تماشاچیان تئاتر در سال 1329/عکس

خبرآنلاین: هنر تئا‌تر که به معنای امروزی‌اش با انقلاب مشروطه در ایران پا گرفت، بعد از شهریور 1320 رشد و گسترش یافت و با استقبال تماشاگران به اوج رسید. در این زمان موجی از تئاترگرایی و اهمیت به آن به عنوان یکی از عناصر سازنده و پایه‌های فرهنگی کشور در میان ساکنان تهران شکل گرفته بود. یکی از تالارهای آن دوره که اگر چه عمری کوتاه داشت، اما نقشی بسیار مثبت و پر رنگ در ارتقاء سطح هنرهای نمایشی کشور ایفا کرد، تئا‌تر سعدی بود. این سالن در پاییز 1329 به همت شاگردان عبدالحسین نوشین و با سرمایه عبدالکریم عمویی بنیان نهاده شد و خیلی زود توانست مخاطبان تحصیل کرده و جدی تئا‌تر را به خود جلب کند. این تئا‌تر با گنجایش 500 تماشاگر و یک صحنه بزرگ گردان، مجلل و مجهز‌ترین سالنی بود که تا آن زمان تهران به خودش دیده بود. «بادبزن خانم ویندر میر» اولین نمایشی بود که در تئا‌تر سعدی روی صحنه رفت و بیش از 30 هزار تماشاگر را به سالن کشاند که با معیارهای امروزی نیز یک عدد شگفت انگیز و رویایی به شمار می‌آید. در اعلان (پوستر تبلیغاتی) این نمایش اطلاعات زیر ارائه شده بود: بادبزن خانم ویندرمیر/ نویسنده: اسکار وایلد / میزانسن: بانو لرتا / بازیگران: بانو لرتا، توران مهرزاد، محمدعلی جعفری، ایرن عاصمی، صادق شباویز، جمشید امینی، حسین خیرخواه، خاشع / گریم: نصرت کریمی / دکور: خاکدان / مدیر تآ‌تر سعدی: عبدالکریم عمویی / زمان اجرا ساعت 19. اگر چه کارگردانی این نمایش را به ظاهر بانو لرتا (همسر عبدالحسین نوشین) و مدیریت سالن را حسین خیرخواه به عهده داشتند، اما در واقع از داخل زندان قصر اداره و هدایت می‌شد. آن زندانی که از راه دور نمایش‌های تئا‌تر سعدی را کارگردانی می‌کرد، کسی جز عبدالحسین نوشین نبود که از اسفند 1327 به دلیل عضویت در حزب توده دستگیر و به زندان افتاده بود. در اجرای «بادبزن خانم ویندر میر»، میزانسن نمایش و کار تقسیم نقش‌ها با هماهنگی نوشین صورت گرفته و حتی او تعدادی از بازیگران تازه کار را در زمان ملاقات زندان مورد آزمایش قرار داده و انتخاب کرده بود. با فرار عبدالحسین نوشین و هم حزبی‌هایش از زندان قصر در تاریخ 24 آذر 1329، او مدتی را در خانه عزت الله انتظامی مخفی شد و از‌ همان جا باز هم بر کار هنرمندان تئا‌تر سعدی نظارت کرد. چندی بعد با فرار این کارگردان و پژوهشگر به خارج از کشور، ارتباط او اگر چه با تئا‌تر سعدی قطع شد، اما شاگردان و همکارانش شیوه او را تا سال 1332 دنبال کردند. آخرین نمایشی که در تئا‌تر سعدی روی صحنه رفت، «مونتسرا» بود و سپس این سالن به وسیله کودتاچیان 28 مرداد به آتش کشیده و خاکستر شد. سال‌ها بعد این سالن تبدیل به سینما شد که آن هم بعد‌ها در سال 1348 در یک آتش سوزی به کلی در آتش سوخت. بقایای ساختمان این تئا‌تر و سینما، امروزه در خیابان جمهوری، کمی آن سو‌تر از چهارراه مخبرالدوله، روبه روی باغ سپهسالار به صورت ویرانه باقی مانده است.