چشم‌انداز خانه ما از نگاه فضایی‌ها!

ایسنا: اگر قرار باشد برای مدتی از خانه همیشگی‌مان دور شویم چه خواهد شد؟ نگاه ما به این خانه دوست‌داشتنی چه خواهد بود؟ البته منظور از خانه همین کره خاکی است که انسان‌ها هر روز روی آن گام برمی‌دارند و نفس می‌کشند اما چندان به آن فکر نمی‌کنند! جدا شدن از این خانه همیشگی کاری نیست که همه ما از پس آن برآییم اما فضانوردان چنین لحظاتی را تجربه کرده‌اند. از 55 سال پیش که عصر فضا با پرتاب نخستین دست‌ساخته بشر به فضا آغاز شد تاکنون کیهان‌نوردان بسیاری از این کره دور شده‌اند و آن را از زاویه‌ای دیده‌اند که بسیاری از ما تنها در فیلم‌ها و عکس‌ها می‌بینیم. هرچند که دوره سفرهای تفریحی به فضا با چند کیهان‌نورد توریست که به فضا رفته‌اند و با تمهیداتی که شرکت‌های فضاگردی می‌اندیشند چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد اما تعداد آنانی که کره زمین را از آن بالا دیده‌اند نسبت به انسان‌هایی که هر روز روی آن گام بر می‌دارند، بسیار ناچیز است. اما پروژه «پنجره‌ای رو به زمین» که در قالب پروژه جهانی «صلح ستارگان» تعریف شده‌ است سعی می‌کند تجربه فضانوردانی را که از پنجره ایستگاه فضایی به زمین نگریسته‌اند با مردم دیگر به اشتراک بگذارد. پروژه جهانی صلح ستارگان پروژه‌ای است که در سال جهانی نجوم آغاز شده و به عنوان میراث جهانی این سال از سوی یونسکو شناخته شده است. فرصت اشتراک احساسی که خیلی‌ها تجربه نمی‌کنند! سیاوش صفاریان پور از مؤسسان «صلح ستارگان» و مدیر پروژه «پنجره‌ای رو به زمین» در گفت‌وگویی درباره این پروژه توضیح می‌دهد:«پنجره‌ای رو به زمین قصد دارد تا پیام‌های 21 فضانورد را به عنوان نمایندگان قرن بیست‌ویکم در کتابی به نام همین پروژه به چاپ برساند؛ پروژه‌ای که هدف آن مانند «صلح ستارگان»، صلح انسان با انسان و صلح انسان با زمین است. به گفته او قرار است پیام‌هایی که برای این پروژه نوشته می‌شوند به تدریج و به بهانه‌های مختلف مانند روز جهانی صلح یا روز جهانی علم در وب‌سایت آن انتشار پیدا کنند تا نظر مردم به این پروژه جلب شود. از آغاز این پروژه تاکنون دو فضانورد «انوشه انصاری» و «الکساندر بالاندین» یادداشت‌های خود را ارائه کرده‌اند. آنطور که مدیر این پروژه می‌گوید پنجره‌ای رو به زمین قرار نیست پیام صلح دهد اما قرار است حکایتی را تعریف کند که تعداد بسیار کمی از ساکنان کره زمین تجربه آن را دارند. به نظر صفاریان‌پور تمامی فضانوردان در سفر خود یک تجربه واحد به دست می‌آورند و آن تغییر نگاه آنها به زمین و زندگی در آن است که شاید انتقال این تجربه به مردم این امکان را به وجود بیاورد تا آنها نیز زندگی بر روی این کره خاکی را بهتر لمس کنند. او می‌گوید:«دیدن زمین از فراز این کره خاکی کمک می‌کند که نگاه ما نسبت به کره زمین عوض شود. ما می‌دانیم که روی زمین زندگی می‌کنیم اما تا از زاویه متفاوتی به آن نگاه نکنیم نمی‌توانیم درک درستی از آن داشته باشیم. این شانس را فضانوردان دارند و در پنجره‌ای رو به زمین سعی می‌کنند که این تجربه را با سایر مردم به اشتراک بگذارند.» مؤسس پروژه جهانی صلح ستارگان درباره این پروژه نیز توضیح می‌دهد:«صلح ستارگان از آن پروژه‌هایی است که به عنوان میراث جهانی سال نجوم شناخته شده و تاریخ مصرف آن به این زودی‌ها نمی‌گذرد. سعی ما بر این است که کشورهای دیگری را نیز به طرح اضافه کنیم و پیام واحد دعوت به صلح را در دنیا ادامه بدهیم.» نخستین فضانوردان پنجره‌ای رو به زمین انوشه انصاری نخستین فضانورد ایرانی و نخستین بانوی فضانورد خصوصی بود که هزینه‌های این سفر پر ماجرا را خودش پرداخت کرد. او که در تاریخ 18 سپتامبر سال 2006 به ایستگاه فضایی بین‌المللی سفر کرده است یک جایزه بین‌المللی را نیز با هدف تشویق بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و ورود به بازار سفرهای بین‌المللی بنیان نهاده است. الکساندر بالاندین نیز فضانورد شماره 226 جهان و کیهان‌نورد شصت‌وهشتم روسیه، مهندس برجسته سامانه‌های فضایی اتحادیه تولید سامانه‌های فضایی انرگیاست که اتفاقا به ایران نیز سفر کرده است. او نه فقط یک فضانورد که یک شاعر و نقاش نیز هست. بالاندین در 11 فوریه 1990 به سوی ایستگاه فضایی میر رفت و 179 روز در فضا ماند. او پس از بازگشت از فضا به همراه کار در مؤسسه تولیدات فضایی انرگیا به عنوان مشاور بسیاری از مؤسسات علمی فعالیت دارد. نمی‌توانستم چشم از پنجره‌ها بردارم! انوشه انصاری نگاه خود را به زمین از ایستگاه فضایی بین‌المللی این‌گونه توصیف می‌کند:«زمین از اینجا باشکوه و صلح‌آمیز است. شما هیچ یک از چیزهای افتضاحی را که در اخبار می‌شنوید از این بالا نمی‌بینید. زمین بسیار زیباست و اگر همه ما می‌توانستیم آن را از این طریق ببینیم من مطمئن هستم که هر چه از دستمان بر می‌آمد برای حفاظت از آن انجام می‌دادیم.» انصاری در پیام خود اشاره می‌کند که در طول سفر لحظه‌ای نمی‌توانسته چشم از پنجره‌ها بردارد؛ او آرزو می‌کند که افراد بیشتری بتوانند این سفر منحصربه‌فرد را تجربه کنند؛ سفری طولانی که به نظر او ارزش سختی‌هایش را دارد. زندگی بدون زمین سخت است! الکساندر بالاندین فضانورد روس نیز در پیام خود دور شدن از کره زمین را این چنین‌ توصیف می‌کند:«پس از آن پرواز طولانی فهمیدم که انسان و به طور کلی بشریت در هیچ‌جا غیر از زمین نمی‌تواند زندگی کند. خداوند در زمان آفرینش جهان،‌ انسان را خردمند آفرید که درباره خلقت آن فکر و ارزیابی کند.» جملات او احساس خاص این فضانورد را در لحظات دیدن کره آبی از ایستگاه فضایی میر به خوبی توصیف می‌کند، احساسی که انسان‌ها به ندرت تجربه کرده‌اند:«کیهان‌نوردی که شش ماه در فضا زندگی می‌کند می‌فهمد که زندگی بدون زمین چقدر سخت است؛ به خاطر عدم ارتباط انسان با همزادان خود و عدم ارتباط با طبیعت. انسان بخشی از زمین است و زمین بخشی از انسان.» بالاندین سعی می‌کند در این پیام توجه همه را به محیط زیست کره زمین جلب کند و خسارت‌هایی که انسان به این کره یگانه زده است. «پنجره‌ای رو به زمین» به عنوان بخشی از پروژه جهانی «صلح ستارگان» تلاش می‌کند تا میان مردم و فضانوردانی که تجربه بی‌نظیر نظاره سیاره زمین را از ورای آن داشته‌اند، پلی برقرار کند؛ پلی با هدف معرفی رابطه نجوم و صلح و دوستی که هدف اصلی پروژه صلح ستارگان است. پیام‌های فضانوردان در پنجره‌ای رو به زمین همراه با انتشار در وب‌سایت صلح ستارگان به زبان‌های گوناگون ترجمه می‌شود و توسط سفیران پروژه صلح ستارگان در گوشه و کنار جهان در مدارس برای دانش آموزان ارائه خواهد شد.