپ دولتی این گفتمان تمام فعالیت خود را معطوف به ستایش تجربه 8 سال نموده و تیپ نیمه دولتی این گفتمان نیز ضمن تلاش برای دور نگه‌داشتن ظاهری خود از دولت، هیچ گاه حاضر به نقد دقیق و جدی عملكرد دولت و جریان انحرافی نشده است.نمايندگان گفتمان موجود در بعد مديريتي نيز صراحتا از سبك مديريتي احمدي نژاد به نيكي ياد كرده و آنگونه كه پيداست راهي جز تداوم وضع موجود با رنگ و لعاب ديگر در سر ندارند. ب) نوشتن قوت‌ها به پای خود و فرافكنی مشكلات موجود: بخشی از حامیان گفتمان تداوم وضعیت موجود كه در دولت حضور دارند، رندانه هر دستاورد و قوتی را حاصل تلاش‌های خود و رئیس جمهور دانسته و ضعف‌ها را ناشی از موانع مقابل دولت مانند گروه‌های بی نام و نشان و تحریم‌ها معرفی می‌كنند.حاميان اين گفتار با تاسي به رئيس‌جمهور ريشه تمام ضعف‌ها و ناكامي‌ها را در مسائلي چون تحريم، «خواستيم، نگذاشتند» و... مي‌دانند و به بحث‌هايي چون سوء مديريت، ناديده گرفتن توان كارشناسي، عدم استفاده از نخبگان و... اصولا باور ندارند.این گروه رندانه عنوان می‌كنند كه حضور كاندیدای این جریان در انتخابات، اقدام این گروه برای رفع مزاحمت‌ها در مسیر تحقق اهداف احمدی نژاد است. بخش دیگر گفتمان تداوم وضعیت موجود كه خارج از دولت حضور دارند نیز ضمن ستایش از قوت‌های دولت،ضعف‌های فرعی این دولت را ناشی از عدم حضور خود در دولت و مسلط بودن چهره‌های انحرافی در دولت معرفی می‌كنند.بنابراین این گروه اساسا وجود اشكالات پایه ای در شیوه مدیریت دولت مستقر،قانون‌ستیزی،حاشیه سازی و ماجراجویی‌های مستمر را در دولت فعلی نمی‌پذیرند و قائل به تغییر این رویه‌ها و روش‌ها نیستند. جمع بندی آنكه گفتمان تداوم وضعیت موجود چنان‌كه از نام آن پیداست؛از اساس وجود مشكلات موجود در سطح شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی را نمی‌پذیرد و طبعا اشكال جدی ای نیز به شیوه مدیریت و الگوی حكومت گری دولت نهم و دهم وارد نمی‌داند.غایت این گروه تداوم الگوی مدیریتی فعلی با رفع برخی نواقص فرعی برای تحقق اهداف پایه ای تعریف شده از سوی احمدی نژاد است. گفتمان«نجات كشور»از طریق بازگشت به گذشته گفتمان موثر ديگر انتخابات رياست‌جمهوري، گفتماني است كه در ادبيات سياسي كشور به «بازگشت به عقب» براي رفع كاستي‌ها شهره شده است. در اين گفتمان با انتقاد شديد از وضع موجود و اشاره به نابسامانی‌های كشور، ضرورت «نجات كشور»از طریق بازگشت به گذشته 20 سال قبل و احیای سبك مديريتي تكنوكراتیك و سرمایه سالار سالهای بعد از جنگ مطرح مي‌شود. مهم‌ترين محورهای مطرح شده در گفتمان بازگشت به گذشته عبارتند از: الف)بحراني نشان دادن اوضاع: گفتمان بازگشت به گذشته مي‌كوشد شرايط كشور را بسيار بحراني، درآستانه جنگ، شكننده و خرد شده در زير بار تحريم جلوه داده و خود را ناجي بزرگ انتخابات 1392 جلوه دهد.گفتمان بازگشت به گذشته كه طی سالهای پيشين از بحرانی بودن اوضاع سیاسی و اقتصادی سخن گفته است؛دلیل این وضعیت را دور شدن از الگوی مدیریتی خود معرفی كرده و رندانه این نكته را به حاشیه می‌راند كه دولت احمدی نژاد بیش و پیش از هرچیز فرآورده و حاصل عملكرد مدیریتی و اقتصادی دولت‌های قبل از آن بوده است. كدام عصر طلايي؟ چنان‌كه گفته شد حاميان اين گفتمان مي‌كوشند دوره خود را عصر طلايي ايران بعد از انقلاب معرفي كنند و راه‌حل مشكلات موجود را در بازگشت به شیوه اداره كشور در آن مقطع معرفی كنند. اشاره به نابسامانی‌های فعلی و تاكید همیشگی بر«عصرطلایی» سازندگی، از سوی افراد این جریان در‌حالی است كه با مروری جدی‌تر بر وضعیت شاخص‌های اساسی چون تورم، بیكاری، نقدینگی،رشد قیمت كالاهای اساسی،جهش‌های قیمت مسكن‌و ضریب جینی در دوره تسلط این الگو، مشابه وضعیت امروز یا حتی بعضا بدتر نیز بوده است.نابسامانی‌هایی كه باعث شد تا این گروه در سالهای پایانی تسلط خود از بخش مهمی از برنامه‌های خود عقب نشینی كند. مهم‌ترين ايرادي كه به مديريت سرمايه داري وارد مي‌شود ناديده گرفتن فرهنگ جهاد و شهادت يا به عبارتي «مديريت جهادي» در دوران پس از جنگ است. در گفتمان سرمايه داري روزي دیگر به بهانه پيشرفت، عدالت ذبح شد و روزي ديگر به بهانه عدالت اقشار ضعيف جامعه و مستضعفين تحت فشار قرار گرفته و روزگار نامناسبي داشتند. در آن دوره صراحتا گفته مي‌شد شرايط تهران به عنوان پايتخت كشور بايد به گونه‌اي باشد كه هركس (بخوانيد مردم عادي و اقشار آسيب پذير) توان زندگي در تهران را نداشته باشد. بسياري از تحليلگران روی كارآمدن دولت احمدي‌نژاد را نتيجه عملكرد دوراني مي‌دانند كه كانديداي اين جريان براي بازگشت ايران 1392 به آن تلاش مي‌كند. نكته جالبی كه در این گفتمان وجود دارد، فقدان هیچ‌گونه برنامه اجرایی در گفتمان سیاسی و اقتصادی این گروه برای حل مشكلات موجود است.این گروه در حالی مدعی حل مشكلات است كه تاكنون برنامه روشنی برای رفع مشكلات ارائه نكرده و تنها حضور خود را چونان اكسیر جادویی حل مشكلات معرفی می‌كند.كانديداي مورد حمايت اين طيف تاكنون حتي يك خط درباره برنامه‌هاي آتي خود سخن نگفته و تنها به دوبيانيه ساده و كلي گويي بسنده كرده است. ب)«ديديد گفتيم» عبارتي چون «ما مي‌دانستيم»، «هشدار داده بوديم» و... به وفور در ادبيات گفتماني اين طيف مشاهده مي‌شود و تلاش مي‌شود با استفاده از اين ادبيات خود را پيشگوي آنچه در هشت سال گذشته روي داد، نشان دهند.چنان‌كه در بالا هم آورده شد، این گفتمان می‌كوشد تا بروز مشكلات موجود را ناشی از كنار رفتن این جریان از سكانداری اجرایی كشور و بی توجهی به توصیه‌های سران این جریان تلقی كند. ج)مقصر جلوه دادن كلیت اصولگرایان در بروز نابسامانی‌های موجود: اين گفتمان طی سالهای گذشته كوشیده است تا تقصير همه ناكامي‌ها و سوء مديريت‌هاي هشت‌سال گذشته را نه بر گردن جریان دولت، بلكه ناشی از سوء مدیریت كليت اصولگرايان بيندازد و آنها را مقصر وضع جاري معرفي كند؛ بي‌آنكه به اين نكته اشاره شود كه طيف ميانه‌رو اصولگرايان از زمان روي كارآمدن دولت احمدي‌نژاد در سال 1384 و با آشكار شدن اولين نشانه‌هاي عدول دولت از گفتمان اصولگرايي،عملكردهای حاشیه ساز و قانون ستیزانه، بی‌انضباطی‌های پولی و مالی و... پرچمدار اعتراض و نقد دولت و عملكردهای آن بوده‌اند و به همین واسطه نهادهایی چون مجلس و شهرداری تهران دائما در معرض حمله و فشار دولت بوده‌اند.جست‌وجويي ساده در اخبار آن برهه به وضوح پرده از اين دروغ بزرگ حاميان گفتمان بازگشت به گذشته برخواهد داشت. وجه مهم پروژه مقصر نشان دادن كلیت جریان اصولگرایی در وقوع مشكلات جاری، تاكید همیشگی بر ناكارآمدی اصولگرایان در اداره كشور است.در این میان وجود مثال نقض مهمی به نام شهرداری تهران و عملكرد مدیریتی قالیباف همواره همچون سایه سنگینی بر سر این جریان عمل كرده است.به همین واسطه تخریب مدیریت شهری و زیرسوال بردن عملكرد دكتر قالیباف به‌عنوان یك پروژه همیشگی در دستور كار رسانه‌های این جریان قرار داشته و دارد. گفتمان تغییر از طریق مدیریت جهادی گفتمان دیگری در انتخابات آینده حاضر است كه گرچه از درون اصولگرایی برخاسته است ولی خود را در تمایز با راه طی شده در سالهای گذشته تعریف می‌كند و از سوی دیگر با نقد اصولی رویكرد بازگشت به گذشته،راه عبور از چالشهای موجود و تحقق اهداف انقلاب را پیگیری گفتمان پیشرفت و عدالت و عملیاتی كردن الگوی مدیریت جهادی به عنوان كارگزار اجرایی گفتمان پیشرفت و عدالت می‌داند. گفتمان پیشرفت و عدالت وجود نابسامانی موجود را می‌پذیرد و آن را ناشی از سوء مدیریت شدید سالهای گذشته می‌داند و باور دارد كه ما نیازمند یك تغییر اساسی در وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستیم كه تحقق آن تنها در سایه رفع سوء مدیریت موجود ممكن است.البته این رویكرد اصلاح سوء مدیریت موجود را به معنای بازگشت به گذشته نمی‌داند و با نقد جدی مدیریت تكنوكراتیك سالهای دوران سازندگی،نیاز به احیای مدیریت جهادی به عنوان الگویی برآمده از انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس را برای حل مشكلات ضروری می‌داند.