بهار در کیهان / تصاویر

ایسنا: پدیده‌هایی که در این گزارش به آن‌ها پرداخته شده، با تلسکوپ‌های کوچک یا دوربین‌های شکاری رصد شده‌اند، اما در دامنه‌های تصویری بزرگتر نیز زیبایی خود را همواره به نمایش گذاشته‌اند. بهترین پدیده کیهانی برای تماشا توسط یک تلسکوپ کوچک، ماه است. این سیاره، چه با توان‌ بالا، چه با توان پایین تلسکوپ‌ها، رصد می‌شود و همواره جزئیات بیشتری را در مقایسه با هر شیء کیهانی دیگری نشان می‌‍دهد. این جزئیات مطابق فاز ماه و همراه با تغییر سایه‌ها تغییر می‌کنند. همچنین سیارات مشتری، زحل و مریخ نیز هنگامی که در آسمان شب‌هنگام رصد می‌شوند، نمای غالب خود را به نمایش می‌گذارند. در حال حاضر مشتری در آسمان غربی و در اوایل غروب (به وقت امریکا) به وضوح رویت‌پذیر است اما در اواسط ماه می به سوی یک کور سو ناپدید می‌شود. همچنین نظاره قمرهای آیو، اروپا، گانیمد و کالیستو در حال حاضر را نباید از دست داد. این قمرها توسط گالیله کشف شدند و بخشی از شواهد وی برای معرفی منظومه شمسی با مرکزیت خورشید را تشکیل می‌دادند. به طور کلی سیارات توان بالای تلسکوپی را برای بهترین مشاهدات می‌طلبند اما حتی با یک توان پایین‌تر تلسکوپی نیز می‌توان الگوهای در حال تغییر قمرهای مشتری را شب‌ها تماشا کرد. نماهای سیاره‌ای به ویژه هنگامی که سیاره در بخش فوقانی آسمان قرار دارند، بهتر هستند و اغلب بهترین زمان برای مشاهده، اوایل صبح است، یعنی هنگامی که جریان‌های حرارتی نزدیک غروب آغاز می‌شوند. زحل هم‌اکنون در شرق و حدود ساعت 21 شب به وقت محلی امریکا ظاهر می‌شود و در آسمان‌های جنوب شرق و جنوبی در سراسر فصل بهار و همچنین اوایل زمستان قابل رویت است. تیتان، قمر این سیاره نیز می‌تواند با ابزار کوچک مشاهده شود و تماشای چرخش 16 روزه این قمر به دور زحل بسیار جذاب است. همچنین با استفاده از توان خوب تلسکوپی در یک شب خوب و با استفاده از تلسکوپ چهار اینچی می‌توان تقسیم کاسینی "Cassini's Division" (گسل تیره ای بر روی حلقه‌ها)، را نظاره کرد. مریخ در فصل بهار در طول روز پدیدار می‌شود و در نقطه هدف مناسبی برای رصد توسط تلسکوپهای کوچک در ماه‌های آینده نیست. مشاهده پدیده‌های کیهانی منظومه شمسی مهیج به نظر می‌رسد. از این رو نباید ستاره دنباله‌دار PANSTARRS را فراموش کرد. این ستاره هم‌اکنون در نزدیک ستاره غربی در Cassiopeia قرار دارد و در واقع‌ تیره‌ترین ستاره مرئی است که در مکان تاریک توسط چشم غیر مسلح می‌توان آن را دید. در اواخر ماه می این ستاره دو هفته را در پنج درجه ستاره شمالی و حدود بزرگی هشت خواهد گذرانید و می‌توان با یک تلسکوپ سه یا چهار اینچی آن را تماشا کرد. مهیج‌ترین اشیاء کیهان برای نظاره خوشه‌های کروی، سحابی‌ها و دیگر کهکشان‌هاست. در این بین Big Dipper که بخشی از مجمع‌الکواکب Ursa Major است ، بهترین الگوی شناخته شده ستارگان در آسمان‌های شمالی است و با مکان‌گیری در عرض جغرافیایی شمالی 60 درجه رویت آن در جنوب استوا دشوار است. ستاره واقع در خمیدگی دسته Big Dipper ، یک ستاره دوگانه به نام‌های Mizar و Alcor است؛ می‌توان هر دوی اعضای این سیستم دو ستاره‌ای را با چشم غیرمسلح در آسمان تاریک دید. ستاره Mizar خود یک ستاره دوگانه است که Mizar A شفاف‌تر از دو ستاره دیگر است و Mizar B با یک پنجم شفافیت در حدود 14 ثانیه از قوس شمال شرقی ستاره درخشان‌تر است. دو ستاره دوگانه دیگری که تماشای آن‌ها در اواخر بهار لذت‌بخش است Alberio است در مجمع‌الکواکب Cygnus the Swan است. Alberio جلوتر از Swan قرار گرفته و همچنین «صلیب شمالی» نیز نامیده می‌شود و Albireo همچنین یک ستاره دوگانه است. خوشه‌های کروی گروه‌های کروی از صدها هزار ستارگان بسیار قدیمی هستند. همچنین خوشه‌های باز تجمعات سستی هستند که نوعا شامل صدها ستاره جوان هستند و اغلب توسط بقایای گاز تولیدکننده ستاره و ابرهای غبارآلودی احاطه شده‌اند. هر دوی این نوع خوشه‌ها از لحاظ گرانشی به هم گره خورده‌اند و در درون یک ناحیه 10 تا 30 سال نوری در فضا بسته‌بندی شده‌اند. یکی از بهترین خوشه‌های ستاره‌ای باز برای مشاهده در هنگام غروب در این زمان از سال M44 است که خوشه «کندوی زنبور» نیز نامیده می‌شود. در آسمان تاریک این خوشه به آسانی با چشم غیرمسلح به صورت تیره مشاهده می‌شود اما با یک جفت دوربین شکاری به وضوح می‌توان آن را مشاهده کرد. بالاترین خوشه کروی در فصل بهار M13 در مجمع‌الکواکب «هرکول» است که حدود 25 هزار و 400 سال نوری از زمین فاصله دارد و حاوی 300 هزار ستاره است؛ بنابراین ستارگان منفرد به طور میانگین حدود دو سال نوری از یکدیگر فاصله دارند. ستارگان M13 در هسته این خوشه بسیار به هم نزدیک‌ترند و حدود نیم سال نوری از یکدیگر فاصله دارند. مشاهده M13 با استفاده از یک تلسکوپ کوچک به عوامل متعددی از جمله تجربه و اندازه و کیفیت شیشه‌های تلسکوپ بستگی دارد. بهار برای مشاهده سحابی‌های بسط‌ یافته و سیارهای کوتاه است، از سوی دیگر این فصل برای تماشای کهکشان‌ها عالی است. مشاهده کهکشان راه شیری در ساعات صبح مطلوب است. بهترین زمان برای رصد کهکشان‌ها در فصل بهار زمانی است که ماه پایین است. هدف‌گیری کهکشان‌ها برای دامنه‌های کوچک و از مکان‌های شهری و حتی مکان‌های تاریک بسیار دشوار است. کهکشان دوگانه M81/M82 برای مشاهده در نیم‌کره شمالی در فصل بهار عالی به نظر می‌رسد. می‌توان M81 را در یک شب بدون ماه و در نواحی حومه‌ای و با استفاده از دوربین‌های شکاری خوب رصد کرد و هر دوی این دو کهکشان‌ها را می‌توان با یک تلسکوپ کوچک تماشا کرد. متاسفانه این جفت کهکشان در افق شمالی برای بینندگان جنوب استوا بسیار پایین هستند . کهکشان M82‌ یک کهکشان فوران ستاره است و هر چند میلیون سال یا بیشتر به M81 نزدیک و توسط نیروهای گرانشی آن پاره و دوباره چیده می‌شود. در این فرایند ابرهای گازی و غباری عظیم تشکیل و متمرکز می‌شوند و به تبع آن، شکل‌گیری سریعی از بسیاری از ستارگان موسوم به یک فوران ستاره‌ای صورت می‌گیرد. یکی از نکات مهم در رصد اشیاء کیهانی شیشه‌های تمیز است و برای انجام این کار می‌توان از دستورالعمل‌های واقع در بسیاری از سایت‌های اینترنتی بهره گرفت.