مشهدالرضا را بیشتر بشناسیم

روزنامه آرمان: مشهد که تاریخی ۴۰۰، ۵۰۰ ساله در ایران اسلامی و بیش از ۱۴ قرنی در تمدن ایران دارد، از آن دست کلانشهرهای تاریخی ایران به حساب می‌آید که همیشه یکی از اولویت‌های سفر است و فرقی هم ندارد که به چه قصدی راهی‌اش می‌شوید، اینجا فقط یک مقصد دارد و آن ضریح طلایی امام هشتم شیعیان (ع) است و بس! مساحت نزدیک به ۵۰۰ کیلومتری مشهد، آن را در ردیف کلانشهرهای ایران قرار داده و همین موضوع اندکی رفت و آمدهای توریستی را خصوصا در ایام عید مشکل می‌کند. این موضوع را آن گاه در خواهید یافت که بدانید علاوه بر جمعیت ۴ میلیون نفری این شهر، در ایام نوروز، مشهد نزدیک به ۲ میلیون زائر را به‌طور روزانه در خود جای می‌دهد که این میزان تقریبا به‌اندازه نیمی از جمعیت شهر است. خاطره روزهای دور در تاریخ این شهر نام‌های زیادی بر پیشانی داشته؛ از توس و سناباد گرفته تا مشهدالرضا! از زمانی که قریه‌ای کوچک در کنار شهر با شکوه طوس بوده که به دست جمشید ساسانی بنا شده تا روزگاری که خلافت چند خلیفه عباسی را به خود دیده و زادگاه عصیانگران تاریخ اسلامی هم بوده. نزدیکی مشهد به رودخانه کشف رود از یک سو و همجواری‎اش با رشته کوه بینالود از سوی دیگر، آب و هوای ویژه‌ای برای مشهد به ارمغان آورده که نه می‌توان آن را سرد به حساب آورد و نه گرم اما اگر در نوروز، توفیق زیارت این شهر را یافتید، حتما آماده باران‌های نرم بهاری‌اش در شب‌ها و اوایل صبح باشید که اینجا هنوز زمین و زمان گریان شهادت عزیزی هستند که شیعیان جهان مشتاق دیدارش هستند. کجا برویم؟ دیدنی‌های مشهد آن قدر زیاد است که شاید هفته‌ها گردش در آن، برای دیدن همه جاذبه‌هایش باز هم کم باشد. گردش در مشهد اما هر روز صبح با سلام دادن به صاحب بارگاه طلایی‌اش آغاز می‌شود. اگر در بخش‌های مرکزی شهر رفت و آمد کنید، حتما آدم‌هایی را خواهید دید که رو به سمت خیابان‌های منتهی به حرم، می‌ایستند و از دور به آقایشان سلام می‌دهند که این شهر تنها یک آقا و سرور دارد. باقی روز، صرف گشت و گذارهای بی‌پایان می‌شود. سفر به بازار سرپوشیده و بی‌انتهای «بازار رضا» برای خرید سوغات، گشت و گذار در میدان شهدا و چهارراه شهدا برای بازدید از موزه نادری که به باغ نادری معروف است یا خارج شدن از شهر به قصد دیدن ییلاقات مشهد که در میان شان زشک، طرقبه و شاندیز از دیگران بیشتر معروفند. اما چون مغناطیس این شهر از حرم امام رضا (ع) شروع می‌شود باید در شرح دیدنی‌های مشهد هم از جوار این بارگاه شروع کرد. حرم زیباترین دیدنی مشهد، بافت قدیمی و تاریخی خود حرم است که نشانه‌های فراوانی از معماری، خوشنویسی و هنر معماری آرایی دوره‌های پیشین تاریخ اسلامی دارد و قطعا برای هر بیننده متحیرکننده است. مسجد گوهرشاد یکی از اولین مواردی است که دیدن آن جز واجبات سفر مشهد به حساب می‌آید. در این مسجد علاوه بر بازدید یادگارهای قدیمی معماری دوره‌های سلجوقی و تیموری، می‌شود خطاطی‌هایی را به خط بزرگان و حتی امرای دوره تیموری بر در و دیوار مسجد دید که آن را از دیگر مساجد کشور متمایز می‌کند. حرم یک ویژگی بزرگ دیگر هم برای معماری دوست‌ها دارد و آن تلفیق معماری دوره‌های متفاوت هنر اسلامی است که حرم امام هشتم را شبیه ویترین معماری دوره‌های پیشین کرده است! پارک‌ها و باغ‌ها بزرگ‌ترین پارک عمومی مشهد، پارک ملت است در جوار میدان آزادی که مشهدی‌ها به فلکه پارک آن را می‌شناسند. زیبایی اصلی و مبهوت‌کننده این پارک، بیشتر به خاطر بزرگی‌اش است که می‌توان آن را در خاورمیانه کم‌نظیر دانست. در این پارک، شهربازی هم برای کودکان تعبیه شده که اگر چه شاید خیلی به روز نباشد اما امکاناتش واقعا نشاط‌بخش است. با این همه بزرگ‌ترین شهربازی مشهد در «کوهستان پارک شادی» قرار گرفته، پارکی در انتهای بلوار وکیل‌آباد که روی تپه‌ای سنگی از رشته کوه‌های شهر بنا شده و نورش در شب از بیشتر نقاط مشهد قابل رویت است. بازارها بزرگ‌ترین مراکز تجاری مشهد را می‌توان در فهرست بلند بالایی از بازارهای قدیمی و پاساژهای جدید کنار هم آورد. از این زاویه اگر مشهد را در کنار شهرهای تاریخی ایران بگذاریم، شاید این همه تنوع عجیب باشد، اما واقعیت این است که چه به خاطر توریستی بودن این شهر و چه به خاطر ویژگی‌های اقلیمی‌اش، مشهد شهری تجاری است. معروف‌ترین بازارهای این شهر همچنان بازار رضا، زیست خاور، یاقوت مصلی، الماس شرق و پروما هستند که بخش عمده‌ای از مسافران، برای خرید به این مراکز مراجعه می‌کنند. بازار رضا در جوار حرم قرار دارد، زیست خاور در بلوار تقی‌آباد، الماس شرق در ملک‌آباد و پروما در حاشیه بلوار استقلال. انتخاب بازارها در این شهر بستگی به جنسی دارد که برای خریدش آمده‌اید، سوغات را از بازار رضا، جنس‌های لوکس و برندها را از الماس شرق و یاقوت مصلی و خریدهای روزانه را می‌توانید از پروما انجام دهید. اما اگر در مرکز شهر بودید و خواستید همه این کارها را با هم انجام بدهید، در نزدیکی میدان تقی‌آباد سری به پاساژ معروف زیست‌خاور بزنید که گلچینی از همه سوغاتی‌های مشهد در کنار جنس‌ها و برندهای جدید در آن یافت می‌شود. البته یک نکته مهم دیگر هم در این پاساژ نهفته است؛ اینجا مهد عرضه تولیدات فرهنگی مشهد است؛ فقط اینجاست که می‌توانید جدیدترین آلبوم خواننده‌ای مشهدی یا جدیدترین رمان یک نویسنده مشهدی را بخرید! موزه‌ها در مشهد حدود ۱۵ موزه برای بازدید یافت می‌شوند که باز هم اصلی‌ترین‌شان در خود حرم واقع است. مجموعه موزه‌ها یا گنجینه‌های آستان قدس رضوی که در محدوده حرم علی‌بن موسی‌الرضا(ع) قرار دارد، یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های کشور است که خود به تنهایی ۱۰ موزه زیر مجموعه و جداگانه دارد و می‌شود در آن بسیاری از نادیده‌های تاریخ ایران با گرایش تمدن اسلامی را دید. موزه قرآن، موزه تمبر، موزه سکه و... بهترین دستچین‌های موزه‌ای ایران در نوع خود به شمار می‌روند اما از آن جایی که چندان به مردم معرفی نشده‌اند، بازدیدکننده زیادی ندارند. اما اگر به توس رفتید، آنجا هم می‌شود سری به موزه این شهر زد که آثارش بیشتر به تاریخ ایران و موضوع کتاب پرداخته و عموما در ایام نوروز برای مسافران نمایشگاه‌های ویژه هم دارد. موزه نادری یکی دیگر از گنجینه‌های معروف مشهد است؛ با اشیایی که یادآور تاریخ دوره افشاری بوده و همه اینها در کنار آرامگاه نادرشاه با مجسمه بزرگی که در حیاط باغ نصب شده حالتی جادویی به خود گرفته است. خوبی موزه نادری نزدیکی به حرم است؛ به‌طوری که با فاصله‌ای ۱۰دقیقه‌ای از حرم می‌توان به چهارراه شهدا رفت و سری به این باغ بزرگ و پر از خاطره زد! دیدنی‌های وقت اضافه هرچه بیشتر در مشهد بمانید، جا برای دید و بازدید هم وجود دارد. اگر هنوز وقت دارید و تشنه بازدید از مکان‌های این شهر هستید حتما سری به مساجد و آرامگاه‌هایی بزنید که تاریخ این شهر را ساخته‌اند. از میان این همه جا برای دیدن، آرامگاه خواجه اباصلت در اولویت قرار دارد. پس از آن آرامگاه خواجه مراد و پیرپالان دوز هستند که هر کدام شجره‌نامه‌ای از بزرگی‌شان را با خود یدک می‌کشند. شیخ نخودکی هم آرامگاه زیبایی در حاشیه بافت قدیمی شهر دارد که دیدارش خالی از لطف نیست. همچنین بخش عمده‌ای از دیدنی‌های محلی مشهد مربوط به بارگاه امامزاده‌هایی است که در این شهر به شهادت رسیده‌اند. امامزاده ناصر و یاسر و امامزاده یحیی بن زید بن علی بن الحسین (میامی) از جمله مکان‌های مذهبی مشهد هستند. چه بخریم؟ دست خالی که نمی‌شود از زیارت مشهد بازگشت. اما دلبستن به خاطره سفر بهانه دیگری است برای خرید سوغاتی و آوردن یادگارهایی ماندنی از لحظه‌های نماندنی مجاورت بارگاه امام هشتم (ع). سوغاتی‌هایی که در مشهد یافت می‌شوند عملا گلچینی از بهترین دستاوردهای خراسان قدیم‌ هستند. زعفران قائن، نبات مشهد، خشکبار بجنورد و نیشابود، فیروزه نیشابور، هل و زیره سبزوار، زرشک بیرجند، قالی و مهر و تسبیح مشهد، همه و همه را می‌توان در هزاران مغازه‌ای که بافت سنتی اطراف حرم را احاطه کرده‌اند یافت. می‌توان سری به چهارراه خواجه ربیع زد و از مغازه‌های آن محدوده هم برای خرید استفاده کرد. اما بیشتر مسافرانی که قصد خرید سوغاتی معتبر دارند، راهشان را از اطراف حرم به سمت بازار رضا کج می‌کنند؛ بازاری سنتی و سرپوشیده که یادگار بازارچه‌های قدیم این شهر است و معدن فروش سوغاتی‌های طوس! چه بخوریم؟ مشهد غذای خاص و محلی برای تست کردن ذائقه‌ها ندارد اما در ییلاقاتش می‌توان انواع کباب‌هایی را که به سلیقه مشهدی بریان شده‌اند خورد و حسی از تازگی هوا را با طعم گوشت گوسفند فرو داد. کباب در بسیاری از سفره‌خانه‌ها و اقامتگاه‌های زشک، طرقبه شاندیز و حتی اخلمد حرف اول را می‌زنند و معمولا در بالای منو آورده شده‌اند. ترجیحا با کبابتان برنج سفارش ندهید که شکم‌تان الکی پر نشود و بتوانید کباب‌های گوشت تازه را امتحان کنید. پیشنهاد اصلی همچنان دنده کباب است و اگر خواستید پرهیزتان را کنار بگذارید می‌توانید چنجه را هم انتخاب کنید. برای خوردن بهترین غذاهای کبابی باید راهی شاندیز شوید، اگر حساب خرج سفرتان را می‌کنید به کبابی «سید»، «شاندیز» و «باباکوهی» بروید و اگر معتقدید یک بار هزار بار نمی‌شود، دلتان را به دریا بزنید و یک راست بروید «پدیده شاندیز» تا طعم واقعی کباب را تجربه کنید.