چرا مدل انتخاباتی «پوتین – مدودف» در ایران محکوم به شکست است؟

دکتر عماد افروغ : الگوی انتخاباتی " پوتین - مدودف " الگویی است که هر از چند گاهی در میان سخنان رئیس دولت با کنایه به آن اشاره می شود. اگر چه وی تاکنون به طور رسمی اجرای این طرح را با الگو برداری از مدل "پوتین- مدودف" مطرح نکرده است، اما اظهار نظرهای گاه و بیگاه او نشان می دهد چندان بی میل هم به اجرای این طرح در ایران نیست.

الگوی "پوتین - مدودف " الگویی است که ولاديمير پوتين 60 ساله، را می توان بنیانگذار آن دانست. پوتین دومين رئيس‌جمهور کشور روسيه بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، درپي استعفاي يلتسين به‌عنوان رئيس‌جمهوري موقت روسيه برگزيده شد و در مارس2000 طي انتخابات رياست‌جمهوري، رئيس‌جمهور روسيه شد، وي در انتخابات سال 2004 نيز در سمت خود ابقا شد و پس از آنكه به لحاظ قانوني نمي‌توانست وارد گود رقابت‌هاي سال 2008 رياست‌جمهوري شود، يكي از نزديكان خود به نام مدودف را مورد حمايت قرار داد و براي رئيس‌جمهور شدن وي تلاش بسياري كرد. پوتين پس از پيروزي مدودف پست نخست‌وزيري روسيه را به عهده گرفت، سپس در انتخابات سال جاري ميلادي، پوتين بار ديگر به‌عنوان رئيس‌جمهور روسيه انتخاب گرديد. اينگونه چرخاندن قدرت در دست دو همراه، به عنوان مدل انتخاباتي روسي معروف شد كه از منظر تحليلگران «دور زدن» مناسبي براي موانع قانوني حضور مجدد قدرت به‌شمار مي‌رود. در كشور ما هر گاه كه به پايان دوره رياست‌جمهوري روساي دولت نزديك مي‌شويم، مسئله تلاش براي ابقاي دولت حتي با وجود موانع قانوني به صورت جدي مطرح بوده است. اجرای مدل "پوتین - مدودف " واظهار نظرهای گاه و بی گاه رئیس دولت که نشان دهنده میل او برای اجرای ایرانی این مدل روسی است از چند جنبه قابل بررسی است.

1.برای بررسی این موضوع ابتدا باید به جنبه قانونی این الگو و اجرای آن در ایران پرداخت. آنچه که مشخص است عدم منع صوری قانونی برای اجرای این مدل انتخاباتي روسي در ايران است. استفاده از مدل روسی " پوتین - مدودف "، به این صورت که رئيس‌جمهوري بيايد و رئيس جمهور سابق را به عنوان معاون اول خود انتخاب كند، ظاهراً منع صوری قانونی در ایران ندارد. اما آنچه کاملاً بدیهی است چنین عملی از لحاظ محتوایی، به نوعی "دور زدن قانون " برای رسیدن به ریاست جمهوری محسوب می شود.

2.اگر چه ظاهراً منع صوری قانونی وجود ندارد، اما باید گفت که با رجوع به تجربه انتخاباتی گذشته و تفاوت های پارادایمی بین رؤسای جمهوری پس از جنگ تحمیلی، احتمال تحقق چنین امری در ایران وجود ندارد. رفتار شناسی مردم نشان دهنده این موضوع است که سیاست های تکراری و با توجه به عوارض آشکار آنها، جایی در بین مردم نخواهد داشت. به همين خاطر بعيد مي دانم مردم اين بستر را به لحاظ صوري براي عده اي فراهم كنند تا بتوانند روح و جوهر قانون را دور بزنند.

3. همان گونه که اشاره شد،"مدل پوتین - مدودف" در ایران نمی تواند به لحاظ محتوایی و توجه به روح قانون جایی داشته باشد. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هر دوره ریاست جمهوری را دو دوره متوالی تعریف کرده و با حضور بیش از دو دورۀ فردی خاص در جایگاه ریاست جمهوری مخالفت کرده است، ‌چرا كه اين موضوع باعث تراكم «قدرت»، «ثروت» و منزلت ناشي از «قدرت - ثروت» مي‌شود و به لحاظ اجتماعي مي‌تواند منشا يكسري مضرات و مفاسد باشد. اگر بخواهيم به روح قانون اساسي پايبند باشيم بايد جلوي اجراي مدل «پوتين-مدودف» را بگيريم.

در انتها بايد گفت كه با توجه به اينكه اين موضوع با روح قانون مخالف است، به گونه ای بايد مانع آن شد و علي القاعده جلوي دور زدن روح قانون را گرفت. چون آنچه براي ما مهم است رعايت جوهر و روح قانون است تا شكل و ظاهر آن. اما سوگمندانه و با نهایت تأسف با توجه به اینکه يكي از آسيب هاي جامعه ما فرماليزم است، هیچ ضمانتی نیست که در صورت عدم هشیاری، این کار بسیار مذموم و مفسده انگیز و محتملاً برنامه ریزی شده اتفاق نیفتد.